نگاهی به پدیده فرار دختران از خانه

حرکت رو به رشد فرار از خانه در سال های اخیر بر نگرانی های خانواده و جامعه افزوده و پیامدهای منفی آن تاثیر بسیار نامطلوبی را برای خانواده و جامعه ایجاد کرده است، در این مقاله در پی آن هستیم که با بررسی عوامل موثر بر فرار دختران و بیان پیامدهای آن راهکارهایی را جهت پیشگیری و کاهش این آسیب اجتماعی ارائه کنیم.

فرار دختران معضلی قدیمی است که سال های قبل توجه آسیب شناسان اجتماعی را به خود جلب کرده است آمار انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران نشان می دهد سالانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ دختر فراری و خیابانی توسط نیروی انتظامی دستگیر می شوند، این دختران برای فرار از خانه انگیزه های مختلفی داشته اند اما همگی آن ها در یک نکته مشترک هستند و آن اینکه تصورمی کنند که در خانه به آنها ظلم شده است حال این نکته می تواند در واقعیت ریشه داشته باشد و یا اینکه کاذب باشد.

در برخی خرده فرهنگ ها فرزند دختر را محترم نمی دانند و با نگاهی منفی به آنها ظلم می کنند، این تفکر سبب می شود بدرفتاری نسبت به دختران شکل بگیرد و تبعیض و رفتارهای خشونت آمیز به وجود بیاید که گاه به صورت فیزیکی نمود پیدا می کند و گاه بصورت روانی.

حرکت رو به رشد فرار از خانه در سال های اخیر بر نگرانی های خانواده و جامعه افزوده و پیامدهای منفی آن تاثیر بسیار نامطلوبی را برای خانواده و جامعه ایجاد کرده است، در این مقاله در پی آن هستیم که با بررسی عوامل موثر بر فرار دختران و بیان پیامدهای آن راهکارهایی را جهت پیشگیری و کاهش این آسیب اجتماعی ارائه کنیم.

فرار دختران معضلی قدیمی است که سال های قبل توجه آسیب شناسان اجتماعی را به خود جلب کرده است آمار انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران نشان می دهد سالانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ دختر فراری و خیابانی توسط نیروی انتظامی دستگیر می شوند، این دختران برای فرار از خانه انگیزه های مختلفی داشته اند اما همگی آن ها در یک نکته مشترک هستند و آن اینکه تصورمی کنند که در خانه به آنها ظلم شده است حال این نکته می تواند در واقعیت ریشه داشته باشد و یا اینکه کاذب باشد.

در برخی خرده فرهنگ ها فرزند دختر را محترم نمی دانند و با نگاهی منفی به آنها ظلم می کنند، این تفکر سبب می شود بدرفتاری نسبت به دختران شکل بگیرد و تبعیض و رفتارهای خشونت آمیز به وجود بیاید که گاه به صورت فیزیکی نمود پیدا می کند و گاه بصورت روانی.


دختر فراری کیست؟
دختران فراری به دخترانی گفته می شود که به دلایل مختلف از خانه و خانواده می گریزند و به جامعه پناه می برند، در واقع نوعی گریز بدون بازگشت است، دختران فراری همگی به امید رسیدن به زندگی بهتر چنین کاری را انجام می دهند و این نشان می دهد که آنها از خطرات رفتار و تصمیم خود مطلع نیستند.
 

علل خانه گریزی دختران

عوامل مختلفی زمینه ساز فرار دختران است، بر خلاف نظراتی که فقط خانواده و اجتماع را مسئول به وجود آمدن آن می دانند، می توان گفت فرار دختران یک پدیده چند عاملی است.

الف– علل فردی:
از جمله عوامل زمینه ساز فردی در فرار دختران می توان به اختلالات شخصیتی، پرخاشگری های گوناگون، رفتارهای ناسازگارانه،‌ خودزنی و خودکشی و دیگر رفتارهای نابهنجار دیگر چه قبل و چه بعد از فرار و دستگیر شدن اشاره کرد.
اضطراب و افسردگی هم در بیشتر نوجوانان فراری به چشم می خورد؛ نوجوانی که اختلال اضطراب دارد در زمان های حساس و هیجانی قادر به کنترل رفتار خود نیست و نمی تواند خود را آرام کند، کارهایی انجام می دهد که مشکلات او را تشدید می کند و در نتیجه ایجاد شکاف میان او و خانواده ، از منزل فرار می کند.
از دیگر علل فردی موثر بر فرار دختران ویژگی های دوره نوجوانی و بلوغ است، قرارگرفتن در سن بلوغ از نظر عاطفی، فکری و جسمی برای فرد تبعاتی را به همراه دارد، در آن جمله می توان به تفکر فرد درباره زندگی، شرایط موجود و مقایسه آن با اطرافیان یاد کرد؛ نوجوان دیگر رفتارهایی را که در گذشته تحمل می کرد، نمی پذیرد و این سرکشی به رفتارهای پرخاشگرانه و در صورت برخورد نامناسب با آن به فرار منجر شود .

ب- علل خانوادگی:
به اعتقاد بسیاری از روانشناسان و جامعه شناسان ریشه اصلی آسیب های اجتماعی از جمله فرار، خانواده است.
عدم توجه به مسائل تربیتی فرزندان، وجود اختلافات زناشویی، طلاق، اعتیاد والدین، بی سرپرستی و یا ( آسان گیری و یا سخت گیری بیش از حد والدین)،‌ زندگی با ناپدری و نامادری، خشونت، تبعیض بین فرزندان، فقراقتصادی،‌ آداب و رسوم قومی خصوصا در مورد ازدواج دختران،‌ ازدواج های اجباری، ضعیف بودن اعتقادات مذهبی خانواده و سواد والدین از جمله علل خانوادگی موثر بر فرار دختران است .

ج-علل اجتماعی:
افزایش ناهنجاری ها و ضد ارزش هایی مانند بدحجابی و مدگرایی بی شک بر روی افراد جامعه اثرگذار است؛ در این میان تاثیرپذیری نوجوانان به مراتب بیشتر است چرا که هنوز نوجوان هویت خود را بازشناسی نکرده و به تکامل نرسیده است، بنابراین ارزش ها و ضد ارزش ها باید کاملا در مسیری باشد که نوجوان را برای یافتن هویت واقعی مذهبی و ملی خود یاری کند.
اعتیاد والدین و اجبار دختران برای تهیه مواد نیز از دیگرعوامل موثر بر خانه گریزی دختران است.
الگوبرداری و تاثیرپذیری مستقیم از تلویزیون و فیلم های به نمایش درآمده در آن هم واقعیتی انکارناپذیر در فرار دختران است.
 

پیامدهای خانه گریزی دختران

فرار از خانه بر سه عنصر فرد، خانواده و جامعه تاثیراتی جبران ناپذیر می گذارد که در ذیل به بررسی آنها می پردازیم:

الف- پیامدهای خانه گریزی بر فرد:
فرار با ضریب ۹۹% با آسیب همراه است و بیشترین این آسیب ها را بر فرد فراری بر جای می گذارد، دختران پس از فرار با خیلی مسائل و بزه ها آشنا می شوند که بر شخصیت آنها تاثیرمی گذارد و از طرف دیگر چون معتقد است که با فرار تمام پل های پشت سرش را خراب کرده دچار آسیب های شدیدتری می شود که به چند نمونه اشاره می کنیم:
گرفتار شدن در دام شبکه های قاچاق دختران و زنان جوان: تجاوز، اجبار و تحمیل که به خاطر نداشتن مکان و سرپناه مناسب بعد از فرار دچار آن می شوند و افراد سودجو و باندهای فساد به این بهانه آنها را فریب داده و وسیله درآمد خود قرار می دهند، آمارها نشان داده است که دختران فراری در همان ۲۴ ساعت اول پس از فرار مورد سوء استفاده جنسی قرار می گیرند.
انگ اجتماعی و عدم امکان بازگشت به شرایط گذشته: دخترانی که بعد از فرار دوباره به خانه بر می گردند، با برخوردهای توهین آمیز اطرافیان روبرو می شوند و این مسئله آنها را مخمصه ای شدیدتر از قبل گرفتار می کند.

ب- پیامدهای خانه گریزی بر خانواده:
از مهمترین پیامدهای فرار در خانواده ، ایجاد مشکلات عاطفی و روحی روانی برای اعضای خانواده خصوصا پدر و مادر است، رفتار والدین پس از فرار فرزند در برخورد با فرزندان دیگر تغییر می کند، آنها بدون بررسی دقیق مسئله فرار فرزندشان، شیوه تربیتی خود را تغییر می دهند و به شدت سخت گیر می شوند و یا بیش از حد فرزندان خود را آزاد می گذارند .

ج- پیامدهای خانه گریزی بر جامعه:
چون فرار دختران منجر به فساد و جرایم دیگر می شود مبارزه با آنها مستلزم صرف زمان و هزینه های هنگفتی برای جامعه خواهد بود.



راهکارهای پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی فرار :

طی سال های اخیر برای پیشگیری اولیه و ثانویه از این آسیب اجتماعی مراکزی ایجاد شده است که به ساماندهی دختران فراری می پردازند، با وجود این هنوز هم شاهد این بحران اجتماعی هستیم، کارشناسان راهکارهای متعددی را برای پیشگیری از این معضل پیشنهاد می کنند.

الف- برطرف کردن فقر:
منظور از فقر، فقر فرهنگی و عاطفی است نه فقط فقر اقتصادی،‌ با توجه به اینکه پدیده دختران فراری در خانواده های پرجمعیت بیشتر دیده می شود از طرفی مبدا دختران فراری غالبا شهرهای کوچک و مناطقی است که ساکنانش بسیار متعصبانه رفتار می کنند، خانواده ها باید بدانند محدود کردن بیش از حد دختران، منع کردن آنها از تحصیل و اقداماتی از این دست سعادت به همراه ندارد.

ب- پررنگ کردن مذهب:
ترویج عقاید مذهبی و دینی و درونی کردن آن برای نوجوانان و جوانان از عوامل مهم کاهش فرار جوانان است که باید مورد توجه خانواده قرار گیرد و فرزندان خود را به رعایت اصول مذهبی و انجام فرائض دینی تشویق کنند زیرا مقید بودن به فرائض دینی سد محکمی در پیشگیری از آسیب ها و معضلات اجتماعی است.

ج- ارائه آموزش های مختلف به به والدین در خصوص نحوه رفتار با فرزندان از طریق رسانه های گروهی خصوصا رادیو و تلویزیون:
بچه ها باید اطمینان کنند که هر اتفاق بدی که برایشان افتاده باشد با صحبت کردن درباره آن با پدر و مادرشان وضع از آنچه که هست خرابتر نمی شود، ایجاد یک رابطه سالم بین اعضای خانواده، تبعیض قائل نشدن والدین بین فرزندان، شناخت و آگاهی والدین از روحیات جوانان، حمایت از حقوق اجتماعی زنان، استفاده از مددکاران و مشاوران با تجربه در مدارس، پارک ها، ترمینال ها و راه آهن برای شناسایی دختران فراری، رفع موانع قانونی برخورد با والدینی که نوجوانان و کودکان خود را مورد آزار و اذیت قرار می دهند.
فراهم کردن زمینه اشتغال سالم و مناسب برای دخترانی که دوره بازپروری را در مراکز اصلاح و تربیت گذرانده اند و انجام تحقیقات گسترده درباره علل خانه گریزی و فرار مجدد دختران از دیگر راهکارهای پیشگیری از این اسیب اجتماعی است.



هشدارهائی به والدین

مهم ترین عامل فرار دختران عدم توجه و بی احترامی، آزار و اذیت آنان، محدودیت و محرومیت شدید، سردی روابط و کم محبتی، تبعیض قائل شدن، آشفتگی خانواده، طلاق، روابط دوستی ناسالم به ویژه دوستی با جنس مخالف، اصرار بر ازدواج اجباری و ناآگاهی والدین از خصوصیات دوره نوجوانی و بلوغ است.

به فرزندانتان توجه و محبت کافی ابراز و برای آنان ارزش و احترام قائل شوید و برای آنان هم وقت صرف کنید. میان فرزندانتان به ویژه در مورد دختران تبعیض و تفاوت قائل نشوید.

با تربیت صحیح و اسلامی و کاشتن ایمان در دل فرزندانتان برای آنان مصونیت ایجاد کنید نه محدودیت و محرومیت .

خانه و خانواده محل آرامش، اگر امنیت و لذت فرزندان نباشد آنها به دنبال پناهگاهی بیرون از خانه می گردند .

اختلافات و مشاجرات خانوادگی، ضرب و شتم و کتک کاری در خانواده ، زمینه فرار کودکان به ویژه دختران را آماده می کند .

روزانه حداقل ۱۵ دقیقه زمان برای هر کدام از بچه های خود به صورت فردی اختصاص دهید و با آنها ارتباط برقرار کنید .

سعی کنید با دوستان فرزندان ارتباط برقرار کنید و با آنها آشنا شوید .

به علائق و سرگرمی های فرزندتان احترام بگذارید و به همراه دوستان آنها در این سرگرمی ها شرکت کنید .

به جای انتقاد از فرزندتان از رفتار او انتقاد کنید

منبع : ناجا