اقسام واجبات

واجبات توصلى و تعبدى
قسمتى از واجبات باید به همراه نیت و قصد قربت‏به جاى آورده شوند مانند نماز و روزه که به آنها واجبات تعبدى مى‏گویند.

قسمتى دیگر عباداتى هستند که لازم نیست‏به همراه نیت و قصد قربت‏به جا آورده شوند، مانند تطهیر بدن و لباس و امر به معروف و غسل‏میت.

به عبارت دیگر، در واجبات توصلى انگیزه امر معلوم است، ولى‏درواجبات تعبدى غرض و مقصود شارع معلوم نیست، گرچه فلسفه و حکمتى دارد و مکلفین صرفا براى تعبد به امر خداوند انجام مى‏دهند.

واجب عینى و کفایى
واجب عینى، واجبى است که همه مکلفین باید انجام دهند، مانند نمازهاى یومیه.

واجب کفایى آن است که با عمل عده‏اى از عهده‏دیگران ساقط است، مانند تطهیر مسجد، تدفین میت و….

واجبات توصلى و تعبدى
قسمتى از واجبات باید به همراه نیت و قصد قربت‏به جاى آورده شوند مانند نماز و روزه که به آنها واجبات تعبدى مى‏گویند.

قسمتى دیگر عباداتى هستند که لازم نیست‏به همراه نیت و قصد قربت‏به جا آورده شوند، مانند تطهیر بدن و لباس و امر به معروف و غسل‏میت.

به عبارت دیگر، در واجبات توصلى انگیزه امر معلوم است، ولى‏درواجبات تعبدى غرض و مقصود شارع معلوم نیست، گرچه فلسفه و حکمتى دارد و مکلفین صرفا براى تعبد به امر خداوند انجام مى‏دهند.

واجب عینى و کفایى
واجب عینى، واجبى است که همه مکلفین باید انجام دهند، مانند نمازهاى یومیه.

واجب کفایى آن است که با عمل عده‏اى از عهده‏دیگران ساقط است، مانند تطهیر مسجد، تدفین میت و….

واجب تعیینى و تخییرى
واجب تعیینى واجبى است که نمى‏توان کار دیگرى را جایگزین آن ساخت مثل نمازهاى یومیه، برخلاف واجب تخییرى که مکلف مى‏تواند یکى از چند کار را اختیار کند، مانند کفاره روزه که مکلف مخیر است‏بین آزاد کردن بنده و شصت روز روزه و اطعام شصت نفر.

واجب موسع و واجب مضیق
گاهى واجب، وقت محدودى دارد که از آن به واجب مضیق تعبیر مى‏شود، مثل نماز آیات براى ماه گرفتگى و گاهى وقت وسیعى دارد که از آن تعبیر مى‏شود به واجب موسع، مانند نمازهاى یومیه.

پى‏نوشتها:

۱٫رساله نوین، ج‏۱، ص‏۴۲; سید مرتضى رضوى، فى سبیل الوحده السلامیه، ص‏۵۴٫

۲٫توبه (۹) آیه ۱۲۲٫

۳٫علامه مجلسى، بحارالانوار، ج‏۱، ص‏۲۰۶٫

۴٫بحارالانوار، ج‏۱، ص‏۱۷۶; رساله نمونه، ص‏۲۵٫

۵٫رساله عملیه، مساله یازدهم.

۶٫عروه‏الوثقى، ج‏۱، ص‏۱۱، مساله ۲۹٫

۷٫شیخ انصارى، اجود التقریرات، ج‏۱، ص‏۱۵۸٫

۸٫امام خمینى، ولایت فقیه، ص‏۱۱٫

۹٫مائده (۵) آیه ۴۸٫

۱۰٫شورى (۴۲) آیه ۱۳٫

۱۱٫حشر (۵۹) آیه ۷٫

۱۲٫دکتر صبحى، فلسفه التشریع فى الاسلام.

۱۳٫به نقل از کتاب همبستگى مذاهب اسلامى، و کتاب اسلام آئین همبستگى (مقالات دارالتقریب).

۱۴٫امام خمینى(ره)، الرسائل، ص‏۹۴; وسائل الشیعه ج‏۱۸ ص‏۹۵٫

۱۵٫علل الشرایع، ص‏۲۵۴، ج‏۱٫

۱۶٫نحل (۱۶) آیه ۹۷٫

۱۷٫مهدى نراقى، جامع السعادات، ج‏۲، ص‏۲۳۴٫

۱۸٫طبرسى، مکارم الاخلاق، ص‏۵۵۴٫

۱۹٫بحارالانوار، ج‏۷۹، ص‏۱۹۸٫

۲۰٫میزان الحکمه،ج‏۱۰، ص‏۷۱۷٫

۲۱٫عروه الوثقى.

۲۲٫شیخ صدوق،علل الشرایع، ج‏۱، ص‏۹۳٫

۲۳٫وسائل، ج‏۶، ص‏۳ – ۵٫