سفر به سرزمین پرستشگاه‌ها

یکی از زیباترین و مهم‌ترین آثار باستانی ایران در جایی قرار گرفته که بهترین وقت سفر به آن دیار همین حالاست. اگر اهل سفر و دیدن دیدنی‌ها هستید چمدان و توشه سفر را برای دیدن یکی از کهن‌ترین پرستشگاه‌های ایران زمین و بسیاری آثار ارزنده دیگر بردارید و راهی خوزستان و شهر باستانی شوش شوید.
چغازنبیل
وقتی صحبت از ثروت ایران، آن هم در جنوب کشور می‌شود، ناخودآگاه اولین چیزی که به ذهنمان می‌رسد نفت است. نفت یا همان طلای سیاه که باعث شد مهمان‌های خوانده و ناخوانده زیادی از سراسر دنیا راهی جنوب ایران شوند. همان‌هایی که اغلب هنگام حفاری به ثروت‌های دیگری می‌رسیدند و حیرت‌زده آنها را از دل خاک بیرون می‌کشیدند. این اتفاق سال ۱۹۳۵ برای معبد چغازنبیل نیز افتاد. در آن زمان شرکت نفت ایران و انگلیس در منطقه شوش مشغول حفاری‌های نفتی بود که یکی از کارمندان متوجه تپه مرتفعی در آن منطقه شد و در پی کنجکاوی‌هایش توانست از آنجا یک قطعه آجر کتیبه‌دار پیدا کند. او این آجر را به باستان شناسانی داد که چند کیلومتر آنسوتر در پی یافتن آثاری از شهر تاریخی شوش بودند و همین امر سرآغاز پیدایش معبد چغازنبیل شد.
این معبد تقریباً در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه که از جاده شوش به اهواز قابل دسترسی است، واقع شده. وقتی پایتان به آنجا رسید بدانید در جایی ایستاده‌اید که برای اهالی باستانی آن، بسیار مقدس بوده و شاید به این سادگی‌ها کسی را به‌آنجا راه نمی‌داده‌اند.
حدود ۳۳۰۰ سال پیش شهر زیبای شوش مرکز تمدن و تقدس پادشاهان عیلامی بود و یکی از آنها تصمیم گرفت در آنجا پرستشگاهی بنا کند که در جهان آن روز همتایی نداشته باشد.

یکی از زیباترین و مهم‌ترین آثار باستانی ایران در جایی قرار گرفته که بهترین وقت سفر به آن دیار همین حالاست. اگر اهل سفر و دیدن دیدنی‌ها هستید چمدان و توشه سفر را برای دیدن یکی از کهن‌ترین پرستشگاه‌های ایران زمین و بسیاری آثار ارزنده دیگر بردارید و راهی خوزستان و شهر باستانی شوش شوید.
چغازنبیل
وقتی صحبت از ثروت ایران، آن هم در جنوب کشور می‌شود، ناخودآگاه اولین چیزی که به ذهنمان می‌رسد نفت است. نفت یا همان طلای سیاه که باعث شد مهمان‌های خوانده و ناخوانده زیادی از سراسر دنیا راهی جنوب ایران شوند. همان‌هایی که اغلب هنگام حفاری به ثروت‌های دیگری می‌رسیدند و حیرت‌زده آنها را از دل خاک بیرون می‌کشیدند. این اتفاق سال ۱۹۳۵ برای معبد چغازنبیل نیز افتاد. در آن زمان شرکت نفت ایران و انگلیس در منطقه شوش مشغول حفاری‌های نفتی بود که یکی از کارمندان متوجه تپه مرتفعی در آن منطقه شد و در پی کنجکاوی‌هایش توانست از آنجا یک قطعه آجر کتیبه‌دار پیدا کند. او این آجر را به باستان شناسانی داد که چند کیلومتر آنسوتر در پی یافتن آثاری از شهر تاریخی شوش بودند و همین امر سرآغاز پیدایش معبد چغازنبیل شد.
این معبد تقریباً در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه که از جاده شوش به اهواز قابل دسترسی است، واقع شده. وقتی پایتان به آنجا رسید بدانید در جایی ایستاده‌اید که برای اهالی باستانی آن، بسیار مقدس بوده و شاید به این سادگی‌ها کسی را به‌آنجا راه نمی‌داده‌اند.
حدود ۳۳۰۰ سال پیش شهر زیبای شوش مرکز تمدن و تقدس پادشاهان عیلامی بود و یکی از آنها تصمیم گرفت در آنجا پرستشگاهی بنا کند که در جهان آن روز همتایی نداشته باشد. بناهای دینی همیشه به سبکی ساخته می‌شوند که گویای فلسفه‌های اعتقادی صاحبانشان باشند. به همین علت است که در بازدید از چغازنبیل اولین چیزی که توجه تان را جلب می‌کند معماری پلکانی و طبقه طبقه این بناست به گونه‌ای که اولین طبقه، وسیع ترین و آخرین طبقه، کوچک‌ترین بخش بنا را تشکیل می‌دهد. این نوع ساختمان‌ها دقیقاً تداعی‌کننده کوه هستند زیرا برای بسیاری از مردمان آن‌دوره کوه‌ها و تپه‌های بلند جاهای مناسبی بودند برای راز و نیاز کردن با خدا. از سوی دیگر کوه نماد کاملی بود برای طی طریق و پیمودن راهی دشوار به سوی بلندی و رسیدن به نقطه‌ای که از زمین فاصله داشته باشد و به خدای آسمان‌ها نزدیک باشد. به همین علت پرستشگاهشان را در ۵ طبقه شبیه به یک کوه بنا کرده‌اند و آنقدر زیبا این کار را انجام داده‌اند که امروز شما هم وقتی وارد این محوطه می‌شوید چاره‌ای جز تحسین عظمت آن ندارید.
این بنا از آجرهایی ساخته شده است که‌ روی بسیاری از آنها نگاشته‌هایی به خط عیلامی دیده می‌شود. به نظر می‌رسد این کتیبه‌های کوچک که تقریباً نوشته‌های یکسانی دارند، حاوی ذکر، دعا یا حتی اسامی مقدس آن دوره باشند. نکته جالب دیگر آن‌که در آن دوره‌ای که بنای چغازنبیل نهاده شده زنان جایگاه ویژه‌ای در جامعه داشته‌اند و از همین رو این پرستشگاه نیز به نام الهه‌ای ساخته شد که نگهبان شهر شوش بود.
محوطه این نیایشگاه تنها به عمارت اصلی محدود نمی‌شود و شما می‌توانید در سه سوی آن، سه بنای کوچک آجری دیگر نیز ببینید که دایره شکل هستند. برخی این سه بنا را محل قربانی کردن و ذبح دانسته‌اند و برخی نیز گفته‌اند کاربرد علمی و ستاره‌شناسی داشته‌اند. به هر حال شکل دایره‌ای این سه بنا در کنار بنای اصلی که مربع شکل است بی دلیل نبوده و این اشکال هندسی بیشتر مبنای اعتقادی دارند.
یکی دیگر از زیبایی‌های این بنا وجود آبراهه‌هایی است که در سراسر بنا دیده می‌شود و می‌تواند به دلیل حفاظت آنجا از باران‌های سیل‌آسا ساخته شده باشد. دورتادور معبد سنگفرش شده و بر بعضی از این سنگفرش‌ها جای پاهای کوچکی دیده می‌شود که گویا مربوط به کودکان است اما هنوز دلیل وجود این رد پاها مشخص نشده است.
چغازنبیل یکی از بناهایی است که در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
بقایای آپادانا
شاید برخی از شما خوانندگان عزیز و اهل سفر، ندانید که یکی از مهم‌ترین کاخ‌های هخامنشی پیش از آن‌که در تخت جمشید بنا شود، در شهر باستانی شوش ساخته شد. بقایای این کاخ درست رو به روی آرامگاه دانیال نبی قابل دسترسی و دیدن است. اگرچه بازمانده این بنا بسیار ناچیزتر از بقایای تخت جمشید است اما دیدن آنجا خالی از لطف نیست و اگر قدرت تجسم‌تان قوی باشد می‌توانید با استفاده از پایه‌های ستون‌ها و آثاری اندک از باز مانده تزئینات، بخش‌هایی از این کاخ را با چشم خیال ببینید.
به طور کلی آپادانا به نوع خاصی از تالارهای ستوندار گفته می‌شود که در معماری کاخ‌های عهد باستان بسیار دیده شده است و داریوش اول هخامنشی پس از آن‌که شوش را پایتخت خود قرار داد یک نمونه از این آپاداناها را در آنجا بنا کرد. چراکه شهر شوش از دیرباز مرکز توجه جهانیان بود و موقعیت جغرافیایی مناسبی داشت.
کاخ داریوش دارای قسمت‌های مختلفی از جمله تالار بار عام، دروازه، کاخ پذیرایی و همچنین دارای ۳ حیاط مرکزی بوده و در ساخت دیوارهای کاخ از خشت‌هایی با نمای آجری و ستون‌های سنگی استفاده شده است. دیوارهای داخلی کاخ با آجر‌لعابدار منقوش با طرح‌های سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و نقش گل نیلوفر آبی مزین بوده‌اند که بسیاری از بقایای به‌جای‌مانده آنها در موزه‌های خارجی و داخلی نگهداری می‌شود.
از ویژگی‌های مهم این کاخ آن است که ابزار، مصالح و حتی بسیاری از سازندگان آن از اقصی نقاط دنیا به این مکان آورده شدند. در کتیبه مهمی که از این کاخ به دست آمده، داریوش به همین نکته اشاره می‌‌کند؛ چراکه می‌خواهد سیطره خود‌را به جهان آن روز بازگو کند. در بخش‌هایی از این کتیبه نوشته شده است: «این کاخی است که من در شوش بنا کرده ام. تزئینات آن از راه دور آورده شده…. چوب سدر را از کوه موسوم به جبل لبنان آورده‌اند. طلایی که در اینجا به کار رفته از ساردس و بلخ آورده شده، سنگ لاجورد را از خوارزم آورده‌اند، نقره و مس را از مصر، عاج را از هند و حبشه و…»
ستون‌های سنگی این کاخ متشکل از چند قسمت، زیرستون، پایه ستون، شالی‌ستون، ساقه ستون، گل ستون و سرستون است. که‌ سرستون‌ها به شکل نیم تنه ۲ گاو هستند که زانو زده و پشت به هم داده‌اند. ستون‌ها و دیوارهای آپادانا ۲۲ متر ارتفاع داشتند اما بلندی بقیه قسمت‌ها کمتر و سقف آنها از خشت بوده است. از تزئینات کاخ اطلاعی در دست نیست ولی کف بسیاری از قسمت‌های داخلی از مصالحی ساخته شده که قرمز رنگ بوده است.
بخش‌های مهمی از کاخ آپادانا در زمان اردشیر اول (۴۶۱ پیش از میلاد) دچار حریق شد که در زمان اردشیر دوم (۳۵۹ پیش از میلاد) آن را بازسازی کردند. شهر شوش نیز در حمله اسکندر مقدونی حدود سال ۳۲۰ پیش از میلاد ویران شد و پس از آن دیگر به شکوه گذشته خود باز نگشت. اما بی‌شک برای ما که تلاش می‌کنیم سرزمین مان را بهتر بشناسیم و به همین خاطر چمدان می‌بندیم و راهی نقاط دور و نزدیک می‌شویم، دیدن چنین جاهایی یادآور همه شکوه و عظمتی است که در میان خاک‌ها و خشت‌ها نهفته است.
آرامگاه دانیال نبی
امکان ندارد بخواهید دیدنی‌های شوش را ببینید و آرامگاه دانیال نبی از قلم بیفتد. گنبد سفید رنگ و کله قندی این آرامگاه از نقاط مختلف شهر قابل دیدن است. این مقبره در ساحل شرقی رود زیبا و پاکیزه‌ای به نام شاوور و رو‌به‌روی تپه ارگ و کاخ آپادانا قرار دارد.
دانیال نبی یکی از پیامبران بنی اسرائیل بوده که ۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در سرزمین خودش زندگی می‌کرد اما در ‌۱۲ سالگی با حمله بابلیان به اورشلیم به اسارت درآمد و به بابل برده شد و وقتی کورش هخامنشی بابل را تصرف کرد دانیال را که دیگر مردی دانشمند و فرهیخته بود با خود به ایران آورد. دانیال نبی در دربار هخامنشیان به مقام و منزلتی بالا رسید و تا پایان عمرش در ایران ماند. از منطقه شوش در کتاب تورات به نام شوشان یاد شده است و دانیال نیز شهر قدیم شوش را با نشانه‌های کتاب خود شناسایی کرده است. او در واقع در پایتخت زمستانی هخامنشیان (شوش) ساکن و پس از درگذشتش در آن شهر دفن شد. البته گفته شده جسد دانیال را پس از مرگ مومیایی کردند اما بعد از ورود اعراب به ایران، او را از صندوق مومیایی بیرون آورده، غسل دادند و به خاک سپردند.
بنایی که امروز به عنوان آرامگاه این پیامبر ابراهیمی می‌شناسیم در دوره قاجار به این شکل ساخته شد که با معماری بومی جنوب ایران و خوزستان بسیار همخوانی دارد؛ بویژه گنبد مخروطی و پله پله آن. فضای آرامگاه دارای دو حیاط است که دورتا دور آن، ایوان‌ها و حجره‌هایی ساخته و در تزئینات بنا از کاشیکاری هم بهره برده‌اند. در مجموع آرامگاه دانیال نبی نمونه‌ای زیبا از معماری ایرانی و خوزستانی را ایجاد کرده است.