چگونه بدرستی منجم شویم؟

آیا میدانستید شما میتوانید کهکشانی در ۲ میلیون سال نوری فاصله  از زمین را تنها با چشمانتان مشاهده کنید؟ آیا میدانستید بسیاری از گودال های ماه با یک دوربین دوچشمی کوچک قابل روئت است؟
شگفتی های بیشماری در یک آسمان تاریک و صاف در انتظار شما هستند و اولین قدم آن تنها این است که از خود بپرسید: آن چیست؟
اگر شما اولین قدم را بردارید، بدانید عمری لذت بخش و کیهانی در انتظار شماست.اما نکته اصلی این است که قدم بعدی چیست؟ بسیاری از علاقمندان به نجوم، در همان ابتدای کار به بن بست رسیده و تسلیم ناامیدی می شوند چون از خود میپرسند اینگونه ادامه دادن راهش نیست، باید چگونه ادامه دهم؟ اما راهی برای پیشبرد خود در این زمینه نیز پیدا نمی کنند، پس نجوم را رها میکنند.
با این اوصاف، بهترین نصیحت برای شروع کنندگان به نجوم چیست؟ اینجا به ذکر نکاتی میپردازم که راهنمایی کوچکی برای درست تر منجم شدن است.
۱_ آسمان را بدون چشم مسلح* یاد بگیرید.
رصد و نجوم یک تفریح در طبیعت است.شب ها به بیرون بروید و اسامی ستارگان پرنور را یاد بگیرید، همچنین الگو ها و طرح های بالا سرتان را؛ منظورم صورت های فلکی* است.از مجلات و سایت ها در این زمینه کمک بگیرید. اگر شما در یک محیط شلوغ و دارای آلودگی نوری زیاد زندگی می کنید، راه های بیشتری برای نگاه کردن به بالا وجود دارد، حتی بیشتر از آنچه که تصور می کنید.

آیا میدانستید شما میتوانید کهکشانی در ۲ میلیون سال نوری فاصله  از زمین را تنها با چشمانتان مشاهده کنید؟ آیا میدانستید بسیاری از گودال های ماه با یک دوربین دوچشمی کوچک قابل روئت است؟
شگفتی های بیشماری در یک آسمان تاریک و صاف در انتظار شما هستند و اولین قدم آن تنها این است که از خود بپرسید: آن چیست؟
اگر شما اولین قدم را بردارید، بدانید عمری لذت بخش و کیهانی در انتظار شماست.اما نکته اصلی این است که قدم بعدی چیست؟ بسیاری از علاقمندان به نجوم، در همان ابتدای کار به بن بست رسیده و تسلیم ناامیدی می شوند چون از خود میپرسند اینگونه ادامه دادن راهش نیست، باید چگونه ادامه دهم؟ اما راهی برای پیشبرد خود در این زمینه نیز پیدا نمی کنند، پس نجوم را رها میکنند.
با این اوصاف، بهترین نصیحت برای شروع کنندگان به نجوم چیست؟ اینجا به ذکر نکاتی میپردازم که راهنمایی کوچکی برای درست تر منجم شدن است.
۱_ آسمان را بدون چشم مسلح* یاد بگیرید.
رصد و نجوم یک تفریح در طبیعت است.شب ها به بیرون بروید و اسامی ستارگان پرنور را یاد بگیرید، همچنین الگو ها و طرح های بالا سرتان را؛ منظورم صورت های فلکی* است.از مجلات و سایت ها در این زمینه کمک بگیرید. اگر شما در یک محیط شلوغ و دارای آلودگی نوری زیاد زندگی می کنید، راه های بیشتری برای نگاه کردن به بالا وجود دارد، حتی بیشتر از آنچه که تصور می کنید.
اگر حتی بیشتر از این قدم هم فعالیت نکنید، این توانایی که به بالای سرتان نگاه کنید و بگویید این ستاره قطبی* است و یا آن یکی زحل است برای شما لذتی وافر به ارمغان می آورد و شاید این حس را به شما دست بدهد که در جهان یک جایی کوچک برای زندگی آسوده در اختیار دارید.
۲_کتابخانه محل خود را غارت کنید.
نجوم آماتوری یک یادگیری براساس ذوق و علاقه است. این ذوق از کاوش های عقلی و نیز آگاهی های مرموز آسمان شب حاصل می شود. شما باید این کاوش ها را انجام دهید و این آگاهی ها را بدست بیاورید و این برعهده خودتان است. به عبارت دیگر در نجوم باید متکی بخود و بقولی خود آموز باشید. برای شروع کنندگان، مهمترین ابزار نجومی، تلسکوپ قوی و یا دوربین دو چشمی حرفه ای نیست بلکه کتابخانه محله است.
قفسه های مربوط به نجوم را جستجو کنید و دنبال کتاب هایی درباره اطلاعات پایه و مقدماتی بگردید که شما به دانستن آنها احتیاج دارید و نیز کتاب هایی راهنما در این مورد که شما چه چیز هایی را میتوانید در کرانه آسمان ببینید. در مورد ستارگان مرجع و صورت های فلکی بخوانید که شما با چشم به تنهایی قادر خواهید بود آنها را روئت کنید. در مورد ستارگان و سیارات و نیز تغییرات آنها در طی شب و در طی فصول مختلف  تحقیق کنید.اگر کتابخانه به اندازه کافی، کتاب و اطلاعات در اختیار شما قرار نگذاشت، یک کارت اینترنت تهیه کنید و به دنیای اطلاعات قدم بگذارید.
البته درست است اینترنت یک منبع عظیم اطلاعات می باشد اما باید به این نکته ضروری توجه کرد که اطلاعات درون اینترنت به نوعی به هم ریخته و در هم می باشد که زیاد مناسب حال شروع کننده نیست، اما گفتنی هست سایت های بسیار خوبی برای آماتور ها نیز با کمی جستجو پیدا می شود.
اینگونه می گویم، برای شروع کننده ای که میخواهد درست منجم شود، اطلاعات باید منسجم و بصورت دسته بندی و سازماندهی شده ارائه شود با این قابلیت که این منبع اطلاعات در درسترس فرد باشد که در کوتاه ترین زمان ممکن، و در هر مکانی مورد استفاده اش قرار گیرد. به عبارتی شما به کتاب احتیاج دارید پس به کتابخانه ها بروید.
۳_به تلسکوپ فکر میکنید؟ پس با یک دوربین دوچشمی شروع کنید.
دوربین دو چشمی ابزار ایده آلی برای افراد تازه کار به شمار می رود.دوربین های دوچشمی میدان دید زیادی به شما نشان می دهد و رسیدن به نقطه مورد نظرتان را بسیار ساده می کند و این درحالی است که یک تلسکوپ قوی تر، محدوده کوچکی از فضا را بزرگنمایی می کند و پیدا کردن نقطه مورد نظرمان را با مشکل روبرو می سازد.
تصویری که دوربین دو چشمی از شی هدفتان ارائه می دهد، وارونه است(که البته امروزه با تعبیه یک آینه در دوربین ها این مشکل برطرف شده است) اما بشما کمک میکند که ببینید نقطه نشانه گرفته شما کجاست.
تصاویر یک تلسکوپ نجومی، معمولا معکوس اند، چیزی در حدود نود درجه قرینه ، در امتداد نشانه روی شما.
دوربین های دو چشمی نسبتاً ارزان قیمت تر هستند، در بسیاری از موقعیت ها در دسترس بوده، و نیز حمل و نقل و نگهداری آنها ساده و راحت است. کارایی دوربین های دوچشمی بطور شگفت انگیزی مورد قبول و قابل اعتنا می باشد. معمولا ۷ تا ۱۰ برابر قدرت یک چشم غیر مسلح، توانایی دید را بهبود می بخشد و این قدرت دید، تقریبا بقدر یک تلسکوپ خوب آماتوری است اما باید توجه کنید که شما این قدرت را با چیزی در حدود نصف قیمت آن تلسکوپ بدست آورده اید.
برای رصد، هرچه عدسی جلویی(شئی)* بزرگتر باشد مناسب تر هست چون توانایی جذب نور بالاتری دارید، همچنین کیفیت دید بصری بالا نیز برای بسیاری از دوربین های دوچشمی که در طول روز استفاده میشوند، اهمیت زیادی دارد. دوربین های دوچشمی مدرن امروزه که قابلیت تثبیت تصویر  (image- stabilized  ) را دارا هستند بطور شگفت آوری برای نجوم یک ارمغان بحساب می آیند اگرچه قیمت این دوربین بسیار گران است. در آخر یک دوربین دوچشمی که براحتی از فروشگاه های شهر و به قیمت مناسب میتوانید خریداری کنید، برای شروع یک دوره نجومی آماتوری، بسیار مناسب است.
۴_به داخل نقشه ها و راهنماها شیرجه بزنید.
شما دیگر یک دوربین دوچشمی دارید، با آن چه کار می خواهید بکنید؟ شما می توانید بصورت تفننی به ماه نگاه کنید و یا حتی تصویر غبار آلود ستارگان را در پهنه راه شیری* را برای همیشه در ذهن خود ثبت کنید. با این حال، اگر شما صورت های فلکی را یاد گرفته اید، و نقشه های راهنمای آسمان شب را که در آن جزئیات بالایی از اجرام قابل مشاهده نشانه گذاری شده است، را در اختیار داشته باشید، یک دوربین دوچشمی می تواند شما را حتی برای سالیانی سرگرم نگه دارد.
می توانید در حدود دو جین خوشه های ستاره ای*، کهکشان ها و سحابی ها* را در آنها پیدا کرده و با دوربین خود رصد کنید. آنها همچنین دارای اطلاعاتی از قبیل تغییرات متناوب ماه های مشتری و یا دوره های هلال زهره شما می دهند. شما می توانید با استفاده از این راهنماها، تعداد زیادی از گودال ها، دشت ها و کوه های ماه را شناسایی کنید. شما می توانید با استفاده از اطلاعاتی که بدست آورده اید به رصد ستارگان دوتایی * و یا تناوب محو – روشنایی ستارگان متغیر* بپردازید.نقشه های خوب، پیشنهاد های وسوسه انگیزی برای شکار رازهای محو پنهان شده در آسمان را به شما می دهد، بسیاری از کتاب های راهنما آنچه را که شما رصد خواهید کرد را توصیف می کنند و در مورد چیستی آن شی توضیحاتی ارائه می دهد.
علاوه بر این، توانایی اینکه با استفاده از دوربین دوچشمی بتوانید این اجرام را در پهنه آسمان نشانه گذاری کنید، دقیقا مورد نیاز شما قرار خواهد گرفت زیرا بعدها باعث می شود، شما تلسکوپتان را هرچه بهتر تنظیم کنید.برنامه ریزی کنید که در حین رصد چه کاری می خواهید انجام دهید. چارت و راهنمای خود را بر روی یک صفحه رسم کنید.با توجه به تجهیزات خود، لیستی از اجرامی که در توانایی رصد آنها هستید را بیابید و نحوه چگونگی پیدا کردن آنها را ترسیم کنید.
رصد خود را برنامه ریزی کنید، قبل آنکه سرتان را برای دیدن دنیای شب بالا ببرید.
۵_یک دفتر ثبت وقایع نجومی درست کنید.
این مورد اختیاری است.می توانید بر روی یک واقعه متمرکز شوید و آنرا در ذهن بسپارید بر فرض مثال بدانید در هفته آینده، مشتری در کنار هلال ماه قرار خواهد گرفت، اینگونه براحتی می توانید مشتری را پیدا کرده، رصد کنید. این دفتر یادداشت را همیشه در کنار ابزار رصد خود داشته باشید. به زودی می توانید با برگشت به گذشته و استفاده از تجربیات اولیه خود، افق هایی را برای رسیدن در سال های آینده هدف گذاری کنیدو این به معنی عمیق تر شدن فعالیت های شما است.
به هر حال، اگر فکر می کنید که مشغله زیادی از شما می طلبد،به این مورد  اهمیت چندانی ندهید.
۶_به دنبال دوستان آماتور دیگر باشید.
انفرادی تحصیل کردن خوب است اما تا آنجای که توانایی ادامه دادن داشته باشید. اما به اندازه به اشتراک گذاری دانش و تحصیلات خود با دیگران لذت بخش نیست. هزاران کلوب ستاره شناسی در اینترنت وجود دارد، در ایران نیز موسسات و فرهنگسرا ها هر از گاهی اقدام به برپایی همایش ها و برنامه های رصد آسمان شب می کنند. با شرکت در این برنامه ها میتوانید با ده ها منجم آماتور دیگر آشنا شده و  فرصتی برایتان پیش می آید که بتوانید ابزار و تلسکوپ های مختلف را امتحان کنید و بدانید که دیگران چه کارهایی را نمی کنند و یا چه کارهایی را انجام می دهند.نکته های جدید یاد بگیرید و توانایی های تازه بدست آورید و مهمتر از همه این ها، دوستان خوبی پیدا کنید.
چک کردن کلوب ها و فروم های نجومی بزرگ و کوچک بر عهده خودتان است، ببینید کدام برای شما مناسب تر است.
۷_اکنون وقت تلسکوپ است، به اعماق سفر کنید.
سرانجام شما می دانید که آماده شده اید برای کار با یک تلسکوپ قدرتمند. شما ساعت ها وقت صرف خواندن آگهی ها، و خواندن مقالات نقد و بررسی (review) انواع تلسکوپ ها کرده اید. شما با انواع تلسکوپ آشنایی دارید و می دانید از هر کدامشان چه انتظاری باید داشته باشید و چه کاری را باید با تلسکوپ انتخابیتان بکنید.
اکنون وقت خساست بر روی کیفیت نیست، از دمدمه مزاجی پرهیز کنید. اسباب بازی های فروشگاه های بزرگ که بسیار شبیه به تلسکوپ اند و به اصطلاح semi-toy گفته می شوند، ممکن است چشم شما را به خود خیره کنند. توجه داشته باشید برای انتخاب تلسکوپ دو ضرورت وجود دارد.
اولین ضرورت، استحکام، ثبات و سهولت در حمل و نصب تلسکوپ است. دومین ضرورت کیفیت بالا و میزان انکسار* اپتیک (diffraction limited) است.
بطور طبیعی شما، علاقه به تلسکوپی، با دهانه ای بزرگ دارید اما هیچ وقت قابلیت حمل و نقل و سهولت آن را فراموش نکنید. به یاد داشته باشید بهترین تلسکوپ برای شما، تلسکوپی است که در بسیاری مواقع بتوانید با آن کار کنید.
اغلب اوقات، تازه کار ها، این نکته را مدنظر قرار نداده، و یک تلسکوپ بسیار بزرگ انتخاب میکنند. یک فیل سفید. حمل این تلسکوپ بسیار مشکل است و دردسر های زیادی برای سرپا  کردن و یا برای جمع کردن آن متحمل می شوید پس بندرت مورد استفاده شما قرار خواهد گرفت.
یک منجم خوب بودن، به داشتن ابزار و تجهیزات بستگی ندارد بلکه به نحوه استفاده از آنها مربوط است. بسیاری از تلسکوپ های نسل جدید، دارای کامپیوتر و موتورهایی برای حرکت هستند که می توانند با فشار چند دکمه موقعیت شی مورد نظرتان را تعیین کنند. البته این عمل بعد از انجام بعضی از تنظیمات و آماده سازی ها صورت می گیرد. کار با این وسیله به اصطلاح Go-To scope بسیار لذت بخش است و مطمئنا کمک زیادی برای تعیین محل اهدافی غیر از آنچه که چشم شما به آن مسلط است، می کند. اما بدانید درست هست که پرواز در حالت اتو پایلت لذت بخش است، اما مانع یادگیری پروازی بر عهده خودتان می شود. فکر کنم نکته مهم در این است که توانایی داشته باشیم که بتوانیم از آن نقشه و چارتی که قبلا تهیه کرده ایم استفاده کنیم. از آگاهی خودمان در مورد صورت های فلکی بهره ببریم تا بتوانیم اجرام و شی هدف مورد نظرمان را، خودمان با تلسکوپ شکار کنیم.
شما می توانید میلیونی برای خرید تلسکوپ هزینه کنید اما بدانید که تلسکوپ های خوبی هم با چند صد هزار تومان هم قابل خریداری هستند. آیا این تلسکوپ جوابگوی آنچه شما می خواهید نیست؟ تا آنجا که می شود از خرید دست نگه دارید، چند سال بعد از کار با یک دوربین دوچشمی، درحالی که به توانایی بالایی رسیدید و وقتی بودجه خرید یک تلسکوپ خوب را داشتید، از هزینه ای که می کنید پشیمان نمی شوید.
اگر شما برای شروع، تلسکوپی کوچک اما با کیفیتی انتخاب کردید، این وسیله می تواند ابزاری برای سفر هایتان نیز باشد، آن هم برای تمامی طول عمر. حتی هنگامی که نتوانید تلسکوپ بزرگتری را که در آینده خواهید خرید را با خود به جایی ببرید.
۸_غرور کاذب خود را بشکنید.
نجوم به شما بردباری و افتادگی را آموزش می دهد. شما یک شی را در دوردست ها شکار می کنید اما آنرا گم می کنید.تلاش می کنید و دوباره آن را پیدا می کنید اما باز آنرا گم می کنید. دوباره باید تلاش کنید. این ها در رصد طبیعی است. نگران نباشید، عاقبت با افزایش دانش و مهارت، شما موفق خواهید شد.
شما در مقابل ابرهایی که از جلوی تلسکوپتان رد شده و مانع دیدتان می شوند، در مقابل فاصله های بی نهایت، در مقابل کم نوری و محو بودن آن شئی که مورد خواسته شماست و در مقابل واقعه ای که شما فقط بخاطر یک دقیقه دیرکرد از دستش می دهید، نمی توانید هیچ کاری کنید. جهان مطابق با خواسته ها و آرزو های شما عمل نمی کند بلکه شمایید که باید بر اساس شرایطش رفتار کنید.
۹_راحت باشید و لذت ببرید.
غرور از دست رفته شما بوسیله تلسکوپتان بر نمی گردد. چرا که آن هم بی عیب نیست. کمال و کاملا بی نقص بودن وجود خارجی ندارد، فرقی هم نمی کند شما چه میزان پول برایش پرداخت کرده باشید.
اگر شما خودتان را پیدا کرده باشید، عدم انطباق و یا لرزش های عدسی چشمی و یا حتی از دست دادن جرمی که برایش ساعت ها بیدار مانده اید، شما را آزرده خاطر نمی کند.
نفس عمیقی بکشید و بخاطر بیاورید برای چه اینکار را انجام می دهید. یک منجم آماتور باید آسوده خاطر و شاد باشد.یاد بگیرید از هرچه ابزارتان به شما نشان می دهد، لذت ببرید. تلاش و امتحان بیشتر برابر با دید و لذت بیشتر.
بجنبید، قدم هایتان را استوار بردارید و از زیبایی ها و رازهای جهان شگفت انگیزمان، لذت بی پایان ببرید.
**
چشم مسلح: چشمی که مجهز به ابزار نجومی نظیر دوربین دو چشمی و یا تلسکوپ باشد
صورت فلکی: گروهی از ستارگان که ظاهرا در آسمان به یکدیگر نزدیک اند. نجوم جدید ۸۸ صورت فلکی می شناسد.
ستاره قطبی: جدی یا ستاره قطبی، که از آن برای شناسایی سمت شمال جغرافیایی استفاده می شود.
عدسی شئی: عدسی که نور از طریق آن وارد تلسکوپ می شود.
راه شیری: یا راه کاهکشان، قسمت نورانی بر آسمان که بخشی از کهکشان ما می باشد.
سحابی: ابرهای وسیعی از گاز و غبار در فضا
ستاره دوتایی: دو ستاره نزدیک به هم که بر اثر نیروی گرانش خود در مجاورت یکدیگر می مانند.
ستاره متغیر: ستاره ای که روشنایی ظاهری یا به اصطلاح قدر آن با دوره زمانی نه چندان بلند تغییر کند.
انکسار: شکست نور