در مسیر «ملکوت» از راه تکرار کلیشه‌ها

نگاهی به سریال «ملکوت»
ماه رمضان امسال هم در برنامــه پخش شبکه‌های صداوسیما، سریال‌های مناسبتی بیشترین نقش را در جذب مخاطب به خود اختصاص داده‌اند. برعکس یکی، دو سال اخیر که طی ماه‌های رمضان، تنها تعدادی از شبکه‌ها به ساخت و تولید و پخش اینگونه سریال‌ها اقدام می‌کردند، امسال به جز شبکه‌ ۴ که سهمی در قالب هر ساله جذب مخاطب و افزایش رقم آن ندارد، شبکه‌های یک تا پنج در برنامه‌های خود سریال مناسبتی روی آنتن می‌فرستند.
وقتی چندین سال پیش نیاز جامعه به ابزارهای نوین فرهنگی، شناخته‌تر و همین‌طور جدی‌تر‌ گرفته شد، مدیوم تصویر و رسانه مورد توجه قرار گرفت. حتی در نوع و رویکرد برنامه‌سازی، صداوسیما دچار تحولی اساسی شد و دیگر مفاهیم و آموزه‌های فرهنگی صرفا بر مبنای رابطه و آموزش مستقیم که شاید چندان هم ربطی به ساحت و فضای تلویزیون نداشت به مخاطب ارائه نمی‌شد. برهمین اساس یکی از مواردی که مورد توجه ویژه قرار گرفت سریال‌سازی به مناسبت و برای ایام ماه مبارک رمضان بود. در سال‌های ابتدایی این موج، اغلب سریال‌های مناسبتی که از شبکه‌های مختلف پخش می‌شد در قالب طنز ساخته می‌شد که بعضی از آنها به شدت مورد توجه مخاطبان سیما و به‌طور کلی جامعه قرار گرفت. با ساخت و پخش سریال «او یک فرشته بود» موج جدیدی از سریال‌ها راه به شبکه‌ها پیدا کرد؛ سریال‌هایی با محتوای مذهبی و دعوت به خودشناسی و در قالب ماورایی.

نگاهی به سریال «ملکوت»
ماه رمضان امسال هم در برنامــه پخش شبکه‌های صداوسیما، سریال‌های مناسبتی بیشترین نقش را در جذب مخاطب به خود اختصاص داده‌اند. برعکس یکی، دو سال اخیر که طی ماه‌های رمضان، تنها تعدادی از شبکه‌ها به ساخت و تولید و پخش اینگونه سریال‌ها اقدام می‌کردند، امسال به جز شبکه‌ ۴ که سهمی در قالب هر ساله جذب مخاطب و افزایش رقم آن ندارد، شبکه‌های یک تا پنج در برنامه‌های خود سریال مناسبتی روی آنتن می‌فرستند.
وقتی چندین سال پیش نیاز جامعه به ابزارهای نوین فرهنگی، شناخته‌تر و همین‌طور جدی‌تر‌ گرفته شد، مدیوم تصویر و رسانه مورد توجه قرار گرفت. حتی در نوع و رویکرد برنامه‌سازی، صداوسیما دچار تحولی اساسی شد و دیگر مفاهیم و آموزه‌های فرهنگی صرفا بر مبنای رابطه و آموزش مستقیم که شاید چندان هم ربطی به ساحت و فضای تلویزیون نداشت به مخاطب ارائه نمی‌شد. برهمین اساس یکی از مواردی که مورد توجه ویژه قرار گرفت سریال‌سازی به مناسبت و برای ایام ماه مبارک رمضان بود. در سال‌های ابتدایی این موج، اغلب سریال‌های مناسبتی که از شبکه‌های مختلف پخش می‌شد در قالب طنز ساخته می‌شد که بعضی از آنها به شدت مورد توجه مخاطبان سیما و به‌طور کلی جامعه قرار گرفت. با ساخت و پخش سریال «او یک فرشته بود» موج جدیدی از سریال‌ها راه به شبکه‌ها پیدا کرد؛ سریال‌هایی با محتوای مذهبی و دعوت به خودشناسی و در قالب ماورایی. در میان اینگونه سریال‌ها هم چند سریال توانستند عده زیادی را تا آخرین قسمت به دنبال خود بکشند اما در این میان مشکلی وجود دارد و آن کپی‌برداری صرف چه در قالب و چه در مفهوم سریال‌های متاخر از نمونه‌های متقدم اینگونه سریال‌هاست.
آفتی که امسال دامن سریال «ملکوت» را گرفته و در اثر تعجیل در برنامه‌ریزی و ضعف در ساختار داستان سریال و اجرای آن کاری زیر استاندارد روی آنتن شبکه دو رفته است. حتی چند روز پیش خبری منتشر شد که به دلیل کیفیت پایین و اجرای ضعیف صحنه‌هایی که دارای جلوه‌های ویژه کامپیوتری بوده‌اند، قرار است تروکاژها و جلوه‌های ویژه این صحنه‌ها مجددا بازسازی شوند. داستان سریال ملکوت به مرد متمولی می‌پردازد که دچار مرگ مغزی شده و به کما می‌رود، فرشته نگهبان (یا مرگ‌؟) روح او را همراهی می‌کند و او در حالی که شاهد رفتارهای اعضای خانواده خود است به تعریفی جدید و شناختی کامل از خود و آنها می‌رسد. این خلاصه داستان، چند فیلم ایرانی و خارجی را به یاد شما می‌آورد؟ طرح اصلی قصه کاملا تکراری است و بارها تاکنون دستمایه ساخت فیلم‌های مختلف قرار گرفته است. این نقصان هم قابل چشمپوشی بود اگر سازندگان ملکوت، خود و مخاطب خود را جدی می‌گرفتند و حداقل کمی در ساخت و اجرا و به‌ویژه شخصیت‌پردازی کاراکترها و گره‌افکنی و فراز و نشیب فیلمنامه سریال خلاقیت به خرج می‌دادند. شخصیت‌های ملکوت به قدری تخت و تک‌بعدی هستند که اساسا بیشتر تیپ به حساب می‌آیند تا شخصیت. حتی در انتخاب بازیگران هم طبق روال همان فرمول فرسوده و براساس تیپ‌های شناخته شده عمل شده است. البته احتمالا عوامل سازنده سریال، فردا باز هم مشکلات پیش‌روی خود اعم از  کمبود وقت و زمان و دیر آغاز کردن و دیر کلید زدن پروژه را پیش خواهند کشید در برابر انتقادات احتمالی. حتی بحث سطح فیلم و سریال‌سازی در تلویزیون و سطح استاندارد آن را به رخ خواهند کشید. این نکته قابل توجه است و بحثی در مورد ضعف احتمالی در مدیریت برنامه‌ریزی و ساخت اینگونه آثار وجود ندارد و بارها چنین انتقاداتی مطرح شده اما تا کی قرار است ضعف‌ها در میان اینگونه توجیه‌ها پنهان بمانند و واکاوی نشوند چه در میان مدیران تصمیم‌گیر شبکه‌ها و چه سازندگان این آثار. بالاخره چه زمانی قرار است این مشکلات رفع شوند و هنرمندان صرفا با پاسخگویی به مسائل فنی و هنری ساخته خود، ضعف و قوت کار خود را بشناسند؟
ملکوت ما را به بازاندیشی در رفتار و اندیشه‌هایمان فرا می‌خواند، به شناختی نو درباره خود، اطرافیان‌مان و حتی قاعده‌ هستی اما تولیدکنندگان آن، خود فراموش کرده‌اند که همه ما باید در مقابل برساخته‌هایمان و آنچه که به دیگران از اندیشه، رفتار، گفتار و کردارمان ارائه می‌دهیم، متعهد و مسئول باشیم. پاداش یا عقوبت؛ پاسخی به عملکرد ماست.
راستی، چند نفر از اولین نمایی که رضا رویگری در سریال دیده شد، ندانستند و نفهمیدند که او باز هم نقش یک آدم خبیث و مادی و پول پرست را بازی خواهد کرد!؟