گفتمان و گفتگو در کلام فردوسی پور

عادل فردوسی پور بدون تردید جذابترین مجری صدا و سیما است. رویکرد منتقدانه فردوسی پور به فوتبال ایران در کنار صراحت لهجه و صداقت باورپذیرش، وی را به شخصیتی محبوب نزد عموم فوتبالدوستان ایرانی تبدیل کرده است.
فردوسی پور علاوه بر این ها، فوتبالدوستی با گرایشات روشنفکرانه است. او به سینما علاقه دارد و از خوانندگان قدیمی مجله فیلم است. تمایلات دموکراتیک دارد و دموکراسی خواهی اش به خوبی در جهت گیری کلی برنامه ۹۰ آشکار است. چه عادل می داند که نقد گوهر دموکراسی است و هم از این رو به تیغ نقد در صدد تراشیدن و به دورافکندن مناسبات غیردموکراتیک فوتبال ایران است.
شفاف سازیها و انتقادات فردوسی پور اگر چه به مذاق کسانی که در معرض آن قرار می گیرند خوش نمی آید ولی مردان نامدار فوتبال ایران را از ورطه روحیه استبدادی به وادی پاسخگویی کشانده است. از این مقدمات می توان به نتایج زیر رسید: نخست اینکه فردوسی پور بر خلاف بسیاری از مجریان صدا و سیما، مجری ای فرهیخته و مسلط به کار خویش است و دیگر اینکه تاب تحمل انتقاد را دارد و از اینکه خودش نیز در معرض نقد قرار بگیرد، آزرده خاطر نمی شود.
در زمستان سال قبل، تماشاگران تراکتورسازی در اعتراض به نتایج نظرسنجی برنامه ۹۰ در باب محبوبترین تیم ایران، شعار می دادند: ” عادل فردوسی پور / بی شرف بی شعور”. پخش این شعارها از برنامه ۹۰ به خوبی نشان داد که فردوسی پور ظرفیت بالایی در تحمل انتقاد منتقدین، ولو در قالب فحش و ناسزای خالص، دارد.

عادل فردوسی پور بدون تردید جذابترین مجری صدا و سیما است. رویکرد منتقدانه فردوسی پور به فوتبال ایران در کنار صراحت لهجه و صداقت باورپذیرش، وی را به شخصیتی محبوب نزد عموم فوتبالدوستان ایرانی تبدیل کرده است.

فردوسی پور علاوه بر این ها، فوتبالدوستی با گرایشات روشنفکرانه است. او به سینما علاقه دارد و از خوانندگان قدیمی مجله فیلم است. تمایلات دموکراتیک دارد و دموکراسی خواهی اش به خوبی در جهت گیری کلی برنامه ۹۰ آشکار است. چه عادل می داند که نقد گوهر دموکراسی است و هم از این رو به تیغ نقد در صدد تراشیدن و به دورافکندن مناسبات غیردموکراتیک فوتبال ایران است.

شفاف سازیها و انتقادات فردوسی پور اگر چه به مذاق کسانی که در معرض آن قرار می گیرند خوش نمی آید ولی مردان نامدار فوتبال ایران را از ورطه روحیه استبدادی به وادی پاسخگویی کشانده است. از این مقدمات می توان به نتایج زیر رسید: نخست اینکه فردوسی پور بر خلاف بسیاری از مجریان صدا و سیما، مجری ای فرهیخته و مسلط به کار خویش است و دیگر اینکه تاب تحمل انتقاد را دارد و از اینکه خودش نیز در معرض نقد قرار بگیرد، آزرده خاطر نمی شود.

در زمستان سال قبل، تماشاگران تراکتورسازی در اعتراض به نتایج نظرسنجی برنامه ۹۰ در باب محبوبترین تیم ایران، شعار می دادند: ” عادل فردوسی پور / بی شرف بی شعور”. پخش این شعارها از برنامه ۹۰ به خوبی نشان داد که فردوسی پور ظرفیت بالایی در تحمل انتقاد منتقدین، ولو در قالب فحش و ناسزای خالص، دارد.

مجری محبوب صدا و سیما در یک کلام انسانی مدرن و دموکرات است. بنابراین از او انتظار می رود که مفاهیم مدرن را که برآمده از ادبیات متون فکری و سیاسی ایران در دهه اخیر است، درست به کار ببرد.

یکی از اشتباهات فاحش فردوسی پور در کاربرد واژه های مدرن، خلط دو مفهوم ” گفتمان ” و ” گفتگو” است. فردوسی پور در حین حرف زدن، واژه گفتمان را اشتباهاً به جای واژه گفتگو به کار می برد در حالی که این دو واژه واجد معانی یکسانی نیستند. گفتگو ترجمه واژه dialogue است اما گفتمان ترجمه واژه discourse است.

گفتگو در اشاره به حرف زدن دو یا چند نفر با یکدیگر و گاه در اشاره به مصاحبه یک نفر با دیگری یا یک نفر با چند نفر به کار می رود اما گفتمان حاوی مجموعه ای از آموزه ها است که گفتار و کردار آدمی را تعین می بخشند. این آموزه ها می توانند توصیفی و تجویزی و یا ترکیبی از توصیف و تجویز باشند. مثلاً گفتمان مدرنیسم، حاوی مجموعه ای از آموزه ها است که بینش و کنش آدمی را تحت تاثیر قرار می دهند و انسانی را که پذیرای آن باشد، به انسانی مدرن بدل می کند. گفتمان ها مبتنی بر اصول یا آموزه هایی محوری اند که هسته مرکزی آنها را تشکیل می دهد و مابقی اجزاء گفتمان حول این محور ورکزی تنیده می شوند.

بنابراین گفتمان بنایی نظری است که از مجموعه ای از گفتارها و نوشتارها تشکیل شده است. بخشی از اجزا و ارکان یک گفتمان ممکن است از گفتگوی دو یا چند فرد صاحب نظر استخراج شود. در هر صورت آدمها با یکدیگر گفتگو می کنند نه گفتمان. گفتگوی دو انسان می تواند بر پایه یک گفتمان واحد و یا در چارچوب دو گفتمان متفاوت باشد. آدمها می توانند گفتمان بسازند اما نمی توانند ” گفتمان کنند.”

به هر حال از مجری روشن اندیشی چون فردوسی پور که با ادبیات سیاسی و اجتماعی جدید هم کمابیش آشنا است، بعید است که در حین به کاربردن واژه های مدرن و پرطمطراقی نظیر گفتمان، چنین اشتباهات فاحشی را مرتکب شود.

کاربرد نادرست گفتمان به جای گفتگو، در ادبیات برخی از رجل سیاسی ایران در اوایل دوران اصلاحات به چشم می خورد. مثلاً برخی ها در آن دوران به اشتباه عبارت ” گفتمان تمدنها ” را به جای ” گفتگوی تمدنها ” به کار می بردند اما رفته رفته این اشتباه در گفتارها و نوشتارها کاهش یافت و مفاهیم گفتگو و گفتمان هر یک در جای خاص خود به کار رفتند. به همین دلیل اکنون دیگر از کسی مثل فردوسی پور پذیرفته نیست که گفتمان را به جای گفتگو به کار برد و بگوید : ” با هم گفتمان کنید. ”