دلایل جالب برای وفاداری به همسرتان...
سال نو مبارک...
ترفندهای زنانه برای جذب جنس مخالف!!...
انتقاد جالب حسام نواب صفوی از لیلا ...
توضیح نیما کرمی و همسرش درباره روزی...
علت سردرد در زمان رابطه جنسی چیست؟...
فال روز ( ۱۹ مرداد -۹ Aug )...
کودکم دائما از سردرد شکایت دارد!...
گفت و گو با گوهر خیراندیش پس از باز...
روایت امیر جعفری از پر رویی و بی اس...
داستان کوتاه : درویش یکدست...
Loading ...
نگاهی به آئین‌های نوروزی در گذر تاریخ
زن شرقی، زن ایرانی ام، هویت فرهنگی بالنده دارم. قرنهاست مشتاقانه راهی دراز، پرنشیب و فراز، پیموده‌ام. کوله باری سرشار از گوهرهای فرهنگیِ دلپذیر و خواستنی دارم. باز هم در نوروز کوله بار خویش می‌گشایم. پر توانم، پر تلاش؛ همه ذرات وجودم شوق است. باز هم برآنم تا آیینی کهن از نو برپا کنم. چون طبیعت حیاتی دوباره، تولدی دیگر دارم. خستگی ره، غبار از تن میزدایم؛ شادمانم. روی به گلاب؛ و خانه و هر آنچه باشد به آب زلال میشویم. چشم دل بر نعمت‌های الهی می‌گشایم. چون گیاه سر از خاک بر میدارم. نماز می‌‌گزارم. سالهاست در نوروز هر آنچه هست میشویم. جامه ای ساده می‌دوزم. خوراکی مطبوع می‌پزم. غبار میزدایم، خانه می‌آرایم. سفره میچینم، سبزه می‌‌رویانم. دستانم از زر خالی است اما از مهر و صفا سرشار است و سالهاست با همین دست‌ها، آیین دوره باستان نگه داشته‌ام.
سفره هفت سین را می‌‌گسترانم. ماهی سرخ کوچکی در تنگ آب رها میکنم. نارنجی خوش رنگ و بو در کاسه آب می‌اندازم تا در لحظه تحویل سال به چرخش آن بنگرم و زیر لب زمزمه کنم: دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نگشت دائماً یکسان نباشد حال دوران غم مخور… سیب سرخی که نشان از مهر و محبت دارد در برابر آیینه می‌نهم تا مهرمان افزونتر شود؛ و هفت گونه گیاه و خوردنی دستچین شده در سفره میچینم تا رونق و برکت سفره‌مان افزون شود.
با سبزه نورسته، سنبل سپید، گل سرخ، شکوفایی بهاران را بر سفره میهمان میکنم. نقل و نبات می‌‌گذارم. شمع و چراغ می‌‌افروزم تا کامی شیرین و دیده‌ای روشن شود. در برابر آیینه، رو به قبله آمال، کتاب آسمانی می‌گشایم و با رویی خوش و دلی پر مهر، عزیزان را پذیرا می‌‌شوم. تنهایان و بی کسان را میهمان میکنم. و در آغاز سال نو با درود به روان پاکان و نیکان، با سلامی به زحمتکشان و پرهیزکاران، همدل و همنوا با همگان، آفریدگار بخشنده را سپاس میگویم و طلب خیر و برکت، رونق و بهبودی بیشتر برای نیک‌اندیشان میکنم.
زن ایرانی‌ام. قرنهاست هویت بالنده فرهنگی‌‌ام را پاس میدارم؛ و امسال نیز، دیگر بار نوروز – این خجسته آیین ملی و مذهبی خویش – را شادمانه برگزار میکنم و با تمامی‌زنانِ زن و مردانِ مرد در لحظه پرشکوه تحویل سال نو، خدای را سپاس میگویم.
پایان انتظار نزدیک است. آخرین لحظه‌ها را مشتاقانه می‌‌گذرانیم. دلهامان پرشور و گاه درگیر تشویشی گنگ است. همه ذرات وجود سرشار از انتظار است. سالی می‌گذرد و سالی نو پیش روست. چشم به راه میهمانی عزیز و کهنسالیم تا از ره برسد. لحظه شورانگیز تحولی تازه و لحظه تکرار آفرینش است. طبیعت و انسان را حیات و تولدی دیگر است.
قلب‌ها پرشور می‌‌تپند. نفس‌ها در فضای بهاری، عطرآگین میشوند؛ و چشم‌ها مشتاقانه به آب و آیینه، شمع و چراغ، خیره میگردند. دست‌ها پرامید کتاب آسمانی می‌‌گشایند و لب‌ها آرام زمزمه می‌کنند: .یا مقلب القلوب….
در شکوه لحظه فرا رسیدن نوروز دم غنیمت شماریم. مقدم این میهمان عزیز را مبارک خوانیم که تا چشم بر هم زنیم خواهد رفت. از آیینه دل غبار یک ساله بزداییم، سفره‌ای هر چند ساده و کوچک اما پر امید بگسترانیم؛ سفره‌ای به سبزی گندم‌های تازه رسته، به سپیدی روی زحمتکشان و پاکان، و به سرخی آتش در هر زمان. به مهر و بخشایش به یکدیگر بنگریم که امروز، روزی نو، و نوروز است. در هر گذر گل گذاریم و آب ریزیم، بر سر و روی گلاب بیفشانیم، شمع و چراغ بیفروزیم و به نورش تیرگی از دل برهانیم. به روشنای آب و آیینه بنگریم، به ارواح پاک نیکان و عزیزان درود فرستیم و بر پرهیزکاران سلام کنیم. سر بر سجده نهیم و به امید سالی پرخیر و برکت، روزی‌دهنده جهانیان را نیایش گوییم؛ و با سرور و شادمانی این سنت خجسته و رسم نیک فرهنگی را پاس داریم.
قرنهاست که این آیین ملی – مذهبی با همه فراز و نشیب‌های تند و دشوار در راه دراز تاریخ که فراروی این ملت بوده، برگزار گردیده است. ما نیز در روزگاری که ملت‌ها به آیین‌های کهن خود می‌بالند و آنها را به نمایش می‌گذارند، این پدیده دلپذیر و آیین باستانی و این رسم دیرینه خویش را هرچه پرشکوه تر برگزار نماییم و دمی‌بیندیشیم؛ به گذشته‌ها، به آنچه بوده‌ایم و آنچه هستیم و باید باشیم. چون کبوتری سبکبال بر فراز جاده پر فراز و نشیب زمان به پرواز درآییم تا به گذشته‌ها و به آن نقطه ای رسیم که نخستین بار جشن نوروز بنیاد نهاده شد. برگ برگ کهنه کتاب تاریخ را نگاهی گذرا اندازیم تا بیشتر دریابیم که نوروز – این واژه پرشور- چه پیشینه و معنا و مفهومی‌دارند و چگونه است که هر سال غم از دل‌ها می‌زدایند. جشن نوروز چه پدیده شگرف فرهنگی است که این چنین در دل‌ها ولوله و غوغا برپا می‌‌کند؟ آیین‌های جنبی نوروز چون چهارشنبه سوری، آبریزان، میر نوروزی و سیزده بدر چگونه‌‌اند؛ سفره هفت سین چه معنا و پیشینه ای دارد؟ و خلاصه چگونه است که نوروز قرن‌ها دوام یافته و باز هم در آغاز هر بهار، هر ایرانی با هر اندیشه ای، پرشور و پر امید فرا رسیدن نوروز را شادمانه جشن می‌‌گیرد و به دعا و نیایش می‌‌پردازد.
در این سال نو، دلهامان شاد، کشتزارهامان سبز، رودهامان پرآب، باغ‌هامان پربار و شهرهامان امن و آباد؛ بخت و رویمان سپید، و دین و ایمانمان استوارتر باد.
جشن نوروز
واژه «جشن» همان یَسن/ یسنه اوستایی است که در زبان پهلوی یزشن گفته میشد و در اصل به معنی ستایش و نیایش شادمانه است. «نوروز» یا نوگ روچ/ نوک روز در پهلوی به معنی نخستین روز- روز هرمزد – از ماه فروردین است. ایرانیان در قدیم برای هر روز از ماه نامی‌گذاشته بودند و روز اول بهار یا فروردین، هرمزد نام داشت. در این روز جشنی بزرگ برپا میکردند و به شادی و نیایش آفریدگار می‌‌پرداختند. از چند روز مانده به نوروز مراسم و آیین‌های ویژه آغاز میشد که تا چند روز پس از آن نیز ادامه داشت. در روزهای اول دوره نوروزی، مراسم به طور همگانی برگزار میشد که به آن «نوروز عامه» میگفتند و از روز ششم به بعد بزرگان و خواص آن را نزد خود ادامه میدادند که به آن «نوروز خاصه» گفته میشد، اما در هر حال شادی و نیایش ویژگی بارز جشن نوروز بود.
نیاکان ما بر این باور بودند که آفریدگار بزرگ، جهان را در شش «گاه» یا «گاهنبار» [مرحله] آفرید که در آخرین گاهنبار انسان آفریده شد و از این رو روز تولد نخستین انسان را – که آن را روز نخست بهار می‌دانستند – شایسته شکرگزاری و شادمانی می‌‌پنداشتند و چون معتقد بودند که فـَروَهَرهای نیکان و پاکان یا همان قوای باطنی و ارواح مؤمنان در دوره نوروزی از جهان مینوی به گیتی بازمی‌گردند تا از خویشان و عزیزان دیدار کنند و تقاضای خیرات و صدقه دارند، سفره‌ها می‌گسترانیدند و خیرات میدادند و شادمانه دعا می‌خواندند تا پروردگار را شکر و فروهرها را شاد نمایند؛ و به همین سبب ماه فروردین را ماه فرود فروهرها یا فروردیگان و یا عید فَروشی‌ها یا اموات هم میگفتند.
بنیان جشن نوروز
نوروز جنبه مذهبی و روحانی دارد و نیایش و ستایش شادمانه همگانی را همراه می‌‌آورد. در اسطوره‌ها
و افسانه‌‌ها و کتاب‌های پیشینیان بنیان نوروز را به پادشاه اسطوره‌ای و افسانه ای، جمشید (جمشید)، نسبت داده‌اند. فردوسی در حماسه بزرگ «شاهنامه» نوروز را به جمشید نسبت میدهد؛ آن هنگام که او بر تخت شاهی نشست و تاج مرصع بر سر نهاد، پرتو خورشید بر آن دمید و همگان آن روز را روزی نو و نوروز نامیدند و جشن و سرور برپا کردند.
به جمشید بر گوهر افشاندند
مر آن روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فرودین
برآسوده از رنج تن دل ز کین
بزرگان به شادی بیاراستندمی‌‌و جام و رامشگران خواستند
چنین روز فرخ از آن روزگار
بمانده از آن خسروان یادگار
و گویند چون پرتو خورشید بر آن تاج پرگوهر دمید، جم که از آن پیشتر «یم» یا «یمه» نیز گفته میشد دارای شعاع خورشید گردید و از این رو جمشید نامیده شد. روایت‌ها و افسانه‌هایی دیگر نیز در مورد نوروز وجود دارد که به طور قاطع بر آن نمی‌‌توان تأکید کرد. از جمله آنکه گفته‌اند: روزی حضرت سلیمان انگشتر گمشده خویش را پیدا کرد. مردمان شاد شدند و آن روز را روز نو و نوروز خواندند؛ و نیز گفته اند که حضرت صادق (ع) نوروز را روزی فرخنده برای طلب حاجت‌ها دانسته‌اند، و نیز نظری است بر این که روز غدیر خم مصادف با اول فروردین بوده و از همین رو نوروز گفته شده و جشن برپا کرده‌اند. البته این مورد به لحاظ تقویمی‌مطابقت داده نشده است.
ایران شناس معروف دانمارکی، کریستن سن و برخی دیگر از محققان ایرانی گفته اند که جشن نوروز ایرانی متأثر از برخی جشن‌های کهن ملل قدیمتر است و از جمله، آثاری از زگموگ، جشن بابلیان – که خود متأثر از سومریان نیز بوده – در نوروز ایرانی مشاهده شده است. اما به خوبی پیداست نوروز ایرانی تجلی فرهنگ ایرانی است و دست‌کم قرنهاست که با آیین و رسم فرهنگ ایرانی برگزار میشود.
چهارشنبه سوری
نیاکان ما در شب عید آتش می‌افروختند و به شادی گرد آن نیایش میکردند. گویند که پس از اسلام در ایران رسم بر این شد که در آخرین چهارشنبه سال، پس از غروب آفتاب با چوب و کنده و خار در فضای باز آتش افروزند و جشن گیرند؛ و هنوز پس از قرن‌ها، هر سال مردم با افروختن آتش و پریدن از روی آن و خواندن سرود و صرف نقل و آجیل و آش رشته مخصوص تا آخرین ساعات شب به شادمانی سرگرم میشوند.
آتش از زمان‌های دور مورد توجه بوده است. در قدیم آتشکده‌های بزرگی در ایران ساخته بودند تا آتش – این عنصر مقدسشان – را همیشه روشن و برپا نگاه دارند. به خوبی پیداست در زمانی که نیروی اصلی در تولید نور، آتش بوده، روشن نگاه داشتن آتش و در نتیجه رهایی از سیاهی و تیرگی و بهره‌مندی از نور و روشنایی چه اهمیتی داشته است. افزون بر این از روشنایی آتش در کار خبر رسانی نیز استفاده می‌‌شده است. بر فراز برج‌ها و بلندی‌ها آتش می‌افروختند و به یکدیگر پیام می‌رسانیدند. به جز بهره‌مندی از نور آتش و جنبه پیام رسانی، آتش به سبب گرما و تولید حرارت در خانه و نیز استفاده در پخت و پز، کاربرد مفیدی داشته که به موجب آن مقدس به شمار می‌‌آمده؛ همچنین آتش به لحاظ پاک کنندگی و به عنوان نابود کننده آلودگی‌ها مورد توجه بوده است. بنابراین، آتش به لحاظ نور، گرما، خبر رسانی، پاک کنندگی و به عنوان یکی از عناصر چهارگانه مقدس پیشینیان – آب، خاک، باد، آتش – در فرهنگ ایرانیان قدیم اهمیتی ویژه داشته است. اکنون نیز همچنان به صورت نمادین در جشن چهارشنبه سوری افروخته میشود و مردم گرد آن به شادی سرگرم میگردند. اما واژه سوری یا سوریک به معنی گل سرخ و گل سوری است و شاید به همین سبب است که در چهارشنبه سوری خوانده میشود: .سرخی تو از من… چهارشنبه روز سرخ، روز گل سرخ، روز افروختن آتش و شادمانی مردم، و ستایش خداوند برای بهره‌مندی از این نعمت است.
آبریزان یا آب پاشان
گویند جشن آبریزان نخست از آیین‌های ماه تیر بوده است که بعدها به مراسم عید نوروز اضافه شده؛ و سالیان دراز پیش از این، هفت سال قحطی پدید آمد. مردمِ به جان آمده از خشکسالی برای نیایش و نماز و درخواست باران به بیابان رفتند و دست به دعا بردند و چون از ابر رحمت پروردگار باران بارید، در دل‌ها شادی پدید آمد و مردم به شادمانی پرداختند و به شکرانه این نعمت، پس از آن هر سال بر روی یکدیگر آب و گلاب پاشیدند. کم کم این رسم به صورت آب پاشی در خانه و کوچه و شستشوی خارج از برنامه معمول شد؛ و اکنون نیز چنین رسم است که پیش از فرا رسیدن نوروز تا آنجا که ممکن است خانه را شستشو دهند، بدن به آب بشویند و بر یکدیگر گلاب بپاشند. در شب نوروز برای پاکی از گناه، تن خود بشویند و آب بپاشند تا سال نو با فراوانی آب، رونق کشاورزی و بهبود وضع معیشت آغاز شود.
میر نوروز – عمونوروز
سخن در پرده میگویم چو گل از غنچه بیرون آی
که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی
در قدیم که سرگرمی‌ها و امکانات شادی بخش اندک و محدود بود، در دوره نوروزی، فردی که به او میر نوروز میگفتند جامه‌ای رنگین بر تن میکرد، سوار چهارپایی میشد، کیسه و کوله ای برمی‌‌گرفت و در کوچه و بازار به راه می‌‌افتاد. با صدای رسا سخنان خنده آور و شادی آفرین می‌‌گفت و موجب سرگرمی‌مردم میشد. در هر خانه ای دمی‌می‌‌ایستاد و چیزی دریافت میکرد و هر آنچه بود – نقل و آجیل و شیرینی و… – در کیسه خود می‌ریخت. می‌‌گفت و می‌خندید و می‌خندانید و دل‌ها را شاد میکرد.
شاید پدیده عمونوروز که به ویژه در چند دهه پیش در ایران معمول بود شکلی دیگر از همان میر نوروز بوده باشد. عمونوروز نیز با کلاه و جامه ای رنگین و دایره‌ای زنگی اما با رویی سیاه شده از زغال یا رنگ در کوچه و خیابان به راه می‌‌افتاد و اشعار کوتاه خنده‌آور می‌خواند و سعی میکرد تا دل مردم شاد کند و خود نیز چیزی بستاند و شاد شود. در حال حاضر این رسم تا حد زیادی منسوخ شده و کمتر مورد توجه قرار دارد. اما نواختن ساز و دهل در آغاز نوروز در کوچه‌ها و محله‌های قدیمی‌هنوز هرچند کم، اما متداول است.
سیزده به در
وقت آن است که مردم ره صحراگیرند
خاصه اکنون که بهار آمد و فروردین است. (حافظ)
در سیزدهمین روز فروردین که پایان دوره نوروزی تلقی میشود، مردم در دشت و بیابان و در فضای سبز بهاری گرد می‌آیند و به شادی می‌‌پردازند. در این روز پایانی نیز چون روزهای دیگر عید، خوراکی ویژه همچون آش رشته و دیگر خوراک‌های سبزی‌دار می‌‌پزند. گندم‌هایی را که برای سفره هفت سین رویانیده‌اند با خود به صحرا می‌برند و با انداختن آن در جوی و رود – و به هر حال بیرون از خانه – نحسی سیزده را که یا به آن معتقدند و یا بنا به رسم کهن، آن را خوش یمن تلقی نمی‌کنند از خود و خانواده دور می‌سازند. بسیاری از مردم به نحسی عدد سیزده نه تنها اعتقادی ندارند بلکه در اساس، تأثیر عددی خاص را در سرنوشت خود مؤثر نمی‌دانند، اما این باور که در قدیم عدد سیزده را خوش یمن تلقی نمی‌‌کرده‌اند شاید به این دلیل باشد که در طالع نمای نجومی، قدما معتقد بودند که آسمان دوازده برج دارد و هر تولدی که صورت می‌‌گیرد دارای ستاره‌ای در یکی از دوازده برج است و بنابر این که کدام ستاره در کدام برج قرار گرفته، طالع و خوی فرد متولد شده شکل می‌‌گیرد و خارج از دوازده برج – که عدد سیزده است – نابجا و نحس به شمار می‌‌آمده است. در هر حال اکنون دیگر نحسی عدد سیزده مورد پذیرش همگان قرار ندارد و بیشتر جنبه خرافی دارد.
هفت سین
با فرا رسیدن سال نو، سفره مبارک هفت سین را می‌‌گسترانیم؛ سفره‌ای از هفت گونه گیاه و دانه و خوردنی دلپذیر. آب و آیینه، شمع و چراغ، نقل و نبات و گل و سبزه در آن می‌‌نهیم؛ کتاب آسمانی خود را می‌گشاییم و در لحظه حلول سال نو در برابر سفره‌ای از برکت الهی و به امید رونق و بهبود و معیشتی بهتر دست به دعا برمی‌داریم.
اما به راستی چرا توجه ویژه به «هفت سین» است؟ ویژگی عدد هفت نسبت به سایر عددها چیست؟ حرف سین یا شین یا هر حرفی دیگر چه مزیتی بر حروف دیگر دارد؟ آیا اعدادها و حروف‌ها می‌‌توانند در سرنوشت انسان مؤثر واقع شوند؟ چرا در سفره هفت سین نوروز سیب و سرکه، سماق و سمنو، سبزی و سبزه و سنبل می‌گذاریم؟
برخی از محققان معتقدند که پیش از اسلام، در این سفره هفت «شین» می‌‌گذاشته اند، همچون شمع و شیرینی و شیر، شربت و شهد و شراب و شاهدانه؛ و یا هفت گیاه چیده‌شده سودمند به صورت هفت‌چین؛ و یا هفت سینی از خوردنی‌های مطلوب. اما قرنهاست که در سفره عید هر ایرانی هفت گونه خوردنی و سبزه که حرف نخست آن سین است چیده میشود و آن چنان که پیداست سخن بر سر حرف سین یا چین یا شین نیست، بلکه محتوای سینی‌ها یا ظروفی که خوردنی در آن می‌‌نهند اهمیت دارد و محتوای ظرف‌ها نمادهایی هستند در سفره هفت سین.
در هر حال بیشتر توجه به عدد هفت بوده که خوش یمن و مبارک و حتی مقدس تلقی شده است.
چرا «هفت» در سفره هفت سین
عدد هفت که جمع سه و چهار است، نزد ریاضیدانان به سبب شکل هندسی مثلث و مربع که اشکال همگن و کامل به شمار می‌آیند نمایانگر کمال و به شکلی نمادین، به مفهوم کثرت و تکامل است. هنگامی‌که از عدد هفت، یا هفت هزار و… سخن گفته میشود معنای زیاد بودن مد نظر است. در میان اقوام هند و اروپایی و همچنین هند و ایرانی این عدد خوش یمن و مبارک تلقی شده و در اساس، نقش این عدد در فرهنگ ملت‌ها نقشی مثبت است.
واقعیت‌های طبیعی، مشاهده‌ها و تجربه‌های مردم در گذر زمان، نقش ادیان الهی و باورهای دینی مردم در توجه ویژه به عدد هفت بسیار اساسی است و از همین روست که قرنهاست در آیین‌ها و رسم‌های ایرانی نیز این عدد جایگاهی ویژه دارد. در چیدن و آراستن سفره هفت‌سین نیز نقش این عدد به خوبی آشکار است.
نگاهی گذرا به واقعیت‌های طبیعی، کتب الهی، باورهای مردم، هنر معماری، موسیقی، خط و نیز ادبیات ملل نشان میدهد که عدد هفت تا چه حد مورد توجه ویژه قرار دارد. در قرآن کریم و نیز نزد مسلمانان ایرانی عدد هفت جدای از سایر عددها مورد توجه قرار دارد. در برخی از آیه‌ها و سوره‌های قرآن از عدد هفت نام برده شده است و نیز قرآن را مشتمل بر هفت موضوع دانسته‌اند. مناسک حج هفت مرحله دارد و نخستین قاریان نیز هفت نفر بوده‌اند. در کتاب‌های آسمانی انجیل و تورات، بارها و بارها این عدد با تأکید تکرار شده است. همچنین نزد زرتشتیان هفت امشاسپند گرامی‌بوده و در آیین مهر هفت اختر معتبر بوده است. پیشینیان ما نیز زمین و آسمان را دارای هفت طبقه دانسته‌اند و به زمین هفت اقلیم می‌‌گفته‌اند که دارای هفت دریا بوده است.
خلق جهان را در شش مرحله یا گاهنبار گفته اند و در روز هفتم که پایان خلق جهان است به نیایش و جشن و سرور می‌پرداخته اند؛ این آیین هنوز مشاهده میشود و ادامه دارد. حرکت و تغییر شکل ماه در چهار هفته، وجود خوشه ستارگان یا خواهران هفتگانه و همچنین تکامل جنین در هفت ماهگی، رویش دندان کودک در هفت ماهگی، تغییر تکاملی نطفه به جوجه پس از سه هفته و… از مواردی است که در طبیعت مورد مشاهده و توجه قرار گرفته اند.
باورهای ملت‌ها نیز نمایانگر توجه به عدد هفت و نقش آن است. در قدیم مصریان به هفت رکن قدرت معتقد بودند؛ کلدانی‌ها هفت طبقه کمال و بابلیان هفت طبقه آسمان را باور داشتند؛ یونانیان به هفت خدا معتقد بودند؛ هندوان خدایان هفتگانه «آدی‌تیا» را می‌‌پرستیدند؛ و رومیان جشن بزرگ هفت مادر یا «سپتی ماترا» را برگزار میکردند. بسیاری از ملت‌های دیگر نیز متوجه این عدد بوده‌اند. همچنین از عجایب هفتگانه جهان نام برده شده است. در موسیقی سنتی ایرانی هفت دستگاه، و در خط هفت شیوه نگارش تعیین کرده‌اند. در هنر و ادبیات نیز توجه هنرمندان و نویسندگان به عدد هفت آشکار است.
در اساس بین اقوام هند و اروپایی، و نیز ایرانیان و هندوان، عدد هفت خوش یمن و مبارک تلقی شده است؛ و از همین روست که در فرهنگ ایرانی ما – که بنیانش بر باورهای دینی استوار است – در سفره عید که سفره‌ای دلپذیر و خوش یمن و سرشار از امید به بهبودی و رونق بیشتر است، هفت سین چیده میشود؛ به این امید که سال نو پر برکت و مبارک باشد.
روزی نو برای نیایش با آفریدگار
در بطن جشن‌ها و آیین‌های ملی – مذهبی ایرانی، ستایش و نیایش آفریدگار بزرگ جهان نهفته است. نوروز نیز همواره با سپاس پروردگار همراه بوده است. ما نیز در این خجسته آیین باستانی دست به دعا برمی‌داریم و با اندیشه‌ای پاک و دلی روشن می‌‌خوانیم: پروردگارا! در این سال نو دلهامان پاک ساز؛ از هر چه خشم و خشونت و کینه جویی است؛ از تهمت و غیبت و دروغ؛ از خودخواهی و خودپرستی و خودبینی؛ از غرور و نیرنگ و ریا و سخن‌چینی؛ از خرافات و سحر و جادو؛ از بی مهری، پیمان شکنی، بدعهدی؛ از بی‌عدالتی و بی‌انصافی؛ از حق ستیزی و نامردمی؛ از سستی و کاهلی؛ از ستم و ستمکاری؛ و از ناسپاسی و وظیفه ناشناسی.پروردگارا! در این سال نو دلهامان سرشار ساز؛ از نور ایمان و شور هستی؛ از نشاط، عشق و مهر و محبت، درستی و راستی؛ از بخشش و گذشت و دلنوازی؛ از خودشناسی و خداشناسی و پرهیزکاری؛ از وفا و صفا، صبر و شکیبایی؛ از انصاف و عدالت و حق‌پرستی؛ و از دانش و خردمندی، از خویی مردمی. پروردگارا! در این سال نو رنج بیماری و فقر از ما و تمامی‌نیک‌اندیشان و پرهیزکاران دور ساز و آسودگی بهره‌مندی از نعمت‌هایت عطا فرما. مادران و پدران و عزیزان ما را قرین رحمت، و روحشان شاد بدار و توفیق عبادت و بندگی عنایت فرما. ملت ما و همه مسلمانان جهان و مردمان نیک را از هر آنچه بدی و بلاست دور فرما؛ و با نور الهی دلهامان روشن بدار.
سازهای ویژه نوروز
در گذشته رسم بوده است که در نوروز گروهی نوازنده ساز می‌‌نواختند و با آهنگ‌های شادمانه فرا رسیدن سال نو را شادباش میگفتند. سازهای بادی چون سورنای، کرنای، بوق و نیز سازهای کوبه‌ای چون طبل و دهل آلات موسیقی آنان بود.
واژه «سور» به معنی جشن و میهمانی و «نای» همان واژه «نی» است و سورنای به معنای ساز بادی جشن و میهمانی استفاده شده است. بوق و کرنای نیز در اصل هنگام آغاز نبرد یا حادثه ای نواخته می‌‌شده که به مرور زمان در کنار سازهای بادی دیگر در آغاز بهار و نوروز به کار گرفته شده است. هنوز هم در کوچه‌های قدیمی‌شهرها طنین دلپذیر و شادمانه سازهای بادی و کوبه ای را می‌‌شنویم که با آهنگ و ریتم خاصی نواخته میشوند و فرا رسیدن نوروز و بهار را شادمانه خبر می‌‌دهند؛ و چه زیباست اگر نواختن این سازها در این گونه مراسم شادی‌بخش مورد توجه بیشتر قرار گیرد و این رسم دلپذیر بازسازی و احیا گردد.
نوروز از نگاهی دیگر
کسی هست کمی‌آن سوتر از اینجا؛ مثل من و تو، مثل ما. کسی هست که در این عید مانده است تنهای تنها. دستان زحمتکش او تهی است از زر و زور. چشمان پر فروغش شده کم نور. سفره‌اش خالی است. کودکانش مانده اند گرسنه، در سفره عیدش نه از هفت سین خبری است و نه از هیچ حرفی دیگر.
کسی هست ضعیف، بیمار، خسته و دل شکسته، بی چیز و بخت بسته. کسی هست مثل من و تو، مثل ما؛ کمی‌آن سوتر در شهر ما. دیوارهای خانه اش فرسوده، گلیمش مندرس، نفت چراغش رو به پایان، مانده بی کس و بی سر و سامان.
کسی هست که نه به نوای بلبل می‌‌اندیشد و نه به شکوفه و گل «تنها مانده حیران» آه که چه دهد پاسخ به فرزندان!
کسی هست کمی‌آن سوتر در فقرآباد «بی چیز اما باز هم امیدوار» او هم از ماست. در این نوروز تنهایش نگذاریم. دستش به گرمی‌بگیریم و دلش شاد نماییم.
«نوروز» و «هفت» در شعر و ادب فارسی
فردوسی بنیانگذاری نوروز را به جمشید پادشاه افسانه ای و اسطوره‌ای اقوام هند و ایرانی نسبت میدهد. به جمشید بر گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند.
همچنین فردوسی در «شاهنامه» از هفت‌خوان دشوار رستم، هفت‌خوان اسفندیار و هفت بزم کسری نوشین روان با بوذرجمهر شعر میسراید (هفت‌خوان رستم: جنگ رخش با شیر، غلبه تشنگی بسیار بر رستم، جنگ رستم با اژدها، کشتن زن جادو، گرفتار شدن اولاد به دست رستم، جنگ رستم و ارژنگ دیو، و کشتن رستم دیو سپید را. هفت‌خوان اسفندیار: کشتن اسفندیار دو گرگ را، کشتن اسفندیار شیران را، کشتن اسفندیار اژدها را، کشتن اسفندیار زن جادو را، کشتن اسفندیار سیمرغ را، گذشتن اسفندیار از برف، و گذشتن اسفندیار از رود و کشتن گرگسار را. بزم‌های کسری نوشین‌روان با بوذرجمهر نیز هفت داستان پندآموز دارد). فردوسی همچنین داستان «هفتواد» را میسراید.
مولوی از «هفت شهر عشق عطار» می‌‌گوید:
هفت شهر عشق را عطار گشت
ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم
و جامی‌هفت مثنوی میسراید («سلسله`الذهب»، «سلامان و ابسال»، «تحفه`الابرار»، «سبحه`الابرار»، «یوسف و زلیخا»، «لیلی و مجنون» و «خردنامه»). نظامی‌نیز «هفت‌پیکر» را میسراید (چهارمین منظومه از «خمسه نظامی» که داستانهایی است از بهرام شاه ساسانی، ازدواج او با هفت دختر هفت پادشاه در هفت گنبد با هفت داستان از زبان هفت زن او). در ادبیات پارسی از «هفت گنج» خسروپرویز یاد شده (گنج عروس، گنج بادآورد، گنج افراسیاب، گنج سوخته، گنج خضراء، گنج شادآورد و گنج بارتیف). خیام شاعر و ریاضیدان بزرگ «نوروزنامه» میسراید و شاعران و نویسندگان دیگر نیز متوجه نوروز و عدد هفت میشوند. حافظ مژده فرا رسیدن بهار و نوروز را میدهد و عید را مبارک می‌خواند؛ و بسیار نمونه‌های دیگر که همه نشان از توجه به این رسم و آیین خجسته در ادبیات فارسی دارد.
