داستان آرش تیرانداز

چون لشکر ایران جمعیت کردند و فراهم آمدند،به در ری دروازه ری آمدند و افراسیاب را چون خبر هجوم ایشان استماع افتاد شنید، او نیز با لشکر خویش بیرون آمد و لشکرگاه کرد. و مسافت میان هر دو لشکرگاه یک فرسنگی بیش نبود. و قحطی عظیم در عالم افتاده بود و بلایی شگرف پدید آمده بود، و خلق از بی نانی جان می دادند، و ستوران از بی علفی تلف می شدند.
لشکر ایران گفتند؛ «این کار که ما بر دست گرفته ایم، کاری بزرگ است و ما را بی پادشاهی میسر نشود این ماجرا به هنگامی است که نوذر، پادشاه ایران، به دست افراسیاب کشته شده و هنوز پادشاهی جدید بر تخت سلطنت جلوس نکرده است.» و این مهم تمشت نپذیرد سر و سامان نگیرد. و روی بر طهماسب که اولاد افریدون بود، آوردند که فر پادشاهی در ناصیه او پیدا بود، و با وی بیعت کردند و بر تخت نشاندند.
و وی به افراسیاب پیغام داد که به سبب این فتنه ها برکت از جهان برداشته است برداشته شده است، و آسایش چون عنقا چهره نهان کرده، و از بس فساد و عدوان ستم که ظاهر شده است و عناد و خون ناحق که هویدا گشته، رواتب ادرار سحاب مدرار از آسمان منقطع شده آسمان باران خود را از زمین باز گرفته است، و مواجب زرع و کشت، که سبب رزق خلایق است، از زمین منقطع باز گرفته شده.
اگر صواب بینی روزی چند جانب مصلحت سپریم و این شمشیر انتقام در نیام آریم، تا مگر این آتش بلا، که افروخته شده است، رونشیند و این رابت عنا بیرق درد و رنج که افراخته است، سر فرود آرد.
افراسیاب این معنی را بپسندید و از تنگی علف از ری به طبرستان رفت، و میعادی مر صلح را معین کردند.

چون لشکر ایران جمعیت کردند و فراهم آمدند،به در ری دروازه ری آمدند و افراسیاب را چون خبر هجوم ایشان استماع افتاد شنید، او نیز با لشکر خویش بیرون آمد و لشکرگاه کرد. و مسافت میان هر دو لشکرگاه یک فرسنگی بیش نبود. و قحطی عظیم در عالم افتاده بود و بلایی شگرف پدید آمده بود، و خلق از بی نانی جان می دادند، و ستوران از بی علفی تلف می شدند.
لشکر ایران گفتند؛ «این کار که ما بر دست گرفته ایم، کاری بزرگ است و ما را بی پادشاهی میسر نشود این ماجرا به هنگامی است که نوذر، پادشاه ایران، به دست افراسیاب کشته شده و هنوز پادشاهی جدید بر تخت سلطنت جلوس نکرده است.» و این مهم تمشت نپذیرد سر و سامان نگیرد. و روی بر طهماسب که اولاد افریدون بود، آوردند که فر پادشاهی در ناصیه او پیدا بود، و با وی بیعت کردند و بر تخت نشاندند.
و وی به افراسیاب پیغام داد که به سبب این فتنه ها برکت از جهان برداشته است برداشته شده است، و آسایش چون عنقا چهره نهان کرده، و از بس فساد و عدوان ستم که ظاهر شده است و عناد و خون ناحق که هویدا گشته، رواتب ادرار سحاب مدرار از آسمان منقطع شده آسمان باران خود را از زمین باز گرفته است، و مواجب زرع و کشت، که سبب رزق خلایق است، از زمین منقطع باز گرفته شده.
اگر صواب بینی روزی چند جانب مصلحت سپریم و این شمشیر انتقام در نیام آریم، تا مگر این آتش بلا، که افروخته شده است، رونشیند و این رابت عنا بیرق درد و رنج که افراخته است، سر فرود آرد.
افراسیاب این معنی را بپسندید و از تنگی علف از ری به طبرستان رفت، و میعادی مر صلح را معین کردند. و ایرانیان چون زحمت خود بردند، از تنگی به فراخی افتادند از دشواری به آسودگی رسیدند. و باران های رحمت آمد، و خرابی ها روی به عمارت آورد، و رسولان در میان شدند، و قرار بدان دادند که یکی تیر پرتاب، از ایرانشهر، به ایشان بازگذارند، و ایشان بدان بسنده کنند.
و قرار دادند که آن تیرانداز آرش باشد، و او مردی پیر شده بود، و او از سحر بهره ای داشت. پس تیری ساخت از چوبی معین و آن تیر را مجوف کرد، و پر عقابی معین، که از مدتی باز پیش در کوهی پرورش می یافت بر آنجا نهاد و هرکس از معارف هر دو حضرت دو پایتخت، و هر دو پادشاهان بر آن نشان خود بکردند. و آرش بر سر کوه طبرستان آمد و آن تیر بینداخت. و از کوه طبرستان از پیش افراسیاب تا به باد یس برفت. و چون زوال راست ایستاد روز به نیمه و آفتاب به وسط آسمان رسید، آنها بیفتاد.
و باز چون زوال بگشت روز از نیمه گذشت، بی آنکه دست آدمی بدو رسیدی، از جای برخاست، و در هوا می رفت، تا آنگاه که آفتاب فرو شد، آن تیر در زمین خلم، به جایگاهی که آن را گورین خوانند، فرود آمد و قرار گرفت. و چون تیر از آنجا باز آوردند، و جماعتی از ثقات امین و قابل اعتماد گواهی دادند که تیر تا کجا رفت و از کجا آوردند، افراسیاب به ضرورت آن را رضا داد. عهد بستند و حد معین کردند. و افراسیاب به ترکستان باز رفت. و طهماسب ملک را در تصرف آورد، و هفت سال خراج رعایا را ببخشید، و خصبی فراوانی و فرا هییتی شادمانی در عالم پدید آمد، و عالم آبادان گشت، و جانیان پیش از آنکه عذاب حجیم دیده بودند جنات نعیم مشاهده کردند. اما آن دولت دیر برنداشت.
جوامع الحکایات