مقایسه انواع لکههای پوستی
▲بعضی درمانها مشکل را بدتر میکنند
پوست بدن ما یک عضو زنده است که از چند لایه تشکیل شده است. رنگ پوستمان ناشی از رنگدانهای به نام ملانین است و در نتیجه تماس با نور آفتاب میتواند دستخوش تغییراتی شود. ملانین نقش مهمی را برعهده دارد و آن، حفاظت از لایههای تحتانی پوست علیه نور خورشید و همچنین جذب سلولهای تخریب شده است؛ برای همین تعداد رنگدانههای پوست در نقاطی که در معرض نور خورشید هستند، دو برابر نقاط دیگر است. تغییراتی که در رنگ پوستمان بهوجود میآید یا لکهایی که پدید میآیند بهدلیل تغییراتی است که در سلولهای رنگدانهای ایجاد میشود. گفتوگوی سلامت با دکتر محمدعلی نیلفروشزاده متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این باره است.
▲بعضی درمانها مشکل را بدتر میکنند
پوست بدن ما یک عضو زنده است که از چند لایه تشکیل شده است. رنگ پوستمان ناشی از رنگدانهای به نام ملانین است و در نتیجه تماس با نور آفتاب میتواند دستخوش تغییراتی شود. ملانین نقش مهمی را برعهده دارد و آن، حفاظت از لایههای تحتانی پوست علیه نور خورشید و همچنین جذب سلولهای تخریب شده است؛ برای همین تعداد رنگدانههای پوست در نقاطی که در معرض نور خورشید هستند، دو برابر نقاط دیگر است. تغییراتی که در رنگ پوستمان بهوجود میآید یا لکهایی که پدید میآیند بهدلیل تغییراتی است که در سلولهای رنگدانهای ایجاد میشود. گفتوگوی سلامت با دکتر محمدعلی نیلفروشزاده متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این باره است.
لکههای پوستی بسیار بااهمیت تلقی میشوند چرا؟ بهنظر من، ایجاد این تغییرات موجب بروز مشکلات روحی و اجتماعی در افراد شده و بهخصوص برای کسانی که به دلیل نوع شغل خود، تماس چهره به چهره و مستمر دارند موجب افسردگی یا تاثیرگذاری بر فعالیت فرد میشود. از طرف دیگر، تشخیص درست و انجام درمان صحیح مهم است. گاه درمانهای ناصحیح میتواند مشکل بیمار را زیادتر کند. پزشک باید اطلاعات صحیحی از بیماری، روش درمانی، طول مدت درمان و مراقبتهای بعدی پس از درمان در اختیار بیماران قرار بدهد. بیمار باید آگاه باشد تا با پزشک همکاری کند.
از تغییرات رنگ پوست شروع کنیم؟ این تغییرات معمولا به دو صورت است: ۱) پررنگی یا لک تیره پوست ۲) کمرنگی یا سفیدشدن صورت. مسالهای که در لکههای تیره پوست دیده میشود، افزایش ذرات ملانین یا افزایش سلولهای رنگساز است.
این ذرات چرا افزایش پیدا میکنند؟ عوامل متعددی میتواند روی میزان و کیفیت رنگدانهها تاثیر بگذارد و در پوست ما تغییر رنگ و لک پدید آورد. این عوامل عبارتند از: بیماریهای ارثی و ژنتیکی، بیماریهای هورمونی، بیماریهای التهابی، بیماریهای سوخت و ساز سلولی، برخی داروها و عوامل شیمیایی، بدخیمیهای پوستی و علل تغذیهای مثل کمبود ویتامین و سوءتغذیه. گاهی اوقات در اثر تداخل و ترکیب عوامل هورمونال و نور آفتاب امکان دارد در حاملگی و یا بیماریهایی مثل آدیسون، رنگ پوست دچار لکهای تیره شود.
این لک حاملگی چیست؟ شایعترین علت لک صورت، لک حاملگی یا ملاسما است که مشکل بیشتر خانمهای مراجعهکننده برای درمان لک صورت را شامل میشود. این لکهها بهصورت قرینه و قهوهای رنگ هستند. معمولا بعد از بارداری در چهره خانمها ایجاد شده و پس از زایمان ناپدید میشوند اما ممکن است برای ماهها یا سالها باقی بمانند.
علت بهوجود آمدن این لک چیست؟ علت اصلی لک حاملگی یا ملاسما مشخص نیست ولی در بیشتر موارد با فعالیتهای هورمونی فرد مرتبط است چون این لک با مصرف قرصهای جلوگیری از بارداری هم ایجاد میشود. لک حاملگی در موارد نادری میان خانمهای مجرد و حتی مردان نیز دیده میشود. استفاده از داروهای حساسکننده به نور آفتاب و اختلال فعالیت تیروئید یا تخمدان نیز میتواند دلیل دیگری برای پدید آمدن لکها باشد. بهطور کلی دو عامل مهم را ذکر میکنم. اول ژنتیک و دوم تغییرات هورمونی که با اشعه ماورای بنفش خورشید ترکیب شده باشد.
این لکهها در کدام قسمتها بیشتر است؟ در گونهها، پیشانی و چانه دیده میشوند.
درمانی هم لازم دارند؟ همانطور که گفتم، پس از زایمان معمولا بعد از مدتی خود به خود از بین میروند. در مواردی که لکها با مصرف قرصهای جلوگیری از بارداری ایجاد شده باشد، باید مصرف قرص قطع شود و البته مدت زیادی طول میکشد تا پس از قطع قرص این لکها از بین بروند و حتی ممکن است هرگز بهطور کامل لکها برطرف نشوند. برای سرعتبخشیدن به روند بهبودی، اقداماتی انجام میدهیم مثل لایهبرداری خفیف با کمک مواد شیمیایی سطحی، که این روش بسیار موثر و مطمئن است چون در واقع ما با کمک ترکیبات بیرنگکننده جلوی فعالیت رنگدانههایی که لکهها را ایجاد میکنند، میگیریم.
با لیزر کردن هم میتوانید لکهها را از بین ببرید؟ نقش لیزر در درمان ملاسما یا لک حاملگی تاکنون به اثبات نرسیده است. البته در بعضی از انواع ملاسما میتوان از درمان لیزر استفاده کرد ولی معمولا بلافاصله پس از قطع درمان، عود اتفاق میافتد. پس بهترین درمان برای این لکها در واقع جلوگیری از تماس با نور آفتاب است که برای این کار باید از کرمهای ضد آفتاب استفاده کنید.
یکی دیگر از لکههای ناخوشایند که زیبایی پوست را بر هم میزند، کک مک است. در این مورد توضیحاتی بفرمائید؟ کک مک یا فرکل، لکههای کوچک قهوهای رنگی هستند که به دلیل تولید بیش از حد ملانین ایجاد میشوند. در افراد با پوست روشن، موهای بلوند و چشمان آبی بیشتر از بقیه افراد دیده میشوند. در مناطقی از پوست که در تماس با نور خورشید است مثل صورت، شانهها و پشت، این لکههای کوچک فراوانتر و در تابستانها تعداد، اندازه و عمق کک مکها بیشتر از زمستان است. کک مک از سن پنج سالگی شروع میشود و بیخطر است.
یعنی مراجعه به پزشک متخصص برای کک مک لازم نیست؟ بستگی دارد. ککمکهایی که در سنین پایین شروع میشوند و حتی در زمستانها هم باقی میمانند و یا آن دسته ککمکهایی که در مکانهای غیرمرتبط با اشعه آفتاب ایجاد میشود باید حتما از سوی پزشک مورد بررسی قرار بگیرند، چون بیماریهای خاصی وجود دارند که میتوانند باعث ایجاد کک مک شوند.
روش درمان کک مک چیست؟ این نوع لکهها به درمان نیاز ندارند. معمولا ترکیبات موضعی تجویز میشود که در درازمدت کک مکها را از بین میبرد. اگر هم درمان موضعی موثر نبود، از لیزر برای از بین بردن آنها کمک میگیریم.
در صورت و دست افراد مسن هم لکههایی کوچک میبینیم. آنها از چه نوعی هستند؟ این لکهها را لک پیری یا لنتیگو مینامیم که با افزایش سن و به دلیل تماس طولانیمدت با نور آفتاب بهوجود میآیند. هرچه سن بالاتر رود، این لکها پررنگتر، زیادتر و گستردهتر میشوند و شروع آن از سن ۳۰ تا ۴۰ سالگی است.
این لکها بدخیماند؟ خیر. در نمونهبرداریهای انجام شده تغییرات بدخیمی دیده نشده اما طی سالهای بعد، این لکها میتوانند به ضایعات بدخیم تبدیل شوند. پس بهتر است هرچه سریعتر برای درمانش اقدام شود.
درمان آن چگونه است؟ اگر لکها منفرد باشند، با جراحی از بین میروند ولی عموما آنها را با لیزر درمان میکنیم که درمان لیزری بسیار رضایتبخش بوده است. درمانهای موضعی مثل کرمهای مخصوص که لکهها را کمرنگ میکند نیز کاربرد دارد، اما باید چند ماه از آنها استفاده کرد تا اثرگذار باشد.
راه پیشگیری از لکهای پیری چیست؟ راهی بسیار آسان و مطمئن یعنی استفاده از کرمهای ضد آفتاب و جلوگیری از برنزهشدن با استفاده از منابع مصنوعی اشعه ماورای بنفش ویا برنزه شدن در آفتاب، میتواند از ایجاد لکهای پیری و یا زیاد شدنش پیشگیری کند.
چه علتهای دیگری برای ایجاد لکهای تیره وجود دارد؟ همانطور که خلاصهوار ذکر کردم بعضی بیماریها هستند که سبب ایجاد لک میشوند، مثل نارسایی کبدی و کلیوی، آسم و التهابهای پوستی مثل لیکن پلان و از این قبیل.آسیب یا ضربه به پوست گاهی میتواند لکههایی ایجاد کند مثل افراد چاقی که مالش پوست در ناحیه رانها در آنها سبب ایجاد لک در آن محل میشود یا جوشهای غرور جوانی دستکاری شده و کشیدن کیسه زبر در حمام بهطور شدید. مصرف بعضی داروها میتواند ایجاد لک کند مثل داروی ضد مالاریا که لکهای قهوهای یا آبی تیره در صورت و یا سقف کام ایجاد میکند و خیلی مثالهای دیگر. سوءتغذیه و کمبود بعضی ویتامینها میتواند سبب ایجاد لک شود، پس حتما مراقب تغذیه خود باشید. لکهای تیرهای که پس از استفاده از عطرها و ادکلنهای حاوی ۵- متوکسی پسورالن و برگاموت و در معرض نور آفتاب بودن آن ناحیه از پوست ایجاد میشود و لکهای شغلی که بهدلیل در تماس بودن با نور آفتاب، روغنهای معدنی، آسفالت و… است. علتهای دیگری هم برای ایجاد لک صورت و بدن وجود دارد که بهدلیل نادر بودن، به آن اشاره نکردم و در موقع مراجعه به پزشک و انجام آزمایشها بررسی میشود.
درمان لکها با داروهای گیاهی ازنظر شما امکان دارد؟ تاکید میکنم که درمان لکهای تیره پوست را به افراد غیر پزشک و تجویزهای آنها بسپارید چون گاهی این کار، درمان شما را مشکل و یا حتی غیرممکن میسازد. پزشک با توجه به وضعیت شما، نوع لک و علت آن درمان را توصیه میکند البته به تازگی از عصاره گیاه شیرین بیان برای درمان لکهای پوستی استفاده شده و در بررسیها نتایج خوبی بهدست آمده است. مطالعات روی گیاه شیرین بیان همچنان ادامه دارد و امیدوارکننده است