ماجراجویی‌های تازه «سندباد»

سندباد، کاراکتر کلاسیک آسیایی که با ماجراجویی‌های خود بیش از چند دهه است که الهام‌بخش قصه مجموعه‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی است، بار دیگر در قالب یک مجموعه پرهیجان و پرخرج تلویزیونی به دیدار تماشاگران این صفحه کوچک جادویی می‌آید. مجموعه جدید «سندباد» که محصول کشور انگلستان است، توسط ۲شرکت هنری این کشور تهیه می‌شود و واحد بین‌المللی شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی هم بخش کوچکی از هزینه‌های آن را تامین می‌کند. این مجموعه قرار است در ۱۳ قسمت ۴۵ دقیقه‌ای تولید شود. هزینه تولید سندباد جدید ۱۰ میلیون پوند برآورد شده که معادل ۱۶ میلیون دلار است. این رقم بالا به معنی آن است که سندباد یکی از گران‌ترین و پرهزینه‌ترین محصولات تاریخ تلویزیون انگلستان خواهد بود.
نویسندگان اصلی فیلمنامه این مجموعه ۱۳ قسمتی جک لویتان و نیل بیسواس هستند. آنها از مطرح‌ترین فیلمنامه‌‌نویسان تلویزیون انگلستان هستند و انتخاب آنها برای این کار نشان می‌دهد که تهیه‌کنندگان مجموعه در تدارک ارائه یک کار جذاب و پر سروصدا هستند. اظهارات گرانی ماریمون، تهیه‌کننده اصلی فیلم انتظارات و توقعات را از این مجموعه بالاتر می‌برد. وی در مصاحبه‌ای گفت: «با آن که سندباد یک حکایت قدیمی است، اما ساخت و پرداخت آن کاملا امروزی خواهد بود. سبک ساخت سندباد ما شبیه «لاست‌/‌ گمشدگان» خواهد بود. فضای مجموعه لاست را می‌توان وارد دنیای ماجراجویی‌های قرن هشتمی و خیالی این دریانورد کرد و رمز و راز، جادو، هیولاها و اکشن سطح بالای معاصر را به تصویر کشید.» هنوز بازیگران اصلی مجموعه انتخاب نشده‌اند، ولی گفته می‌شود قرار است نقش اصلی آن به یک بازیگر سرشناس واگذار شود.

سندباد، کاراکتر کلاسیک آسیایی که با ماجراجویی‌های خود بیش از چند دهه است که الهام‌بخش قصه مجموعه‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی است، بار دیگر در قالب یک مجموعه پرهیجان و پرخرج تلویزیونی به دیدار تماشاگران این صفحه کوچک جادویی می‌آید. مجموعه جدید «سندباد» که محصول کشور انگلستان است، توسط ۲شرکت هنری این کشور تهیه می‌شود و واحد بین‌المللی شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی هم بخش کوچکی از هزینه‌های آن را تامین می‌کند. این مجموعه قرار است در ۱۳ قسمت ۴۵ دقیقه‌ای تولید شود. هزینه تولید سندباد جدید ۱۰ میلیون پوند برآورد شده که معادل ۱۶ میلیون دلار است. این رقم بالا به معنی آن است که سندباد یکی از گران‌ترین و پرهزینه‌ترین محصولات تاریخ تلویزیون انگلستان خواهد بود.
نویسندگان اصلی فیلمنامه این مجموعه ۱۳ قسمتی جک لویتان و نیل بیسواس هستند. آنها از مطرح‌ترین فیلمنامه‌‌نویسان تلویزیون انگلستان هستند و انتخاب آنها برای این کار نشان می‌دهد که تهیه‌کنندگان مجموعه در تدارک ارائه یک کار جذاب و پر سروصدا هستند. اظهارات گرانی ماریمون، تهیه‌کننده اصلی فیلم انتظارات و توقعات را از این مجموعه بالاتر می‌برد. وی در مصاحبه‌ای گفت: «با آن که سندباد یک حکایت قدیمی است، اما ساخت و پرداخت آن کاملا امروزی خواهد بود. سبک ساخت سندباد ما شبیه «لاست‌/‌ گمشدگان» خواهد بود. فضای مجموعه لاست را می‌توان وارد دنیای ماجراجویی‌های قرن هشتمی و خیالی این دریانورد کرد و رمز و راز، جادو، هیولاها و اکشن سطح بالای معاصر را به تصویر کشید.» هنوز بازیگران اصلی مجموعه انتخاب نشده‌اند، ولی گفته می‌شود قرار است نقش اصلی آن به یک بازیگر سرشناس واگذار شود. کلید تصویربرداری مجموعه ماه فوریه زده می‌شود و کشور مالت لوکیشن اصلی آن خواهد بود. زمستان سال آینده هم به عنوان زمان پخش مجموعه اعلام شده است.
همراهی سندباد با موجودات تخیلی
به گفته ماریمون «فناوری‌های جدید هنری و پیشرفت هنر جلوه‌های ویژه به ما کمک می‌کند تا یک کار جذاب و دیدنی ارائه دهیم. به کمک تکنولوژی پیشرفته کامپیوتری ما می‌توانیم دنیای عجیب و غریب و فانتزی قصه‌های سندباد را به تصویر بکشیم. در این قصه، کاراکتر سندباد راهی یک سری سفر دریایی و زمینی هیجان‌انگیز می‌شود و در جریان آنها با تعدادی موجودات تخیلی و غیرواقعی رودررو می‌شود. تا قبل از این، خلق این موجودات و هیولاها در یک کار تلویزیونی امری غیرممکن بود. اما حالا می‌توان آنها را به صورتی واقعی و قابل قبول روی صفحه کوچک تلویزیون خلق کرد و تماشاچی هم آنها را قبول کند. از آنجا که جلوه‌های ویژه بخش مهمی از کار را تشکیل می‌دهد، در کنار تصویربرداری مجموعه، ما شاهد کار زیادی هم در لابراتوار خواهیم بود. در حقیقت، نیمی از مجموعه در لوکیشن‌های واقعی و جلوی دوربین خلق و ساخته می‌شود و نیمی از آن در لابراتوار و به کمک جلوه‌های ویژه پیشرفته.»
مطرح کردن این نکته که سندباد جدید در حال و هوای لاست خواهد بود، مساله‌ای است که مورد توجه رسانه‌های گروهی و دوستداران مجموعه‌های تلویزیونی قرار گرفته است. لاست که یکی از پر بیننده‌ترین مجموعه‌های یک دهه اخیر بوده است، فضایی پر رمز و راز داشت که در آن مساله گذشت زمان و به هم‌ریختگی زمانی و مکانی نقش مهمی در ایجاد تعلیق در فیلمنامه پرتنش آن داشت. به این ترتیب، می‌توان انتظار داشت که در مجموعه سندباد هم کاراکتر محوری آن به سفری هیجان‌انگیز در دل زمان و مکان دست بزند و با این کار خود، بینندگان مجموعه را وارد یک تعلیق تماشایی و پرهیجان کند. البته این نکته که سندباد تا چه حد بتواند در این کار موفق شود، چیزی است که فیلمنامه‌نویسان آن باید پاسخ بدهند.
جک لویتان در این باره می‌گوید: «برخلاف قصه لاست که کسی از ماجراهای بعدی آن خبر نداشت، عموم تماشاگران سینما و تلویزیون با قصه‌ها و ماجراهای سندباد آشنا هستند. این نکته کار ما را کمی سخت می‌کند. ولی ما در مقام فیلمنامه‌نویس این امکان و قدرت را داریم که چیزهایی را به قصه اضافه یا از آن کم کنیم. این برگ برنده‌ای است که در دست ما قرار دارد و براساس آن، فیلمنامه‌ پرتنش سندباد را می‌نویسیم.»
دزدان دریایی کارائیب و سندباد
لوکیشن‌ها نقش مهمی در قصه‌های سندباد دارد. از این‌رو، تهیه‌کنندگان مجموعه جدید آن به دنبال لوکیشن‌هایی هستند که ضمن جذاب بودن، بدیع هم باشند. تماشاگرانی که قبل از این لوکیشن‌های طبیعی و چشم‌نواز «لاست» را دیده‌اند، به صورت طبیعی سخت‌پسند شده‌اند و این مساله، کار سازندگان «سندباد» را مشکل‌تر می‌کند. این در حالی است که آنها این شایعه را رد می‌کنند که موفقیت کلان مالی و انتقادی مجموعه فیلم «دزدان دریایی کارائیب» در چند سال اخیر، آنها را به فکر تولید مجموعه «سندباد» انداخته است.
پس از اعلام خبر تولید مجموعه سندباد، برخی از رسانه‌های گروهی انگلستان این‌گونه اظهارنظر کردند که قصه سندباد و دزدان دریایی کارائیب شباهت‌های زیادی به یکدیگر دارند و سازندگان مجموعه تلویزیونی «سندباد» در حقیقت تلاش دارند نسخه تلویزیونی «دزدان دریایی کارائیب» را با یک نام دیگر تهیه و تولید کنند. نکته جالب این است که همزمان با این بحث و جدل، تهیه‌کنندگان قسمت چهارم «دزدان دریایی کارائیب» گفتند بخش‌هایی از آن را در استودیوی قدیمی پاین‌وود شهر لندن فیلمبرداری خواهند کرد!
اما ماریمون موضوع را از زاویه دیگری مطرح می‌کند. او می‌گوید: «این اولین بار نیست که رسانه تلویزیون به فکر تولید مجموعه‌ای براساس قصه سندباد می‌افتد. به جز فیلم‌های سینمایی که براساس این افسانه قدیمی ساخته شده، ما شاهد تولید تعداد زیادی مجموعه زنده و انیمیشن از ماجراجویی‌های سندباد بوده‌ایم. نمی‌توان اتهامات بی‌دلیل و منطق به سازندگان این مجموعه‌ها یاما وارد آورد. من خودم از سال‌ها قبل در فکر تولید یک مجموعه جذاب از این قصه بودم. ولی نبود تکنولوژی پیشرفته برای خلق صحنه‌های خیالی آن، مانع از آن می‌شد که تولید مجموعه را شروع کنم. نمی‌خواستم مجموعه‌ای را کار کنم که سکانس‌های خیالی آن آماتوری باشند. به همین دلیل صبر کردم تا رسانه تلویزیون به امکانات پیشرفته و امروزی دست پیدا کند که در صنعت سینما مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای خلق این صحنه‌ها هم ما داریم رقم کلانی را صرف می‌کنیم. با توجه به امکانات و فناوری جدید، مطمئن هستم که «سندباد» ما یک کار جذاب و تماشایی خواهد شد و هم من و هم تماشاگران خود را راضی و خشنود خواهد کرد.
سندباد ایرانی است
قصه سندباد یک افسانه آسیایی و عربی است و قصه یک جوان بغدادی را تعریف می‌کند که با ماجراجویی‌های زیادی روبه‌رو می‌شود. اما مورخین می‌گویند سندباد یک نام ایرانی است و این کاراکتر منبع و هویتی ایرانی دارد. در حقیقت، برخی از تاریخ‌شناسان بر این باورند که سندباد در اصل یک کار ایرانی است که احتمالا در نگارش آن، از متدولوژی هندی بهره گرفته شده است.
قدیمی‌ترین دستنوشته‌ای که از این اثر موجود است، یک دستنوشته عربی است و گفته می‌شود منبع و نسخه ایرانی آن در هیچ کجای دنیا موجود نیست. البته نام سندباد به شکل‌های دیگری هم در فرهنگ کهن دیده شده است. قصه‌های سندباد، خیالی و ساخته و پرداخته ذهن آدمی می‌باشد، ولی گفته می‌شود این قصه‌ها برگرفته از تجربیات واقعی یک دریانورد است که در حوالی اقیانوس هند زندگی می‌کرد. مجموعه قصه‌های سندباد شامل ۱۳۳ افسانه می‌شود که در ۶ جلد کتاب منتشر شد. سر ریچارد برتون (که نباید او را با ریچارد برتون بازیگر مطرح انگلیسی قرن بیستم اشتباه گرفت)‌ در سال ۱۸۸۵ این افسانه‌ها را به زبان انگلیسی ترجمه کرد. این افسانه با نام «کتاب هزار و یک شب» (شب‌های عربی)‌ منتشر شد. ترجمه ریچارد برتون انتقاداتی را نیز برانگیخت، اما با این حال مشهورترین و معتبرترین ترجمه‌ای است که تا به حال به زبان انگلیسی منتشر شده است. در شرایطی که برتون و دیگر مترجمان قصه‌های سندباد را با افسانه‌های شهرزاد در «شب‌های عربی» ادغام کرده‌اند، اما قصه اریژینال سندباد کاملا مستقل از قصه‌های شهرزاد است و ارتباطی با آنها ندارد.
هر دو صنعت سینما و تلویزیون در ۹۰ سال اخیر، فیلم‌ها و مجموعه‌های زیادی در ارتباط با سندباد و ماجراجویی‌های او تهیه و تولید کرده‌اند. یکی از قدیمی‌ترین کارهایی که در این رابطه ساخته شده، انیمیشن کوتاه به نام «سندباد دریانورد» است که در سال ۱۹۳۵ توسط کمپانی والت دیزنی تولید شد. جالب است که این کمپانی ـ که متخصص تولید محصولات انیمیشن است و بسیاری از قصه‌های قدیمی و کلاسیک را به صورت انیمیشن تولید کرده ـ هیچ وقت به فکر تولید یک انیمیشن سینمایی در این رابطه نیفتاد. البته رقیب این کمپانی‌ یعنی دریم ورکز در سال ۲۰۰۳ این فیلم انیمیشنی را تهیه کرد، ولی با آن که بازیگرانی مثل براد پیت، کاترین زتاجونز، میشل فایفر و جوزف فاینس با این پروژه همکاری کردند، «سندباد: افسانه هفت دریا» در نمایش عمومی شکست سخت تجاری خورد. تهیه‌کنندگان فیلم برای این انیمیشن ۶۰ میلیون دلار هزینه صرف کردند، ولی فیلم در آمریکای شمالی حدود ۳۰ میلیون دلار فروش کرد. پاتریک گیلمور و تیم جانسن کارگردانان فیلم پس از این شکست تجاری، فعالیت‌های سینمایی خود را تا حد زیادی کاهش دادند.
فانتزی و انیمیشن در دنیای سندباد
قصه سندباد ازجمله افسانه‌هایی است که اکثر فیلمسازان جهان علاقه‌مند کار روی آن بوده‌اند. به همین دلیل، ‌این قصه در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار گرفت. یکی از تحسین شده‌ترین فیلم‌هایی که از این افسانه در سطح بین‌المللی ساخته شده، انیمیشن کوتاهی است که کارل زمان، انیماتور برجسته کشور چک در سال ۱۹۷۱ ساخت. انیمیشن سندبادی او هم‌اکنون لقب یکی از آثار کلاسیک و برجسته دنیای انیمیشن را گرفته است.
منتقدان سینمایی، زمان را یکی از بزرگ‌ترین هنرمندان صنعت سینما در سطح بین‌المللی می‌داند و نگاه ویژه او به افسانه سندباد را در انیمیشن کوتاهی که ساخته، ستوده‌اند. در عین حال، «سفر طلایی سندباد» محصول سال ۱۹۷۴ به کارگردانی گوردون هسلر معروف‌ترین نسخه سینمایی این قصه است. جان فیلیپ لاو در این فیلم نقش سندباد را بازی کرد. با وجود استقبال تماشاگران از فیلم، هیچ وقت قسمت دوم آن ساخته نشد. یکی از دلایل اصلی این امر، این بود که در آن دوران مثل امروز، هنوز سنت دنباله‌سازی محصولات موفق سینمایی رونق نگرفته بود. البته کمپانی دریم ورکز هنگام تولید انیمیشن سندبادی خود قصد داشت آن را به صورت یک فیلم دنباله‌دار سینمایی درآورد، اما تولید قسمت دوم فیلم به دنبال شکست مالی قسمت اول در جدول گیشه نمایش، منتفی شد. سندباد منبع الهام یک مجموعه انیمیشنی تلویزیونی ژاپنی نیز شد. این مجموعه که در بیش از ۵۰ قسمت در دهه ۷۰ میلادی تولید شد نمایش موفقیت‌آمیزی در تلویزیون ژاپن داشت و به بسیاری از کشورهای جهان هم فروخته شد. سیمای جمهوری اسلامی ایران قبل از این چند بار این مجموعه را پخش کرده و هرچند وقت یکبار هم به درخواست تماشاگران آن را پخش مجدد می‌کند. در سال ۱۹۹۳ گری مورفی یک مجموعه زنده تلویزیونی ۲۴ اپیزودی از قصه سندباد را کارگردانی کردکه متفاوت از بقیه سندبادهای سینمایی و تلویزیونی بود.
مورفی در این مجموعه سعی کرد فضای سنتی قصه سندباد را به فضای معاصر منتقل و این قصه را تبدیل به یک ماجرای خانوادگی امروزی کند. این تلاش وی با استقبال تماشاگران آمریکایی و اروپایی روبه‌رو شد. فرد وولف هم مجموعه انیمیشنی «سفرهای فانتزی سندباد دریانورد» را در فاصله سال‌های ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۸ تهیه کرد. در همین ایام تلویزیون کانادا هم مجموعه «ماجراجویی‌های سندباد» را تهیه کرد و روی آنتن فرستاد. در این مجموعه کاراکتر سندباد یک خلبان است که در جریان سفرهای هوایی خود با یک سری اتفاق و ماجراجویی با نمک روبه‌رو می‌شود. خالق این مجموعه ۴۴ اپیزودی اوناها بود. در سال ۱۹۹۳ هم ماساکازو هیگوچی یک فیلم ویدئویی انیمیشنی به نام «سندباد» ساخت که موفقیت زیادی در بین تماشاگران سینما و تلویزیون در سطح بین‌المللی کسب کرد. او هنگام ساخت فیلم گفت در حال تولید اثری کلاسیک است که به تمام بچه‌های دنیا و همه نسل‌ها تعلق دارد.
تولید مجموعه جدید تلویزیونی سندباد توسط هنرمندان انگلیسی در شرایطی است که شنیده می‌شود قرار است یک نسخه سینمایی مستقل آن هم برای اکران عمومی در سال ۲۰۱۲ آماده شود. هنوز عوامل اصلی تولید این مجموعه انتخاب نشده‌اند. منتقدان تلویزیونی تولید مجموعه ۱۳ قسمتی زنده «سندباد» را تحولی در دنیای مجموعه‌سازی تلویزیونی می‌دانند و به این نکته اشاره می‌کنند که استقبال احتمالی تماشاگران از آن، باعث خواهد شد تا تهیه‌کنندگانش اپیزودهای بعدی آن را نیز تهیه کنند. آنها در همین رابطه، این سوال را مطرح می‌کنند که آیا «سندباد» جدید هم مثل «لاست» و «۲۴» تبدیل به یک مجموعه طولانی خواهد شد که پخش آن چند سال متوالی طول بکشد؟