نگاهی به شیوه طنزآفرینی در سریال «ساختمان پزشکان»

«ساختمان پزشکان» از جمله مجموعه های طنز به ظاهر انتقادی است که می خواهد خود را انتقادی نشان دهد. ولی این سریال بیشتر از آنچه نقد را معیار و ملاک خود قرارداده باشد تخریب را فراروی خود تصویر می کند.متاسفانه هنوز هم در صدا و سیما حساسیت کمدی درک نشده است و به خصوص اینکه فرهنگ بومی ما در آن عمداً یا سهواً نادیده انگاشته شده است.
جایگاه طنز ایرانی در تمدن بشری قابل چشم پوشی نیست. در واقع تاریخ آن همپای تمدن ایرانی و اسلامی است.
در دوران فترت علمی درایران و نفوذ استحاله گونه تمدن غرب به داخل تمدن ما طنازان ایرانی تحت تاثیر مدرنیسم غربی، بیشتر به لودگی و ابتذال روی خوش نشان دادند. این عده از طنزپردازان یک جریان جدید اجتماعی برای خود هستند ولی گویا قطعه گم شده پازل آنان مدرنیسم و عدم سازگاری با فرهنگ بومی بوده است. فرهنگی که ما فوق العاده به آن می نازیم و افتخار می کنیم، نه فرهنگ واپس گرا، بلکه یک سنت درون زاد و پویا که تحت تاثیر مدرنیست های دو قرن اخیر نیست،بلکه دلبستگی به گذشته و سنت های دیرین و دیرپای تاریخی دارد.درحالی که مدرنیست ها هدف اولشان تخریب هر آنچه از گذشته مانده است و گذشته ها را سد راه آینده خویش می بینند. همین رویکرد تخریبی علیه معیارهای انسانی، سالها برای مدرنیست ها به عنوان الگو و ملاک و همچنین افزودن بیش از حد به فرد محوری بوده است.

«ساختمان پزشکان» از جمله مجموعه های طنز به ظاهر انتقادی است که می خواهد خود را انتقادی نشان دهد. ولی این سریال بیشتر از آنچه نقد را معیار و ملاک خود قرارداده باشد تخریب را فراروی خود تصویر می کند.متاسفانه هنوز هم در صدا و سیما حساسیت کمدی درک نشده است و به خصوص اینکه فرهنگ بومی ما در آن عمداً یا سهواً نادیده انگاشته شده است.
جایگاه طنز ایرانی در تمدن بشری قابل چشم پوشی نیست. در واقع تاریخ آن همپای تمدن ایرانی و اسلامی است.
در دوران فترت علمی درایران و نفوذ استحاله گونه تمدن غرب به داخل تمدن ما طنازان ایرانی تحت تاثیر مدرنیسم غربی، بیشتر به لودگی و ابتذال روی خوش نشان دادند. این عده از طنزپردازان یک جریان جدید اجتماعی برای خود هستند ولی گویا قطعه گم شده پازل آنان مدرنیسم و عدم سازگاری با فرهنگ بومی بوده است. فرهنگی که ما فوق العاده به آن می نازیم و افتخار می کنیم، نه فرهنگ واپس گرا، بلکه یک سنت درون زاد و پویا که تحت تاثیر مدرنیست های دو قرن اخیر نیست،بلکه دلبستگی به گذشته و سنت های دیرین و دیرپای تاریخی دارد.درحالی که مدرنیست ها هدف اولشان تخریب هر آنچه از گذشته مانده است و گذشته ها را سد راه آینده خویش می بینند. همین رویکرد تخریبی علیه معیارهای انسانی، سالها برای مدرنیست ها به عنوان الگو و ملاک و همچنین افزودن بیش از حد به فرد محوری بوده است.
… و اما مدرنیست های وطنی: آنها نیز همین روش را با شدت و ضعف کمتر نسبت به همپا لگی های غربی در داخل ادامه می دهند. اینان که اغلب از جوانان دوران بعد از انقلاب اسلامی هستند، به علت ضعف درشناخت مفاهیمی مانند هنر انقلابی، نمایش اسلامی و انسان از دیدگاه اسلام، ساختارها و مفاهیم غربی را معیار و ملاک خویش قرارداده اند و طبق آن عمل می کنند بدون اینکه به نتایج تاثیرات آن در اجتماع فکر کنند.
مجموعه «ساختمان پزشکان» نیز از نتایج این جریان است. این سریال گزندگی خاصی در درون خویش نهفته دارد. این گزندگی تلخی خاصی را نیزدر درون داستان گسترش می دهد. تا به حال که این مجموعه درحال پخش است اگر به شخصیت ها و روابط آنها نگاه کنید، هیچ چیز جز خود محوری و خودخواهی مشاهده نمی کنید. این نگاه خطرناکی است که فردیت مطلق را محور کار قرارداده است و این فردیت در واقع فرمان پیش برد داستان را به دست دارد. این فردیت مطلق از منفعت طلبی فردی ناشی می شود. این منفعت طلبی فردی هم بشدت حتی در روابط بین خانواده هم نفوذ دارد و نتایج منفی خود را درسست بودن آنها نشان می دهد و جالب این است که خانواده دکتر نیما افشار به طور اخص با منفی گرایی خود، پسر نیمه مثبت یعنی نیما را طرد می نمایند و جانب پسر منفی خودشان را که در ظاهر و باطن همراهی با آنان را برگزیده، گرفته اند. این یعنی اینکه کارهای مثبت حتی با اندیشه کمی اجتماعی، از نظر آنان قابل قبول نیست و آنان فردیت خود و شخصیت خود را بالاتر از همه چیز قلمداد می کنند. ترویج این نوع از منیت و منفعت طلبی! سبب می شود ما در ادامه کار برآیند تأثیرگذاری این نوع از اندیشه را در قسمت های بعدی نیز! شاهد باشیم. برآیندی که از لابه لای شخصیت های مستقل داستان سرمی زند تأثیری جز تقویت منیت ها در پی ندارد. و این در واقع داستانی را برای ما نقل می کند که پایه و اساس آن بر ضدیت با شخصیت های مؤثر در جامعه شکل می گیرد. این ضدیت با شخصیت! ما را در بین تسری دادن بین تیپ و برآیند آن، و شخصیت و برآیند آن، معلق نگاه می دارد و این امر با لودگی همگن شده و لحظات شاد بادکنکی را برای ما پی می ریزد که در نهایت از شادی ذاتی تهی شده و شادی آنی و در لحظه را برای ما شکل می دهد. یادم می آید اوایل که تلویزیون در دوران پهلوی معدوم، به ایران قدم گذاشته بود، کمدی هایی که با شرکت هنرمندان مشهور غرب به نمایش درمی آمد و بعدها با اضافه شدن کمدی های وقیح انگلیسی کامل شد! آثاری چون «ساختمان پزشکان» هم در واقع تداعی گر همین نوع از کمدی ها و تطابق ریشه ای آن از لحاظ تفکرات مدرنیستی با آن کمدی ها غیرقابل انکار است. آن کمدی ها است در واقع وظایف اصلی خود را خندانیدن و پی ریزی لحظات شاد و مفرح برای تماشاچی می دانستند و به دور از مسئولیت های انسانی و اجتماعی مخاطب، مروج لودگی در بین تماشاگران خویش، آن هم با هر وسیله ای قلمداد می کردند.
این امر را ما در سریال «ساختمان پزشکان» نیز مشاهده می کنیم. در این سریال نیز همه می خواهند سر به تن آن یکی نباشد و اولین هدفشان خرد کردن، بها ندادن به شخصیت اجتماعی آدم ها، از میدان به در کردن، به هر نحوی پول به چنگ آوردن و ترویج حاکمیت پول بر روابط انسانی و اجتماعی است. این منفعت طلبی در کنار فردیت محوری مضامین این مجموعه را تشکیل می دهند.
اما یک سؤال مطرح می شود نحوه شخصیت پردازی این فردمحوران و خودمحوران آیا مشخص است؟! آیا خود مزیتی دارند که به آن ببالند؟! آیا برتری نسبت به شخص دیگر احساس می کنند؟! متأسفانه چون قرار است ما فقط بخندیم این جور نکته بینی ها ارزش طرح شدن خود را از دست می دهد. بنابراین ما فقط با آدم های سطحی ای روبه رو هستیم که اگر از مردم عام به عنوان بیننده پروپاقرص این سریال بپرسی که نیما افشار، دکتر سهرابی، خانم شیرزاد، نازنین و کتایون و الخ را چگونه ارزیابی می کنید؛ مثبت یا منفی، ممکن است پاسخ درخوری بدست نیاورید، چون شاکله این مجموعه بر پایه های محکمی ایجاد نشده است.
یک بار دیگر مرور کنیم آنچه این مجموعه را شکل داده، استفاده از طنز تخریبی است که در قالب لودگی جای گرفته است. عدم ثبات شخصیت ها بالاترین دریافتی است که محتوای تخریب گر مجموعه به مخاطب خود ارائه می دهد. این عدم ثبات به هیچ وجه نمی تواند جایی در کمدی اجتماعی داشته باشد ولی در لوده بازی چرا! چون لودگی خنداندن بیشتر و با هر وسیله را در پی دارد و این رمز و رازی است که مجموعه هایی از این دست را ماندگار کرده است. گمشده طنازی ما در حقیقت طنز و طنازی اجتماعی است که با غفلت از آن به دام لودگی افتاده و شخصیت و مرتبت اجتماعی افراد نادیده انگاشته می شوند.
نتیجه چنین طنزی گسترش حرمت شکنی در جامعه است. به خصوص حرمت افراد خانواده و بالاخص حرمت پدر و مادر!
    علی اکبر باقری ارومی 
    روزنامه کیهان