عکس نتیجه دو سال خلوت کردن با حافظ شد این اپرا

اپرای عروسکی «حافظ» با کارگردانی بهروز غریب‌پور که آماده سازی آن دو سال زمان برده است، اردیبهشت سال آینده در تالار فردوسی روی صحنه می‌رود.
 «حافظ» پنجمین اپرای عروسکی بهروز غریب‌پور است. بعد از «رستم و سهراب»، «مکبث»، «عاشورا» و «مولوی» اینک نوبت به «حافظ» رسیده است تا داستانش به عروسک‌های نخی جان دهد، نوایی تازه ساز کند و با اتکا به داشته‌های موسیقی و نمایشی کشورمان، گامی دیگر در مسیر اپرای ملی ایران بردارد.

بهروز غریب‌پور که علاوه بر پنج اپرای عروسکی، اجرای نمایش‌های «بینوایان» (۱۳۷۵) و «کلبه عمو تم» (۱۳۸۶) را هم در کارنامه‌اش دارد، تاکنون کتاب‌های متعددی را هم تالیف و ترجمه کرده است که از آن میان می‌توان به «ورودی به قلمرو شبه عروسک‌ها و نمایش‌های عروسکی»، «دنیای گسترده نمایش عروسکی»، «کاردستی»، «تئا‌تر چیست؟ چگونه‌زاده شد، چگونه اجرا می‌شود» و «تئا‌تر در ایران» اشاره کرد.  غریب‌پور این روز‌ها در حال انجام تمرین‌های نهایی با گروه و عوامل اپرای عروسکی «حافظ» است که در آن به زندگی این شاعر پرآوازه پرداخته می‌شود.

بعد از فراز و فرودهای زیاد، می‌بینیم که بالاخره اپرای «حافظ» به شکل نهایی خودش رسیده است. یکی دو بار خبر شروع اجرای آن را هم شنیدیم که تحقق پیدا نکرد. به طور قطعی کار را در چه تاریخی روی صحنه خواهید برد؟
با برنامه ریزی‌های انجام شده و مهیا گشتن مقدمات، بدون تردید ۱۰ اردیبهشت سال آینده اجرای این اپرای عروسکی را آغاز خواهیم کرد. در حال حاضر با به اتمام رسیدن ساخت عروسک، طراحی صحنه و کارهای موسیقی، هر روز در حال تمرین هستیم.

طراحی و ساخت عروسک ها و صحنه اپرای «حافظ» در گروه تئاتر «آران» انجام شده است

این طور که دیده می‌شود، کار کامل است و شما به شکل نهایی اپرا رسیده‌اید، چرا در ایام جشنواره تئا‌تر فجر آن را اجرا نکردید؟
با اینکه کار ما کامل بود، اما تالار فردوسی مشکلاتی داشت که خوشبختانه بنیاد رودکی در حال رفع آنهاست. در واقع اتفاق جدیدی در این سالن رخ داده است که بی‌شک در بهبود کیفیت کارهایی که روی صحنه می‌روند، تاثیری مثبت دارد. میز صدا و نور تالار فردوسی در حال تعویض است و سالن انتظار آن توسعه پیدا می‌کند. با توجه به این تغییرات ترجیح دادیم اپرا را بعد از بهسازی کامل این سالن روی صحنه ببریم.

اپرای عروسکی حافظ چند شب اجرا خواهد شد؟
فعلاً ۳۰ شب برایش در نظر گرفته‌ایم. البته بین گروه تئا‌تر عروسکی آران و بنیاد رودکی قراردادی امضاء شده است که بر اساس آن ما سال آینده رپرتواری از پنج اپرای عروسکی «رستم و سهراب»، «مکبث»، «عاشورا»، «مولوی» و حافظ را به مدت ۲۰۰ شب روی صحنه خواهیم برد.

در این رپرتوار، دو اپرای «مکبث» و «عاشورا» با دیگران از نظر محتوایی و موضوعی تفاوت دارند. آیا بهتر نیست سه اپرای «رستم و سهراب»، «مولوی» و «حافظ» که مربوط به ادبیات کهن پارسی هستند در یک مجموعه قرار بگیرند.
نه به هیچ وجه. «مکبث» نخستین اپرای عروسکی نخی جهان روی آثار شکسپیر است که به نام ایران ثبت شده و برای همین مهم است تا آن را هر سال چند بار روی صحنه ببرم.
«عاشورا» هم ادای دینی به متقدمین اپرای ایرانی است که‌‌ همان تعزیه خوانان هستند؛ هنرمندانی که در ۱۰۰ سال اخیر متاسفانه از سوی دولت‌ها، روشنفکران و برخی متشرعان بی‌مهری‌های زیادی دیده اند. شاید جالب باشد بدانید که در تمام سفرهای خارجی گروه عروسکی آران، این اپرای «عاشورا» است که بیشتر مورد توجه و استقبال تماشاگران و هنر‌شناسان قرار می‌گیرد.
برای همین من هیچ‌گاه دو اپرای «مکبث» و «عاشورا» را به دلیل اهمیتشان از برنامه‌های اجرایی سالانه خود حذف نمی‌کنم.

برگردیم به اپرای حافظ که تازه‌ترین کار شماست. موسیقی این اثر را کجا ضبط کردید؟
موسیقی اپرای عروسکی حافظ توسط ارکستر فیلارمونیک «روسه» بلغارستان ضبط شده است.

این بار هم با یک آهنگساز جدید همکاری کرده‌اید. کار امیر پورخلجی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امیر پورخلجی، آهنگساز برجسته‌ای است که تازه بعد از اپرای حافظ به موسیقی ایران معرفی خواهد شد. او رهبری ارکستر «روسه» را هم در اجرای این اثر برعهده داشت که تاثیر مثبتی بر کیفیت کار گذاشت.

با توجه به لحن و سبک حماسی صدای علیرضا قربانی و تغزلی بودن اشعار و حتی زندگی حافظ، از خواندن او راضی هستید.
صد در صد. صدای قربانی یکی از نقاط قوت کار ماست و خوب در نقش خواجه شیراز جا می‌افتد.

در حین کار خواننده شخصیت محمد گل اندام را تغییر دادید، چرا؟
در حال حاضر وحید تاج در نقش «محمد گل اندام» می‌خواند که بسیار خوب از پس کار برآمده است.

چرا با علی خدایی کار را ادامه ندادید؟
برای گل اندام از چند نفر تست گرفتیم. صدای علی خدایی با آنکه عالی است، اما روی عروسک گل اندام خوب نمی‌نشست.

کار به طور کلی چند خواننده دارد؟
۲۲ خواننده در اپرای «حافظ» حضور دارند که علاوه بر آن بیش از ۱۵ همخوان و ده‌ها صدا پیشه هم در کار با همکاری می‌کنند. جمع گروه آواز و صدای ما به ۶۰ نفر می‌رسد.

عروسک‌ها چندتا هستند؟
جمعاً ۱۲۰ عروسک داریم که ۱۷ تای آن‌ها نقش اصلی هستند و بقیه فرعی و سیاهی لشکرند.

اپرای حافظ با ۱۲۰ عروسک نخی اجرا می شود

این سومین بار است که به سراغ شخصیت‌ها یا آثار ادبیات کهن فارسی می‌روید. این علاقه از کجا نشات می‌گیرد؟
برخی افراد احساس می‌کنند ادبیات کلاسیک ایران قدرت پاسخگویی به نیاز مخاطب را ندارد. اما من وقتی آثار سعدی، فردوسی و مولوی را می‌خوانم، به چنان شوری می‌رسم که نگران مسایل دیگر نمی‌شوم.
وظیفه ماست تا نشان دهیم ادبیات کلاسیک ما قابلیت دراماتیک دارد که البته کار در این زمینه توان و وقت زیادی می‌خواهد.

برای همین اپرای «حافظ» چقدر وقت صرف کردید؟
این اثر چکیده نیم قرن تجربه و فعالیت هنری من است.

این حرف درستی است. اما می‌خواهم ببینم از زمانی که کار کلید خورد تا امروز چند ماه روی این اپرا متمرکز بوده‌اید.
تحقیق اپرای «حافظ» دو سال به علاوه یک عمر طول کشید و برای آن از منابع زیادی چون اشعار خواجوی کرمانی، سعدی، فردوسی و مولوی برای نوشتن متن استفاده کرده‌ام.

بودجه کار چقدر است؟
۲۵۰ میلیون تومان است که با توجه به حضور علیرضا قربانی و خواننده‌های دیگر، ضبط در اروپا، ساخت عروسک و… خیلی کم است.
نزدیک به ۲۵۰ نفر در شکل گیری این کار نقش داشتند که زحمات آنان را نمی‌توان با این پول جبران کرد.

عروسک های نخی اپرای «حافظ» بسیار دراماتیک ساخته شده اند و شخصیت ها را به خوبی نمایندگی می‌کنند

مراحل کار چه گونه پیش رفت؟
ابتدا وقتی تصمیم گرفتم «اپرای حافظ» را روی صحنه بیاورم، مدت‌ها با او خلوت کردم و شبانه روز با او بودم. بعد دست به نوشتن زدم و در ادامه آهنگسازی، ساخت عرسک و طراحی و اجرای صحنه پشت سر هم شروع شدند.

در آن خلوتی که با حافظ داشتید، او را چگونه شاعری یافتید؟
حافظ هرچند در دوره پر تلاطم و سختی زندگی می‌کرده، اما هیچ‌گاه دچار یاس نشده است. او رنج و درد مردم زمان خودش را احساس و آن را در لفافه و به صورت تمثیلی بیان کرده است.
حافظ انسانی معتقد، دردمند و هوشیار است و عرفانی عمیق دارد که آلوده ریا و سالوس زمان خود نشده است. او عمیقا مسلمانی واقعی بوده است.

به نظر می‌رسد بعد از آنکه در اپرای «عاشورا» به دلیل موضوع و محتوا از شیوه‌های نمایشی و موسیقایی تعزیه زیاد بهره گرفتید، اینجا هم باز به سراغ این سنت نمایشی ایرانی رفته‌اید و کارتان را بر اساس آن پایه ریزی کرده‌اید. در این باره توضیح دهید.
ما در اپرای «حافظ» از اشتلم‌خوانی یا رجزخوانی تعزیه برای ایفای نقش‌های مخالف استفاده کرده‌ایم که خیل خوب از کار در آمده است. با این کار می‌خواستم ثابت کنم تعزیه‌ گنجینه‌ای است که باید از هر حیث دوباره احیا شود.
تعزیه یک اپرای ایرانی است که باید بیش از گذشته مورد توجه قرار بگیرد. این گنجینه‌ای است که باید آن را پاس داشت و مورد بهره برداری قرار داد.