با لکنت ‌زبان ‌کودکم ‌چه‌کنم؟

بسیاری از کودکان در سنین بین ۲ تا ۵ سالگی دچار لکنت زبان شده و حروف خاصی را تکرار و کلمات را به صورت کشدار بیان می‌کنند یا در مورد برخی صداها و سیلاب‌ها هیچ صدایی از خود ایجاد نمی‌کنند. لکنت زبان شکلی از ناهنجاری‌های کلامی است که باید به آن توجه کرد. در بسیاری از موارد، لکنت زبان تا ۵ سالگی رفع می‌شود و گاهی مدت بیشتری ادامه می‌یابد.
دلایل لکنت زبان چیست؟
متخصصان تصور می‌کنند که فاکتورهای مختلفی در این امر دخیل هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
ـ عوامل ژنتیکی:
 60 درصد کسانی که دچار لکنت زبان هستند، یکی از اعضای نزدیک خانواده‌شان با این مشکل درگیر بوده یا دچار مشکلات کلامی یا تاخیر در صحبت کردن بوده است.
ـ اختلاف در فرآیند مغزی صحبت کردن:
افرادی که لکنت دارند، فرآیند کلامی در آنها در مناطق متفاوتی از مغز روی می‌دهد. در این حالت در طریقه ایجاد ارتباط بین پیام‌های مغزی با ماهیچه‌ها مشکلی وجود دارد.

بسیاری از کودکان در سنین بین ۲ تا ۵ سالگی دچار لکنت زبان شده و حروف خاصی را تکرار و کلمات را به صورت کشدار بیان می‌کنند یا در مورد برخی صداها و سیلاب‌ها هیچ صدایی از خود ایجاد نمی‌کنند. لکنت زبان شکلی از ناهنجاری‌های کلامی است که باید به آن توجه کرد. در بسیاری از موارد، لکنت زبان تا ۵ سالگی رفع می‌شود و گاهی مدت بیشتری ادامه می‌یابد.
دلایل لکنت زبان چیست؟
متخصصان تصور می‌کنند که فاکتورهای مختلفی در این امر دخیل هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
ـ عوامل ژنتیکی:
 60 درصد کسانی که دچار لکنت زبان هستند، یکی از اعضای نزدیک خانواده‌شان با این مشکل درگیر بوده یا دچار مشکلات کلامی یا تاخیر در صحبت کردن بوده است.
ـ اختلاف در فرآیند مغزی صحبت کردن:
افرادی که لکنت دارند، فرآیند کلامی در آنها در مناطق متفاوتی از مغز روی می‌دهد. در این حالت در طریقه ایجاد ارتباط بین پیام‌های مغزی با ماهیچه‌ها مشکلی وجود دارد.
نشانه‌های اولیه لکنت زبان
اولین نشانه‌های لکنت وقتی بروز می‌کند که کودک بین ۱۸ تا ۲۴ ماه دارد. لکنت کودک برای والدین ممکن است ناراحت‌کننده باشد یا موجب عصبانیت آنها شود، اما لکنت در این مرحله برای کودک، طبیعی به نظر می‌رسد. نکته مهم، صبور بودن است.
ممکن است کودک برای چند هفته یا چند ماه دچار لکنت باشد یا گاهی به طور پراکنده دچار این حالت شود. بیشتر کودکانی که قبل از ۵ سالگی دچار لکنت می‌شوند بدون نیاز به مداخله بهبود می‌یابند.
به هر حال اگر لکنت کودک شما همیشگی است و مرتبا‌ بدتر می‌شود و همراه با حرکات بدن یا صورت است،‌ ارزیابی توسط متخصص گفتار درمانی تا قبل از ۳ سالگی ایده بسیار خوبی است.
درمان خاصی برای لکنت زبان وجود ندارد، اما روش‌های موثری برای کمک به کودک جهت غلبه بر این مشکل پیدا شده است.
گفتار درمانی
گفتار درمانی نوعی درمان برای همه کودکانی است که دارای هر نوع اختلال و ناهنجاری در کلام هستند. این ناهنجاری شامل اختلال در تولید اصوات است که موجب مشکل شدن فهم کلام کودک می‌شود.
اختلالات کلامی ـ شنوایی شامل موارد زیر هستند:
ـ اختلالات به هم پیوستگی شامل سخت بودن تولید صداها یا درست بیان کردن کلمات هستند، به طوری که افرادی که آن را می‌شنوند بخوبی متوجه نمی‌شوند.
ـ اختلالات در صدا و تشدید صدا که این نوع اختلال می‌تواند باعث ناراحتی خود کودک هنگام صحبت کردن هم بشود.
ـ اشکال در بلعیدن غذا، مشکلات در خوردن و قورت دادن غذا‌
ـ مشکلات کلامی می‌تواند ناشی از مشکلات شنوایی هم باشد.
متخصصان گفتاردرمانی در مراکزی به همین نام مشغول به کار شده و حداقل دارای مدرک لیسانس در رشته گفتاردرمانی هستند. این افراد می‌توانند هنگام مشکلات کلامی به کودکتان کمک کنند. آنها احتمالا با کودک شما به صورت تک‌نفره کار می‌کنند یا امکان دارد در گروه‌های کوچک به آنها روش‌های درمانی را ارائه کنند.
متخصص گفتاردرمانی از استراتژی‌های مختلف برای کمک به کودک استفاده می‌کند:
ـ فعالیت‌هایی با مداخله زبان: در این نوع درمان، ‌متخصص گفتار درمانی با کودک به وسیله بازی و صحبت کردن ارتباط برقرار می‌کند. او از کتاب‌ها،‌ تصاویر یا اشیا برای بهبود زبان کودک بهره می‌گیرد. او از تمرین‌هایی مثل تکرار کلمات با تلفظ صحیح برای بهبود مهارت‌های کلامی استفاده می‌کند.
ـ تمرین تلفظ صحیح: تلفظ صحیح یا تولید صدا، تمرینی است که در آن صدای صحیح به کودک آموخته می‌شود که این کار اغلب هنگام بازی صورت می‌گیرد. نوع بازی به سن کودک و نیازهای خاص او وابسته است. متخصص به کودک می‌آموزد که هر حرف یا صدا چگونه بیان می‌شود و زبان در هنگام بیان آن حرف خاص، چه شکلی‌ به خود خواهد گرفت.
ـ تمرین‌هایی برای تقویت ماهیچه‌های مربوط به حرف زدن: بر این اساس برخی تمرین‌های مربوط به زبان، لب‌ها و فک‌ها وجود دارد که باعث قوی شدن ماهیچه‌های دهان می‌شود.
به دلایل زیر می‌توان با یک متخصص گفتاردرمانی مشورت کرد:
ـ اختلالات شنوایی
ـ تاخیر در تفکر یا دیگر تاخیرها
ـ ضعیف بودن ماهیچه‌های دهان
ـ مشکلاتی مثل لب شکری بودن
ـ اوتیسم
ـ اختلالات تنفسی
ـ اختلال در بلع غذا
ـ مشکلات مغزی
در صورت تشخیص متخصص، هرچه زودتر مراحل درمان آغاز شود به نفع کودک خواهد بود.
سال‌های مدرسه
معمولا، وقتی کودک وارد دبستان می‌شود لکنت او بسیار افت پیدا می‌کند و مهارت‌های گفتاری او بهبود می‌یابد. اگر کودک دبستانی شما، لکنت زبان را ادامه داد، احتمالا خودش از مشکل آگاهی دارد و ممکن است که از آن خجالت‌زده هم باشد. دوستان و همکلاسی‌های او احتمالا به مشکلش توجه نشان داده و او را دست می‌اندازند.
اگر این مورد رخ داد، با معلم کودکتان صحبت کنید، او می‌تواند این موضوع را در کلاس با بچه‌ها مطرح کند. معلم همچنین قادر است موقعیت‌‌های استرس‌آور صحبت کردن را برای کودکتان کم کند تا آن که گفتاردرمانی آغاز شود.
چه زمان در پی کمک باشیم؟
اگر کودک شما ۵ سال دارد و هنوز دچار لکنت‌زبان است با یک پزشک یا متخصص گفتاردرمانی مشورت کنید. همچنین در صورت مشاهده موارد زیر نیز بهتر است با یک متخصص صحبت کنید:
ـ اگر تکرار کل کلمات یا جملات توسط کودک‌ زیاد شد.
ـ اگر صداها و سیلاب‌ها را در بیشتر موارد تکرار کرد.
ـ وقتی کودک، هنگام صحبت کردن کلمات را به مقدار طولانی می‌کشد.
ـ وقتی شروع به صحبت با سختی همراه باشد.
ـ وقتی شما متوجه جمع شدن یا کشیده شدن صورت هنگام صحبت کردن فرزندتان شوید.
ـ وقتی شما متوجه افزایش بلندی صدا در طول صحبت کردن شوید.
ـ وقتی کودکتان مدام از موقعیت‌هایی که نیاز به صحبت کردن دارد، فرار می‌کند.
ـ کودکتان یک کلمه را به خاطر ترس از لکنت‌ عوض می‌کند.
ـ کودکتان در حین لکنت‌ دچار حرکات دست و صورت می‌شود.
ـ‌ ‌در صحبت کودکان هر مورد عجیب دیگری توجه شما را به خود جلب می‌کند.
والدین باید چه کنند؟
برای کمک به کودکتان می‌توانید این موارد را انجام دهید:
ـ نیازی نیست که کودکتان همیشه درست و کامل و دقیق صحبت کند. اجازه دهید که صحبت کردن کاری تفریحی و لذتبخش باشد.
ـ‌ هنگام صرف غذا زمانی را برای صحبت کردن اختصاص دهید. در این زمان‌ها از رادیو و تلویزیون دوری کنید.
ـ از ایجاد محدودیت‌ها و قوانینی مثل «یواش صحبت کن»، «کمی صبر کن» و «یک نفس عمیق بکش» خودداری کنید.
این نظرات، اگرچه با نیت خوب باشد، باعث کمرویی فرزندتان خواهد شد.
ـ‌ وقتی کودکتان احساس ناراحتی می‌کند یا وقتی لکنتش افزایش می‌یابد از او نخواهید که صحبت کند یا با صدای بلند کتاب بخواند. به جای آن، در این زمان‌ها او را به فعالیت‌هایی تشویق کنید که نیاز به صحبت کردن زیاد ندارند.
ـ صحبت کودک خود را قطع نکنید یا به او نگویید که دوباره شروع کند.
ـ به کودک خود نگویید که قبل از صحبت کردن‌ فکر کند.
ـ یک محیط آرام‌ در خانه ایجاد کنید و بکوشید آرامش را در زندگی خانوادگی ایجاد نمایید.
ـ وقتی در حال صحبت با کودکتان هستید یا در حضور او با دیگران حرف می‌زنید، سعی کنید آرام و واضح صحبت کنید.
ـ با کودک خود تماس چشمی طبیعی برقرار سازید. سعی کنید که نگاه خود را از او برنگردانید و نشان ندهید که ناراحت شده‌اید.
ـ به کودک خود اجازه دهید که برای خودش صحبت کند و افکار و جملات خود را تمام کند. قبل از پاسخ دادن به سوال یا نظر کودک، اندکی صبر کنید.
ـ با کودک خود به آرامی صحبت کنید. این کار در واقع الگویی در اختیار او قرار می‌دهد که هنگام صحبت کردن، سریع حرف نزند و شمرده شمرده سخن بگوید و همین کار موجب روان شدن زبان او می‌شود.
در صورتی که به هر دلیل نگران نحوه صحبت کردن کودکتان هستید، مطمئن‌ترین راه، مشورت با یک متخصص گفتاردرمانی است، پس هر چه زودتر این کار را انجام دهید تا بعد افسوس نخورید.