سلاح زنان

مرد جوان وقتی متوجه شد باید مهریه سنگین همسرش را با حکم دادگاه پرداخت کند، خود را از طبقه چهارم ساختمان محل سکونتش به پایین انداخت تا خودکشی کند اما… چندی پیش، زنی به دادگاه خانواده مراجعه و با ارائه دادخواستی خواستار دریافت مهریه خود از شوهرش شد. پس از ارائه این دادخواست، قاضی دادگاه دستور احضار شوهر وی را صادر کرد. این مرد با حضور در دادگاه به قاضی پرونده گفت که من همسرم را دوست دارم و نمی خواهم از او جدا شوم اما چندی پیش همسرم بنای ناسازگاری را گذاشته و خواستار جدایی شده است. من وضع مالی خوبی ندارم و قادر به پرداخت مهریه او نیستم. به خاطر علاقه ای که به او داشتم با وی ازدواج کردم و فکر نمی کردم او مهریه سنگین خود را به اجرا بگذارد. با این حال قاضی دادگاه با توجه به عندالمطالبه بودن مهریه از سوی زن، از متهم خواست تا پس از جلب رضایت همسرش، زندگی خود را از سر بگیرند اما زن جوان حاضر نشد و دستور بازداشت شوهر وی صادر شد.

مرد جوان وقتی متوجه شد باید مهریه سنگین همسرش را با حکم دادگاه پرداخت کند، خود را از طبقه چهارم ساختمان محل سکونتش به پایین انداخت تا خودکشی کند اما… چندی پیش، زنی به دادگاه خانواده مراجعه و با ارائه دادخواستی خواستار دریافت مهریه خود از شوهرش شد. پس از ارائه این دادخواست، قاضی دادگاه دستور احضار شوهر وی را صادر کرد. این مرد با حضور در دادگاه به قاضی پرونده گفت که من همسرم را دوست دارم و نمی خواهم از او جدا شوم اما چندی پیش همسرم بنای ناسازگاری را گذاشته و خواستار جدایی شده است. من وضع مالی خوبی ندارم و قادر به پرداخت مهریه او نیستم. به خاطر علاقه ای که به او داشتم با وی ازدواج کردم و فکر نمی کردم او مهریه سنگین خود را به اجرا بگذارد. با این حال قاضی دادگاه با توجه به عندالمطالبه بودن مهریه از سوی زن، از متهم خواست تا پس از جلب رضایت همسرش، زندگی خود را از سر بگیرند اما زن جوان حاضر نشد و دستور بازداشت شوهر وی صادر شد. خودکشی ناموفق برای فرار از مهریه پس از صدور حکم جلب و بازداشت، ماموران به منزل همسر زن جوان رفتند و زمانی که او پی برد که تا مدت ها به خاطر پرداخت نکردن مهریه باید پشت میله های زندان به سر ببرد، سریعا به طبقه چهارم مجتمع مسکونی که در آن زندگی می کرد رفت و ناگهان خود را به پایین انداخت تا خودکشی کند و به قول خودش از بدبختی و فلاکت زندان رفتن رها شود اما به جای برخورد سرش با زمین، تنها چند جای بدنش به زمین خورد و حالا با شکستگی های فراوان در کمر، پا، قفسه سینه و… دست و پنجه نرم می کند و از سوی دیگر تحقیقات تکمیلی در بیمارستان نیز از او ادامه داشته و احتمال زندان رفتن مجدد برای او محتمل است. میزان مهریه و سردرگمی خانواده ها مهریه و میزان آن موضوعی است که هنگام ازدواج، ذهن غالب هر دو خانواده عروس و داماد را مشغول می کند. خانواده ها در تعیین مهریه دچار سردرگمی هستند و نمی دانند بر چه مبنایی باید مهریه را تعیین کنند و به واسطه در دست نداشتن مبنا برای تعیین مهریه، دو خانواده عروس و داماد روش هایی را انتخاب می کنند که بعضا نتایج خوبی ندارد.برخی، انتخاب میزان مهریه را در اختیار عروس و یا خانواده او می گذارند در این حالت بنا به انصاف و سلیقه عروس و خانواده او مهریه انتخاب می شود. عموما در این روش عروس راه افراط و تفریط می رود و مهریه سنگین را برمی گزیند و یا اگر عشق و علاقه زیادی به همسر آتی خود داشته باشد، اساسا تنها به یک شاخه گل مورد علاقه اش اکتفا کرده و تلاش می کند تا خانواده اش را به مهریه کمتر راضی کند. روش دوم و مرسوم میان بسیاری از خانواده های ایرانی، چانه زنی زیاد و مستمر به منظور، رسیدن به حصول توافق بینابینی است. این راه حل اگرچه ممکن است نسبت به روش قبلی عقلانی تر و اقتصادی تر به نظر برسد، لیکن توام با آزردگی خاطر است و همین مسئله بعدها می تواند کدورت هایی را میان طرفین ایجاد کند. روش سوم نیز تعیین مهریه بر مبنای مقدار متداول در خانواده عروس یا داماد است.این روش اگر آنچنان که در خانواده و فامیل عروس و یا داماد جاری و معمول بوده و درست تعیین شده باشد، مبنای خوبی خواهد بود اما اگر آنچه که در این دو خانواده صحیح انتخاب نشده باشد، این دیوار کج تا ثریا امتداد خواهد داشت و مشکلات خود را برای زوج های جدید نیز تکرار خواهد کرد. اقتصاد می گوید نه! با عضویت ایران درWTO زنان ایران چه جایگاه و موقعیتی خواهند داشت؟ آیا عضویت در WTO جایگاه و موقعیت زن ایرانی را به طور اساسی تغییر می دهد؟این دو سوال، محور تحقیق جامع دکتر محمد حسین ادیب است که بخش اعظم این تحقیق از حوصله این نوشتار خارج است. این محقق و پژوهشگر می گوید: طبق قانون، مرد ایرانی می تواند هر هنگام که بخواهد زن خود را طلاق دهد. حال سوال این است که اگر مردی بخواهد علیرغم میل همسر خود او را طلاق دهد، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ اطلاعات ذیل نشان می دهد استفاده از این حق از نظر حقوقی، ممکن و مجاز و از نظر اقتصادی غیر ممکن و کاملا غیراقتصادی است. استفاده از این حق در بسیاری از موارد منجر به ورشکستگی اقتصادی مرد می شود، لذا در عمل تقریبا و نه تحقیقا غیر ممکن است.چرا که اگر مرد بخواهد، بدون تمایل همسرش، او را طلاق دهد، باید مهریه او را بپردازد و پنجاه درصد از دارایی خود از زمان ازدواج را به زوجه منتقل کند. دکتر ادیب با اشاره به تحقیقات فراوان صورت گرفته بر روی مهریه های زوج های ایرانی می گوید: در حال حاضر عرفا مهریه ها بسیار سنگین محسوب می شود.در سال گذشته، در تهران و اصفهان ۶۸ درصد مهریه ها بالای پنجاه میلیون تومان ثبت شده است. در این میان به میزانی که تورم ایجادشود، مهریه مورد ارزیابی مجدد قرار می گیرد، لذا مهریه سنگین با تورم های آینده وزن بازدارنده خود را از دست نمی دهد.به گفته محمد حسین ادیب، پرداخت مهریه و علاوه بر آن انتقال پنجاه درصد دارایی (بعد از ازدواج) وضعیتی ایجاد می کند که استفاده حق انحصاری طلاق برای مرد، نوعا به طیف بالای هر طبقه محدود شود. لذا با وجود آن که قانون به مرد اجازه می دهد که هر هنگام که بخواهد زن خود را طلاق دهد اما اقتصاد علامت می دهد که از این حق قانونی استفاده نشود. الفبای مهربانی وقت افطار امسال و در کنار سفره ها، بینندگان تلویزیونی <الفبای مهربانی> شاهد مویه های مردان جوان و حتی سالخورده در زندان بودیم که مزه خرمای شیرین را در دهان ها تلخ و زهر می کردند.واقعیت آن است که طی سالیان اخیر شاهد افزایش در میزان و مصداق های عجیب و شگفت انگیز مهریه بوده ایم، در حالی که با نگاهی به سیر تاریخی می بینیم به عنوان یک پشتوانه مالی آن هم پس از طلاق زن مطرح بوده است. آن چه که امروز به شکل مصادیق عجیب و غریب و پیچیده در زرق و برق های زیبایی چون تعیین سکه به عنوان مهریه و بر حسب اعداد مقدس مطرح می شود، تنها برای سرپوش گذاردن، تنزه و ایجاد رعب در دل مرد از پرداخت مهریه سنگین و طلاق است. مصادیقی چون تعیین مهریه بر اساس سال تولد، هزاران سکه و شاخه گل و حتی اعضای بدن زوج )!(، یکی از هزاران شعبده ای است که هر روز به صحنه می آید و صد البته که مشکلات طرفین را پس از ازدواج دو چندان می کند. از سوی دیگر به نظر می رسد خاستگاه شرعی و محمل قانونی برای چنین مهریه هایی وجود ندارد و با بررسی قانون موجود در کشور خواهیم دید خلاء قانونی در باب مهریه وجود نداشته است.بر اساس ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی، تعیین مقدار مهریه منوط به تراضی طرفین است. بنا به توصیه های دینی نیز مهریه باید با شان زن همخوانی داشته باشد. همچنین در تبصره ذیل ماده ۱۰۸۲ همان قانون، مهریه باید وجه رایج کشور و متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و پرداخت شود. همچنین همه ساله شاخص تعیین نرخ مهریه از سوی بانک مرکزی اعلام می شود.با وجود چنین مواد قانونی صریح، نیاز به بازنگری در قانون که گاهی مطرح می شود، محملی ندارد، بلکه به طور کلی ریشه چنین روش های ابداعی در تعیین مهریه را باید در تغییر نگرش مردم جامعه و فرهنگ جست وجو و تلاش همه جانبه را برای بهبود چنین وضعیتی آغازکرد؛ زیرا چنین فرهنگی نه تنها زوج را در ابتدای ازدواج دچار مشکل می کند، بلکه دارای آثار مخربی است که رفته رفته پس از ازدواج بروز خواهد کرد. تحقیقات و شواهد قابل ملموسی در میان بسیاری از خانواده ها حاکی است که ناتوانی در پرداخت طلاق های زود هنگام، کودکان طلاق، فساد و…همگی دستاوردهای ازدواج های مبتنی بر شالوده مهریه های غیرعادی است، با افزایش میزان چنین تعهدهای نامعقولی، سامانه قضایی کشور با آمار رو به رشد طلاق و به تبع آن، ازدیاد حجم ورودی پرونده ها در دادگاه های خانواده روبه رو شده است. نظر شفاف رییس قوه قضاییه آیت ا… سید محمود هاشمی شاهرودی، ریاست قوه قضاییه نیز زندانی شدن افراد به واسطه مهریه های سنگین را خلاف قانون تحکیم خانواده می داند و با تاکید بر اصلاح قوانین مربوط به مهریه و ضرورت تلاش همه جانبه برای تغییر ذهنیت نسبت به وضعیت موجود مهریه در ازدواج می گوید: این که افرادی پس از ازدواج و حتی به فاصله چند روز بعد از آن به واسطه مهریه های بسیار سنگین و ناتوانی در پرداخت آن به زندان بیفتند، خلاف قانون تحکیم خانواده هاست و باید نسبت به آن بازنگری شود. رییس قوه قضاییه با اشاره به این که ازدواج و تشکیل خانواده به عنوان اصلی ترین رکن هر جامعه سالم و رو به رشد مطرح است، معضل <زندانیان مهریه> را یکی از مهم ترین مشکلات دستگاه قضایی برشمرد که به واسطه نقص در روند شکلگیری میزان مهریه و جا افتادن فرهنگ نادرست مهریه های سنگین به دوش دستگاه قضایی افتاده است و همگان باید تلاش کنند تا این مسئله به زودی حل و فصل شود.هاشمی شاهرودی، صدا و سیما و سایر رسانه ها و مطبوعات را به عنوان پیشگامان طرح این مشکل و تلاش برای تغییر فرهنگ ازدواج به ویژه در بحث مربوط به مهریه های سنگین به برنامه ریزی برای اطلاع رسانی مناسب و تبیین دقیق و حرفه ای مبانی و اصول اسلامی در این زمینه فراخواند و افزود: در کنار تلاش فرهنگی برای کاهش لطمات و مشکلات مربوط به مهریه از جانب مردم و رسانه ها، مسئولان نیز باید نسبت به اصلاح قوانین مرتبط تلاش کنند. سلاح زنان کلت کمری نیست برخلاف دیدگاه بسیاری از کارشناسان و مسئولان دستگاه قضایی، برخی از فعالان زنان، از ایده مهریه بالا دفاع کرده و نسبت به منتقدان این ایده از جمله طراحان برنامه تلویزیونی <الفبای مهربانی> که در ماه مبارک رمضان امسال، مشکلات و آلام زندانیان مهریه را به نمایش گذاشت، خشم می گیرند.یکی از فعالان سیاسی – اجتماعی زنان می گوید: برنامه <الفبای مهربانی> مردانی را نشان می داد که پشت میله های زندان گریان، مستاصل و یا آواره در راهروهای دادگاه های حمایت از خانواده از مهریه و نفقه زنانی که تمکین نمی کنند و بچه های خود را رها کرده اند، به ستوه آمده بودند. مردانی که همگی حتی در زندان به همسران خود عشق می ورزیدند و زنانی که بی رحمانه مهریه های سنگین را به اجرا گذاشته و شوهران خود را زندانی کرده بودند. زنانی که ترک خانه و خانواده گفته و به تعبیر یکی از مصاحبه شوندگان بغض در گلو: < بد شده اند، بد!> فریبا داودی مهاجر، می گوید: به راستی چرا از آمار بالای طلاق، خشونت خانگی، نزاع و عداوت، یک چرای ساده در ذهن ما شکل نگرفته است و آیا صدا و سیما وظیفه ندارد به جای پرداختن به معلول، علت این معضلات اجتماعی را روشن کند؟ به رابطه این معضلات با قوانینی که حق طلاق را با مرد می داند بپردازد به گونه ای که مرد می تواند هر زمان خواست زن را طلاق دهد، در حالی که چنانچه زن درخواست طلاق کرد، باید به دهها دلیل تمسک کرده و سال ها در پی اثبات ادعای خود در دادگاه ها دوندگی کند.آیا در چنین شرایطی مهریه به کمک او نمی آید تا حق طلاق را با مهریه معامله کرده و جانش را نجات دهد و یا در مقابل دریافت حضانت فرزندش، مهریه را ببخشد یا برای رهایی از خشونتی که در پشت درهای بسته صورت می گیرد و قابل اثبات در هزارتوی قوانین نیست، از سلاح مهریه استفاده کند؟ داودی مهاجر، پس از طرح این سوالات و سوالات بی شمار دیگر، می گوید: سلاح زنان کلت کمری نیست که بالا بگیرند و آن را با مهریه مقایسه کنند. مهریه، سلاح زنان برای روانه کردن مردان به زندان هم نیست، آن هم در شرایطی که به لحاظ آماری نمی توان به دلیل بودن چند مرد در زندان، راجع به همه زنان این گونه قضاوت کرد