در این یکی دو ساله اخیر شاهد نمایش مجموعه های تاریخی «در چشم باد» و «مختارنامه» بودیم که از پروژه‌های عظیم و الف ویژه تلویزیون به حساب می‌آمدند اما سریال دیگری که در همان دوران ساخت این دو سریال در دستور کار قرار گرفت، «کلاه پهلوی» بود. «کلاه پهلوی» سریال عظیم و پربازیگری است که از سال ۸۰ به بعد در مرحله نگارش و بازنویسی چند باره قرار گرفت که به قول کارگردان هنوز هم این مراحل ادامه دارد.

سپس فیلمبرداری این مجموعه ۵سال بعد یعنی از ۱۵تیرماه 1385 آغاز شد که چندین بار هم با توقفهای ناگزیری مواجه گردید اما بالاخره «کلاه پهلوی»به روزهای پایانی فیلمبرداری اش نزدیک می‌شود که اخیرا تدوین نهایی سریال توسط سیامک مهمان دوست آغاز شده و به احتمال زیاد پس از پایان سریال «مختارنامه» در کنداکتور پخش شبکه اول سیما قرار می‌گیرد.

سید ضیاء الدین دری نویسنده و کارگردان سریال، صحبتهای مفصلی در رابطه با این مجموعه عظیم کرد که با خواندن این گزارش می‌توانید تا حدودی در جریان روندی که «کلاه پهلوی» پیش رو داشته، قرار بگیرید.

 

سید ضیاء الدین دری که مجموعه به یاد ماندنی «کیف انگلیسی» و فیلمهای «سینما سینماست»، «باد و شقایق»، «لژیون» و «من و دبورا» را ساخته است، قصد داشته که مجموعه ای تاریخی را از سال ۶۱ برای تلویزیون کلید بزند اما فراهم نشدن شرایط مناسب از دلایلی بود که باعث شد فیلمنامه «کلاه پهلوی» سالهای سال در آرشیو آینده کاری اش باقی بماند: «هسته اصلی فیلمنامه «کلاه پهلوی» به سال ۶۱ باز می‌گردد که در آن زمان فیلمنامه را به صورت داستان کوتاهی در آورده بودم و محوریت داستان به یکی از شخصیتهای مثبت و مهم مذهبی تعلق داشت.

در زمان ریاست آقای محمد هاشمی در صدا و سیما، قرار شد که فیلمنامه به شکل مجموعه تله تئاتر۳قسمتی نوشته شود اما من منصرف شدم و قرار داد در همان حال، بدون دریافت پولی باقی ماند.»

 

پس از مدتی سیدضیاءالدین دری آن طرح سریالی «کلاه پهلوی» را به صورت فیلمنامه ای سینمایی در آورد: «در سال ۶۵ فیلمنامه سینمایی «کلاه پهلوی» را که به شکل فیلمی سه ساعته در می‌آمد به فارابی و ارشاد ارائه دادم و حتی دو سال بعد حوزه هنری هم تلاشهای فراوانی کرد تا زمینه ساخت آن را فراهم نماید و با کارگردانان متعددی هم برای ساخت آن مذاکراتی شده بود اما هربار به مرحله ساخت و نتیجه ای نرسیدند. البته در سال ۶۵ این متن سینمایی سه ساعته در قالب یک فیلمنامه به چاپ رسید و به بازار کتاب آمد.»

 

اما از سال ۸۰ به بعد دری کم کم توانست از این حالت بلاتکلیفی در آید: «بعد از جریانات و وقفه های طولانی مدتی که از سال ۸۰تا۸۵ برای ساخت «کلاه پهلوی» رخ داد، این بار تصمیم گرفتم که طرح فیلمنامه را به شبکه یک ارائه دهم. این طرح توسط شبکه تایید شد و پس از آن چندین مرتبه به صورتهای مختلفی فیلمنامه را بازنویسی کردم که نهایتا به ۲۵۰۰دقیقه رسید. در هرحال این بار البته با تاخیراتی هم که به خاطر سرمایه گذاری سریال پیش آمد، توانستیم با دستور آقای ضرغامی در ۱۵تیرماه سال ۸۵ «کلاه پهلوی» را کلید بزنیم.»

 

سریال عظیم سیدضیاءالدین دری با انبوهی از بازیگران به نام و سرشناس سینمایی ساخته شده. داریوش فرهنگ، امین حیایی، داوود رشیدی، محمدرضا شریفی‌نیا، رضا کیانیان، شادروان عباس امیری، سیروس گرجستانی، حسام نواب صفوی، داریوش کاردان، شقایق‌فراهانی، گوهر خیراندیش، مریلا زارعی، ماه‌چهره خلیلی، آنا نعمتی، بهاره افشار، نیلوفر خوش‌خلق، سید‌آناهیتا دری، امیرحسین آرمان و با معرفی امیر علی دانایی در نقش فرخ، از بازیگران اصلی «کلاه پهلوی» هستند.

حضور یکی از این بازیگران مثل امین حیایی، حسام نواب صفوی، رضا کیانیان و محمد رضا شریفی نیا می تواند تضمین کننده موفقیت یک سریال و یک فیلم باشد، چه برسد به اینکه همه آنها به عنوان نقشهای اصلی در مجموعه ای بازی داشته باشند. دری در رابطه با اینکه از همان ابتدای نوشتن فیلمنامه به این بازیگران فکر می کرده یا نه می‌گوید: «این سریال بالغ بر ۱۷۰بازیگر اصلی و فرعی دارد که خب تقریبا از همان ابتدای زمان نوشتن فیلمنامه به آنها فکر می کردیم. البته انتخابهایی هم داشتیم که در صورت مذاکره با بعضی از آنها به نتیجه‌ای نرسیدیم و نتوانستند با ما همکاری کنند. برخی هم دستمزدی را پیشنهاد دادند که پروژه از پرداخت آنها عاجز بود.»

 

معرفی تعداد کثیری از بازیگران جوان

«کلاه پهلوی» هر چقدر که بازیگران سرشناسی دارد در کنارش بازیگران جوان، تازه کار و مستعدی هم حضور دارند که قرار است با این سریال به مردم معرفی شوند: «من زیاد متمایل به این قضیه نبودم که برای برخی از نقشها از بازیگران شناخته شده‌تری استفاده کنم. چون اگر برای همه نقشها از بازیگران شناخته شده تری استفاده می شد، تصویر،حالات ومیمیک‌هایشان برای مخاطب، عادی به نظر می‌رسید و نقشهای سریال طراوت‌شان را برای مخاطب از دست می دادند.

به هر‌حال از اینکه بازیگران تازه کاری را در«کلاه پهلوی»به کار گرفتم و خودشان هم با علاقه مندی تا آخر، سر این سریال ایستادند تا پخته شوند، احساس رضایت می‌کنم.»

 

بعضی از بازیگران اصلی و حرفه ای «کلاه پهلوی» همزمان با بازی در این سریال در کارهای دیگری هم بازی می کردند: «در طول این چند سالی که از فیلمبرداری سریال می گذرد، برخی از بازیگران به خاطر طولانی شدن زمان فیلمبرداری حداقل از بازی در کارهایی که احساس می‌کردند باید بازی کنند، صرفه نظر نمی‌کردند و مجبور بودند که همزمان با این سریال در آن کارها هم حضور پیدا کنند. در هرحال ما که نمی‌توانستیم از حضور آنها در پروژه های دیگری ممانعت به عمل آوریم.» اما اینکه این حضورهای همزمان تمرکز بازیگران را برای حضور در «کلاه پهلوی»به هم نمی‌ریخت یا می‌توانست برای کارگردان مشکل آفرین باشد هم از جمله مواردی است که شاید اگر سریالی به غیر از«کلاه پهلوی» بود و اینقدر برای بازیگران جدی نمی‌شد، می توانست مشکل ساز باشد: «این اتفاق حداقل برای «کلاه پهلوی» نیفتاد. شکر خدا منحنی بازی ها در کلاه پهلوی منحنی غلطی نیست. چون همه چیز یکدست از آب در آمده است.» ماه چهره خلیلی از جمله بازیگران این سریال است که در زمان حضور در «کلاه پهلوی» نسبت به بازیگران اصلی این سریال مثل امین حیایی و محمدرضا شریفی‌نیا آنقدر حرفه ای نشده بود اما او همزمان با بازی در این سریال در«مختارنامه» هم بازی کرد که بازی خوبی را هم از او در نقش جاریه می بینیم: «نقش خانم خلیلی در«کلاه پهلوی» به گونه ای بود که می توانست به راحتی در «مختارنامه» هم حضور پیدا کند. ضرورتی نداشت که ما برای چهار سال فیلمبرداری، تمام وقت ایشان را در اختیار داشته باشیم. اگرچه بعدها به تدریج نقش ایشان به لحاظ میزان کار همتراز با نقشهای اصلی شد اما بازیگران جوان دیگری هم در پروژه حضور داشتند که نمی‌توانستند همزمان با «کلاه پهلوی»در کارهای دیگری هم بازی داشته باشند. کسانی چون امیرعلی دانایی، بهاره افشار و نگین محسنی که باید در بست در اختیار ما می‌بودند.»

 

روایتی از کلاه پهلوی

در داستان این سریال آمده که فرخ پس از ادامه تحصیل در فرانسه به ایران می‌آید و در شهری کوچک فرماندار می‌شود.

در همین زمان با صدور فرمان کشف حجاب از سوی رضاخان او موظف به اجرای این فرمان می شود.

نقش فرخ را بازیگر جوان و تازه کاری به نام امیر علی دانایی بازی می کند که یکی از نقشهای اصلی را در کنار داریوش فرهنگ و امین حیایی برعهده دارد. او با بازی در این مجموعه تلویزیونی برای اولین بار در زمینه بازیگری به مردم معرفی می شود.

دیگر بازیگر اصلی «کلاه پهلوی» در کنار داریوش فرهنگ، امین حیایی است که قبلا سابقه بازی در مجموعه ای تاریخی را نداشته.

بازیگری که به نوعی اعتماد دری را به دست آورد و توانست در حین بازی در این سریال در فیلم های دیگری مثل «شب» (رسول صدرعاملی) بازی کند و جوایزی را هم به دست آورد، حیایی به نوعی نقش پیچیده ای را در این مجموعه بازی می‌کند: «امین حیایی نقش پر فراز و نشیبی را در «کلاه پهلوی» بازی می‌کند که کنکاشی از دریافت لحظات طنز هم دارد اما موقعیت طنزی که برای کریم (امین حیایی) در طول سریال رخ می‌دهد جزو کاراکتر او است. آقای حیایی این موقعیتهای طنز را به اجرای موفقی در آورده است. ۱۵درصد در کارهای او بداهه پردازی وجود دارد و مابقی بر اساس فیلمنامه است. البته برای اکثر شخصیتهای این سریال موقعیتهای طنزی به وجود می آید و در زندگی عادی و روال طبیعی شخصیتهایشان این موقعیتها بروز پیدا می‌کند.»

 

زندگی یک شهر؛ نمادی از یک کشور

البته سریال در کنار لحظات طنزی هم که دارد، موقعیتهای دراماتیک خاصی را هم روایت می‌کند: «سریالی که بیش از ۵۰قسمت در بستر تاریخ کشورمان قرار دارد، هر نوع روایت و قالبی اعم از جنایی، اجتماعی، معمایی را هم شامل می شود.چون زندگی مردم یک شهر و اتفاقاتی را که در طول داستان برای هر کدام از شخصیتها می‌افتد به تصویر کشیده می‌شود (یعنی گسترده است). البته بار جنایی و مرگ و میر آدم ها در «کلاه پهلوی» زیاد نیست و فقط به خاطر ضروریاتی که در طبیعت قصه وجود دارد، برخی از شخصیتها حذف می‌شوند.»

 

طراحی صحنه و دکور سریالهای تاریخی همیشه از سخت‌ترین کارها بوده و حتی به خاطر حاضر نشدن برخی از دکورها و موقعیتها این پروژه هم برای مدتی متوقف شده: «در «کلاه پهلوی» حتی این اتفاق هم افتاد که ماه ها و ۳،۲سال به خاطر سکانس بارش برف منتظر ماندیم تا سریال حال و هوای طبیعی را به خود بگیرد و صحنه بارش برف را نشان دهیم که سرانجام هم این اتفاق نیفتاد. حتی به اقتضای داستانی که در سریال وجود داشت،دکوری را ساختیم و از آن فیلمبرداری هم کردیم اما بعدا آن دکور را تخریب کردیم، چون قصه چنین فضایی را می‌طلبید و ما باید صحنه ویرانی آن دکور را نشان می دادیم. حتی در طول کار خیابان نویی را هم ساختیم تا مرحله ساماندهی آن دکور را به تصویر بکشیم که همه این تخریب و ساماندهی ها، ظرف چهارسال وچندماه اتفاق افتاد.»