«تا رهایی» روایتی مردانه از مشکلات اجتماعی

با نزدیک شدن به ماه محرم شبکه‌های مختلف سیما هم دست به کار می‌شوند تا برنامه‌های مناسبتی خود را روی آنتن بفرستند. «تا رهایی» عنوان مجموعه‌ای است که با مضمون سنتی و مذهبی و با پرداخت به موضوع مواد مخدر از شنبه ۲۸ آبان از شبکه یک سیما پخش شده است. این مجموعه که با موضوع نمایش تاثیرات مخرب مواد مخدر پخش می‌شود به عقیده دست‌اندرکارانش درصدد بوده با نگاهی متفاوت این معضل خانمانسوز را در نسل جوان امروز بررسی کند.
در خلاصه داستان این سریال ۱۳ قسمتی آمده است: یک چمدان حاوی قرص‌های روانگردان در فرودگاه با یک چمدان دیگر سهوا عوض می‌شود. واردکنندگان این قرص‌ها یکی از افراد خود را نزد صاحب چمدان می‌فرستند تا چمدان حاوی مواد را از او پس بگیرد و…
بازیگران مجموعه (به ترتیب حروف الفبا) عبارتند از: پویا امینی، مریم بوبانی، حمیدرضا پگاه، حسن جوهرچی، شیوا خسرومهر، مریم خدارحمی، جعفر دهقان، مهدی سلوکی، مهدی صبائی، شهرام عبدلی، کیوان محمود‌نژاد، سعید نیکپور و روناک یونسی.
عواملی که در ساخت این مجموعه همکاری کرده‌اند، عبارتند از: نویسنده فیلمنامه: فلورا سام‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ کارگردان: حسین تبریزی، ‌‌‌‌‌تهیه‌کننده: مجید اوجی‌‌‌‌، مدیر تصویربرداری: هوشنگ غفوری‌‌‌‌‌، صدابردار: محمد علیزاده‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ طراح صحنه و لباس: پیام حسین‌ سوری‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ طراح گریم: رضا رادمنش‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ دستیاران کارگردان: مسعود حقی، زینب نصراللهی،‌‌‌ عکاس: فریال اوجی‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ مدیرتولید: عباس دقاقی‌‌‌‌‌،‌ ‌‌‌‌تدوین: حسین تبریزی و روزبه کلباسی‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ آهنگساز: امید کرامتی‌‌‌‌ و‌‌‌‌ مدیر تدارکات: میثم رودبارانی.

با نزدیک شدن به ماه محرم شبکه‌های مختلف سیما هم دست به کار می‌شوند تا برنامه‌های مناسبتی خود را روی آنتن بفرستند. «تا رهایی» عنوان مجموعه‌ای است که با مضمون سنتی و مذهبی و با پرداخت به موضوع مواد مخدر از شنبه ۲۸ آبان از شبکه یک سیما پخش شده است. این مجموعه که با موضوع نمایش تاثیرات مخرب مواد مخدر پخش می‌شود به عقیده دست‌اندرکارانش درصدد بوده با نگاهی متفاوت این معضل خانمانسوز را در نسل جوان امروز بررسی کند.
در خلاصه داستان این سریال ۱۳ قسمتی آمده است: یک چمدان حاوی قرص‌های روانگردان در فرودگاه با یک چمدان دیگر سهوا عوض می‌شود. واردکنندگان این قرص‌ها یکی از افراد خود را نزد صاحب چمدان می‌فرستند تا چمدان حاوی مواد را از او پس بگیرد و…
بازیگران مجموعه (به ترتیب حروف الفبا) عبارتند از: پویا امینی، مریم بوبانی، حمیدرضا پگاه، حسن جوهرچی ، شیوا خسرومهر، مریم خدارحمی، جعفر دهقان، مهدی سلوکی، مهدی صبائی، شهرام عبدلی، کیوان محمود‌نژاد، سعید نیکپور و روناک یونسی.
عواملی که در ساخت این مجموعه همکاری کرده‌اند، عبارتند از: نویسنده فیلمنامه: فلورا سام‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ کارگردان: حسین تبریزی، ‌‌‌‌‌تهیه‌کننده: مجید اوجی‌‌‌‌، مدیر تصویربرداری: هوشنگ غفوری‌‌‌‌‌، صدابردار: محمد علیزاده‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ طراح صحنه و لباس: پیام حسین‌ سوری‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ طراح گریم: رضا رادمنش‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ دستیاران کارگردان: مسعود حقی، زینب نصراللهی،‌‌‌ عکاس: فریال اوجی‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ مدیرتولید: عباس دقاقی‌‌‌‌‌،‌ ‌‌‌‌تدوین: حسین تبریزی و روزبه کلباسی‌‌‌‌‌،‌‌‌‌‌ آهنگساز: امید کرامتی‌‌‌‌ و‌‌‌‌ مدیر تدارکات: میثم رودبارانی.
دو روایت کنار یکدیگر
مجید اوجی، تهیه‌کنندگی مجموعه تا رهایی را به عهده دارد. وی طی سال‌ها فعالیتش در تلویزیون تاکنون تهیه‌کننده مجموعه‌هایی چون روزهای زندگی، همسایه‌ها، مشق عشق، ماه عسل، نشانی و شبی از شب‌ها نیز بوده است. پیش از این قرار بود این مجموعه در ایام ماه محرم سال گذشته به نمایش درآید. اوجی می‌گوید: تولید این مجموعه به سال ۸۸ بر‌می‌گردد. قرار بود محرم سال گذشته شاهد پخش این مجموعه باشیم و به دلیل این‌که سریال خون‌بها در جدول پخش شبکه یک قرار گرفته بود پخش تا رهایی به امسال موکول شد. اوجی معتقد است: بافت مناسبتی کار این اجازه را به ما نمی‌داد که تاریخ دیگری را برای پخش این مجموعه در نظر داشته باشیم.
وی می‌گوید: سریال‌هایی با موضوع و محوریت مواد مخدر سال‌هاست در تلویزیون ساخته و نمایش داده می‌شود و این موضوع از جمله موضوعاتی است که ساخت آن در رسانه‌ای مثل تلویزیون همیشه حالت نصیحت به خود می‌گیرد و در نتیجه ریسک‌پذیر خواهد بود. اصولا ما انسان‌ها فکر می‌کنیم مرگ یا هر اتفاق بد دیگر برای خود ما رخ نمی‌دهد و به همین دلیل هیچ گاه عمق فاجعه را درک نمی‌کنیم مگر آن که یکی از عزیزان یا افراد خانواده مان در آن اتفاق دخیل باشند.در غیر این صورت است که آن حادثه خیلی زود به فراموشی سپرده می‌شود. اوجی تا رهایی را یک مجموعه با تعدد زیاد پرسوناژ می‌داند و معتقد است این مجموعه وجوه قهرمانی زیادی دارد.
وی می‌افزاید: ما در این کار به نکات ریزی اشاره کردیم. در بخشی از این مجموعه می‌بینیم مثلا گرداننده اصلی پخش مواد مخدر خودش در حال ورزش است و اساسا این‌گونه نیست که چنین افرادی خودشان هم مصرف‌کننده باشند. این دقیقا همان چیزی بود که باید بسیار دقیق به آن اشاره شود. ما از این وجوه وارد شدیم و به نوعی معضل اعتیاد را مورد تحلیل و بررسی قرار دادیم.
در همه سال‌های فعالیت اوجی این نخستین‌بار است که مجموعه‌ای را با چنین محتوایی تهیه ‌می‌کند. اوجی تا رهایی را مجموعه‌ای تفکیک‌ناپذیر از دو روایت می‌داند. بخشی مربوط به مسائل معنوی و بخشی مربوط به مسائل اجتماعی روز. وی می‌گوید: به جرات می‌گویم که متن این اثر از موقعیت‌های قابل پرداخت بسیار بالایی برخوردار بود. دو قصه در دل هم که به خوبی در جایی به هم گره می‌خورند. این سریال برای شخص من ارزش بسیار بالایی داشت و پس از مجموعه سفر سبز دومین سریالی بود که به مقوله مذهبی عاشورا می‌پرداخت. در حال حاضر که مجموعه را می‌بینم فکر می‌کنم چقدر بهتر بود این مجموعه در همان زمان خودش به نمایش درمی‌آمد. امیدوارم ساخت آثاری چون تا رهایی بتواند اثرگذاری خاصی روی مخاطب داشته باشد. حتی اگر باعث شود یک نفر را آگاه کند.
پیام‌رسانی درقالب لایه‌های زیرین شخصیت
حمیدرضا پگاه نقش آبی، یکی از شخصیت‌های منفی این مجموعه را بازی می‌کند. پگاه از آن بازیگرانی است که طی حضور چند ساله خود در تلویزیون توانسته از پس اجرای نقش‌های مثبت و منفی بخوبی برآید؛ از نقش پلیس گرفته تا به قول خودش دزد خرده‌پای تا رهایی. پگاه می‌گوید: آبی یکی از آن شخصیت‌های خلافکار است که در عین حال وجوه شخصیتی دیگر هم دارد که تا حدودی بیننده را با خود همراه می‌کند و حتی جاهایی باعث می‌شود مخاطب به او حس خوبی داشته باشد و در جاهایی برایش دل بسوزاند. وی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه حضور در چنین نقش‌هایی را شعار گونه می‌داند، می‌گوید: خیلی سعی کردم این اتفاق نیفتد، چرا که حتی یک لغزش کوتاه در پرداخت کاراکترهایی اینچنینی می‌تواند بسار غلو شده و با بزرگنمایی جلو‌ه کند. در طول حضورم در این مجموعه تلاش کردم که پیام رسانی نقشی را که بازی می‌کردم در قالب لایه‌های زیرین شخصیتی باشد.
حمیدرضا پگاه، قضاوت درباره نقش آبی را به پایان مجموعه موکول می‌کند. وی می‌گوید: هر شب مجموعه را دنبال می‌کنم. ۲ سال وقفه‌ای که در زمان پخش این مجموعه اتفاق افتاده باعث شده دیدن تک‌تک صحنه‌های تا رهایی برایم جدید و تازه باشد.
حرف‌هایی از زبان موسیقی
امید کرامتی عالی، آهنگسازی مجموعه تا رهایی را به عهده داشته است. وی معتقد است: همیشه آهنگسازی آثار مناسبتی را به دلیل تنوعی که در نوع سازهای به کار رفته می‌تواند اعمال کند بیشتر می‌پسندد. او می‌گوید: موسیقی‌ای که برای تا رهایی ساختم از آن موسیقی‌هایی بود که باید همزمان هم قابل پخش باشد و هم تناسب خاصی با موضوع داشته باشد. از حدود قسمت‌های ششم به بعد است که نوع موسیقی به کار رفته بسیار غنی‌تر می‌شود. وی در پاسخ به این سوال که آیا خود موسیقی باید حرفی برای گفتن داشته باشد یا همپای قصه حرکت کند در پاسخ می‌گوید: این اتفاق کاملا بستگی به ژانر کار دارد و در هر صورت خود موسیقی به کار رفته باید حرفی برای گفتن داشته باشد. موسیقی باید جاهایی از کار را تقویت کند و گاهی نیز باید خودش به گونه‌ای مستقل حرفی برای گفتن داشته باشد.گاهی اوقات نیز در جهت تکمیل قصه عمل می‌کند و این دقیق همان جایی است که معمولا خود سکانس خیلی حرفی برای گفتن ندارد.
کرامتی می‌گوید: برای اعمال جذابیت بیشتر به کار سعی داشتیم نوع سازهای به کار رفته در تیتراژ و متن کار تا حد زیادی با هم متفاوت باشند. در مجموع کار هم از سازهای بسیار متنوعی استفاده کردیم. تا رهایی از آن دسته کارهایی بود که همزمان ۳ ژانر عاطفی، پلیسی و مذهبی را به همراه داشت و این ۳ تم باید در نوع موسیقی به کار رفته نیز لحاظ می‌شد. هرچه بیشتر به قسمت‌های پایانی کار نزدیک می‌شویم، تم موسیقی مذهبی کار هم بیشتر می‌شود. یکی از نکات بسیار مثبت این کار، تیتراژ پایانی آن است که ترانه‌اش از استاد عبدالجبار کاکایی با صدای خوب برزو ارجمند است.
رهایی از معضل اعتیاد
فلورا سام، همسر مجید اوجی و نویسنده کار است. معمولا در پروژه‌هایی که مجید اوجی در سمت تهیه‌کنندگی قرار می‌گیرد متن نیز توسط فلورا سام نوشته می‌شود.
سام معتقد است: قصه تا رهایی صرفا مواد مخدر نیست، بلکه در جاهایی با آن همراه می‌شود. به عقیده این نویسنده، ساخت مجموعه‌هایی که با محتوای مذهبی همراه باشند بسیار مورد نیاز است، چون اگر مسائلی چون عاشورا که در چند هزار سال پیش اتفاق افتاده در ذهن ما تکرار نشود ممکن است به افسانه‌هایی ناگفته تبدیل شوند. هدف ما در ساخت مجموعه این بوده که در هر زمان از زندگی ما آدم‌ها، بخشی به عنوان لشکر امام حسین(ع)‌ و گروهی به عنوان لشکر یزید هستند و یادمان باشد تنها آموزه‌های دینی هستند که به کمک ما می‌آیند. سام می‌گوید تا رهایی معضل اعتیاد در جامعه را از نگاهی نو مورد بررسی قرار می‌دهد.در این مجموعه جعفر دهقان یک واردکننده مواد مخدر است که کارهای گسترده‌ای در این زمینه انجام می‌دهد، ولی در عین حال وقتی می‌بیند برادرش مشغول کشیدن سیگار است در گوشش می‌زند. این‌گونه مجموعه‌ها برای جوانانی که معمولا گرفتار نابابی دوستانشان می‌شوند بسیار قابل تامل است. من به عنوان نویسنده مجموعه بخش‌های مختلفی را در قصه‌ام لحاظ کردم. حتی خیلی جاها که بیشتر وارد زندگی خصوصی قهرمان‌های قصه می‌شویم می‌بینیم اتفاقا شخصیتی که او را منفی صرف می‌دیدیم خیلی هم بی‌صفت نیست. این اساس کار نویسندگی است که شخصیت‌ها به گونه‌ای طراحی شوند که همه وجوه شخصیتی شان دید شود.
سام از سختی‌ها و مشکلاتی که در نگارش این کار با آن مواجه شده بود، می‌گوید: سالی که ما تصمیم به تصویربرداری این مجموعه گرفتیم دقیقا مصادف بود با انتخابات و مسائل سیاسی آن. خیلی جاها نیاز داشتیم برای گرفتن صحنه‌های مذهبی کار از تکیه‌های خصوصی استفاده کنیم که دقیقا در همان زمان‌ها بود که اعلام کردند این تکیه‌ها باید جمع شوند. ما مجبور بودیم صحنه‌هایی را که ممکن بود بار سیاسی در کل کار به همراه داشته باشند به حداقل برسانیم. بارها خط اصلی قصه به دلیل مواجه شدن با چنین مسائلی دستخوش تغییر شد.
روایتی از قصه‌های تودرتو
 مدیریت تولید این مجموعه به عهده عباس دقاقی است. وی پس از سال‌ها حضور در گروه تولید چند سالی است که این سمت را دارد و تا امروز در همه پروژه‌هایی که مجید اوجی تهیه‌کنندگی آن را به عهده داشته حضور داشته است. بخشی از تصویربرداری این مجموعه در دبی انجام شده است و سریال‌هایی که تعدد لوکیشن‌هایی به این شکل را دارند معمولا سختی‌هایی را نیز به همراه خواهند داشت. دقاقی می‌گوید: آذر ۸۸ بود که تا رهایی کلید خورد و چون قرار بود پخش آن با فاصله کمی از تصویربرداری آغاز شود، نهایتا سختی‌هایی را نیز به دنبال داشت. در عین حال بافت کار مذهبی بود و ما در خیلی جاها باید صحنه‌های عزاداری و دسته‌های مراسم مذهبی را هم صحنه‌سازی کنیم، چرا که قرار بود دقیقا ۲ روز بعد از پایان تصویربرداری مجموعه ماه محرم آغاز شود و ما باید در طول خود کار این صحنه‌ها را بازسازی کنیم. دقاقی می‌گوید: تا رهایی کار بسیار پرلوکیشنی بود. از کرج و لواسانات و فرودگاه امام خمینی گرفته تا لوکیشن‌های مختلف در مناطق بالا و پایین شهر. در عین حال آذر ماه بود و شرایط سرد آب و هوایی و بارندگی خیلی جاها برنامه‌ریزی کار ما را به تعویق می‌انداخت. لوکیشن اصلی کارخانه‌ای بود که وقتی در اختیار ما گذاشته شد به تعمیرات اساسی و بازسازی ویژه‌ای نیاز داشت و در کل کار چندان آسانی نبود. چیزی که الان فکر می‌کنم لازم است به آن اشاره داشته باشم این است، در حال حاضر که مجموعه را می‌بینم به عنوان یک تماشاگر احساس می‌کنم قصه، جذابیت‌های لازم را برای پیگیری دارد و قصه‌های فرعی که در داستان گنجانده شده، همراهی بیننده با این مجموعه را تضمین می‌کند.
یک قصه کاملا مردانه
حسین تبریزی، کارگردان سریال تا رهایی با اشاره به تصویربرداری این مجموعه در سال ۸۸ می‌گوید: سریال تا رهایی سال ۸۸ با توجه به اهمیت خاص آن دوران و توجه و تمرکز مخاطب روی موضوع مواد مخدر و قرص‌های روان گردان ساخته شد.
پخش آن پس از ۲ سال و با توجه به مضمون مذهبی و سنتی اثر برای مخاطب قابل تامل است. پخش چنین مجموعه‌ای بعد از ۲ سال هنوز طراوت ساختاری خودش را دارد و این اتفاق خوشبختانه لطمه‌ای به کار ما وارد نکرد. به نظر من، نویسنده این کار بخوبی توانست با همراه کردن معضلات اجتماعی روز با مسائل مذهبی، بیننده را مجاب کند تا اهدافی را که در بستر کار گنجانده شده، بخوبی درک کند. تبریزی معتقد است: موضوعات در ارتباط با مواد مخدر هنوز هم جای کار بسیار زیادی دارد. بیننده هم به دیدن چنین موضوعاتی رغبت نشان می‌دهد. ما سعی کردیم در بستر کاری که درونمایه‌های مذهبی دارد، مسائل روزمره زندگی را هم لحاظ کنیم.
تبریزی قصه تا رهایی را تا حد زیادی یک قصه مردانه می‌داند و تعداد اندک بازیگران زن نیز بر این ادعا صحه می‌گذارد. به عقیده وی، خود قصه به گونه‌ای بود که خیلی نمی‌شد مانور خاصی روی شخصیت‌های زن قصه داشت. این بود که در کل با یک قصه کاملا مردانه روایت خطی داستان را پیش برده است.
یکی دیگر از نکاتی که در قصه لحاظ شده، تعدد کاراکترهاست که البته به هم پیوستگی دارند و براساس نیاز، به قصه وارد می‌شوند. هرکدام قصه مستقلی دارند که نهایتا در پایان ۱۳ قسمت به سرانجام می‌رسند. تبریزی معتقد است خیلی نیاز نیست هرکدام از کاراکترهای وارد شده به داستان نهایتا به سرانجام خاصی برسند. مهم این است که قصه در کل پیوستگی داشته باشد. تا رهایی بیشتر از آن که یک داستان شخصیت‌محور باشد، یک کار حادثه‌محور است و در طول کار سعی کردیم مشاوره‌های لازم را برای ایجاد صحنه‌های حادثه‌ای در بطن کار داشته باشیم.
تبریزی تصریح می‌کند: اکنون سلیقه بینندگان با توجه به گسترش شبکه‌های فارسی زبان تغییر کرده است و وظیفه ما این است که بتوانیم همواره با سلیقه مخاطب امروزی حرکت کنیم.
سعی می‌کنم خیلی سفید یا سیاه نباشم
 جعفر دهقان نقش یکی از پخش‌کننده‌های قرص‌های روانگردان را در این مجموعه ایفا می‌کند و در ارتباط با حضور خود در این نقش می‌گوید: خیلی سعی کردم که بیننده این شخصیت را سیاه نبیند. چراکه همیشه لازم است یک بازیگر با همه وجوه شخصیتی کاراکتری که بازی می‌کند ارتباط برقرار کند. این شخصیت یکی از قاچاقچی‌های بین‌المللی است که برای موفقیت در کارش خودش بشدت از مصرف مواد گریزان است. خود این مساله نکته مهمی است که نقبی به جوانان مملکت ما باشد که آدم‌های اینچنینی ممکن است با ظاهری بسیار فریبنده در کمین آنها باشند. خود من سعی می‌کنم در ارائه نقش‌هایم خیلی سفید یا سیاه نباشم و با قرار گرفتن در شرایط خاص معمولا خودم را به جای کاراکتری که بازی می‌کنم می‌گذارم و این مساله را مد نظر قرار می‌دهم که اگر من به واقع جای آن شخصیت بودم چه عکس‌العملی از خودم نشان می‌دادم.
دهقان از بی‌مهری‌هایی که در حق این سریال شده صحبت می‌کند و این‌که حتی خودش هم از زمان پخش سریال بی‌اطلاع بوده است. وی می‌گوید امیدوارم از این به بعد هم شاهد پخش مجموعه‌های با این محتوا باشیم.
بررسی روابط آدم‌ها
حسن جوهرچی یکی از نقش‌های مثبت این مجموعه را بازی می‌کند. پس از حضور در مجموعه روز‌های زندگی و مشق عشق این سومین همکاری او با مجید اوجی است. جوهرچی معتقد است این مجموعه از پتانسیل بالایی برای جذب مخاطب برخوردار است. یکی از نکات مثبت این مجموعه این است که شخصیت‌ها خیلی خوش رنگ و لعاب طراحی شده‌اند.
وی در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید تا رهایی بیش از این‌که مجموعه‌ای در ارتباط با مواد مخدر باشد روابط آدم‌ها را با یکدیگر بررسی می‌کند. در کل این سریال در دسته‌بندی کارهای اجتماعی قرار می‌گیرد و خیلی یک کار پلیسی به شمار نمی‌آید. آنچه هدف اساسی در پیام‌رسانی این مجموعه است بررسی بنیادهای خانوادگی در بستر اجتماعی است.
وی در ادامه می‌گوید: ناصر مردی است که همسرش را از دست داده و با فرزند کوچک و خواهرش زندگی می‌کند. خانواده‌ای بسیار فرهنگی که با تصادف ناصر درگیر ماجراهایی می‌شوند. بحث مواد مخدر در این سریال بستری را فراهم می‌آورد تا آدم‌ها روابط جدیدی را تجربه کنند. جوهرچی معتقد است اتفاقا به تعویق افتادن زمان نمایش این مجموعه از جمله نکات مثبتی بود که باید به آن اشاره شود چرا که سوژه به نوبه خود آنقدر جذابیت دارد که بعد از این زمان هم بتواند مخاطب خاص خود را داشته باشد.
روایت صحنه با رنگ
پیام سوری، فارغ‌التحصیل طراحی صحنه و لباس از دانشگاه آزاد اسلامی است. وی از سال ۷۳ با سمت دستیاری، فعالیتش را در زمینه طراحی لباس آغاز کرده است‌.
وی معتقد است: حضور همزمان ژانرهای مختلف در محتوا، کار را از یکدستی لازم درمی‌آورد. من به عنوان طراح صحنه و لباس در این کار سعی کردم خیلی چیزها را به اتفاقات موجود در بطن کار اضافه کنم. تا رهایی برای خود من داستان جذابی بود. قصه‌ای که به عقیده من، لایه‌های مذهبی نه‌چندان پررنگی دارد که در قالب مسائل اجتماعی روز به آن نگاه شده است. در کل کار تلاش کردم بافتی را ایجاد کنم تا در جهت پیام‌رسانی حرکت کند. سلیقه شخصی‌ام در کنار آنچه باید لحاظ شود، سبکی را در کار القا می‌کرد که خیلی به ما اجازه نمی‌داد از رنگ‌ها و صحنه‌های غلو شده استفاده کنیم.