آزمون دکتری دانشگاه‌ها سراسری شد

روزنامه جام جم نوشت:
آیین‌نامه جدید آزمون دکتری با این هدف تا پایان مهرماه ابلاغ می‌شود که با سراسری شدن این آزمون، از بار بی‌عدالتی‌ها در گزینش دانشجویان دکتری بکاهد، در حالی که به عقیده برخی داوطلبان با این آزمون همچنان راه سوءاستفاده و گزینش جانبدارانه دانشجویان دکتری از سوی برخی دانشگاه‌ها بازاست.
معاون آموزشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری دیروز با ارائه جزئیات و تغییرات آیین‌نامه دکتری گفت: آزمون کتبی دکتری امسال از سوی سازمان سنجش به صورت سراسری و با ماهیت نیمه‌متمرکز برای تمام دانشگاه‌ها برگزار می‌شود.
حسین نادری‌منش این شیوه پذیرش دانشجوی دکتری را راهی برای غربالگری داوطلبان خواند و به ایسنا گفت: براساس اولویت و سطح دانشجویان ۳ برابر ظرفیت به هر دانشگاه معرفی می‌شود و دانشگاه‌ها بر اساس اولویت‌های خود از بین این تعداد، دانشجویان دوره دکترای خود را پذیرش کنند.
براساس این خبر، از این پس آزمون کتبی دکترای داوطلبان شامل استعدادسنجی، یک یا دو درس تخصصی و زبان توسط سازمان سنجش ارزیابی می‌شود. بنابراین آزمون کتبی دکتری می‌تواند همانند برخی دیگر از آزمون‌های عمومی، بیش از یک بار در سال برگزار شود.

روزنامه جام جم نوشت:

آیین‌نامه جدید آزمون دکتری با این هدف تا پایان مهرماه ابلاغ می‌شود که با سراسری شدن این آزمون، از بار بی‌عدالتی‌ها در گزینش دانشجویان دکتری بکاهد، در حالی که به عقیده برخی داوطلبان با این آزمون همچنان راه سوءاستفاده و گزینش جانبدارانه دانشجویان دکتری از سوی برخی دانشگاه‌ها بازاست.

معاون آموزشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری دیروز با ارائه جزئیات و تغییرات آیین‌نامه دکتری گفت: آزمون کتبی دکتری امسال از سوی سازمان سنجش به صورت سراسری و با ماهیت نیمه‌متمرکز برای تمام دانشگاه‌ها برگزار می‌شود.

حسین نادری‌منش این شیوه پذیرش دانشجوی دکتری را راهی برای غربالگری داوطلبان خواند و به ایسنا گفت: براساس اولویت و سطح دانشجویان ۳ برابر ظرفیت به هر دانشگاه معرفی می‌شود و دانشگاه‌ها بر اساس اولویت‌های خود از بین این تعداد، دانشجویان دوره دکترای خود را پذیرش کنند.

براساس این خبر، از این پس آزمون کتبی دکترای داوطلبان شامل استعدادسنجی، یک یا دو درس تخصصی و زبان توسط سازمان سنجش ارزیابی می‌شود. بنابراین آزمون کتبی دکتری می‌تواند همانند برخی دیگر از آزمون‌های عمومی، بیش از یک بار در سال برگزار شود.

آزمون دکتری، پذیرش دانشجو براساس سلیقه

از سال گذشته تاکنون، آنچه وزارت علوم و تحقیقات را واداشته تا به تغییر شیوه پذیرش دانشجو بپردازد و آزمون دکتری را از انحصار دانشگاه‌ها و بویژه گروه‌های آموزشی خارج کند، وجود برخی بی‌عدالتی‌ها و اخبار شگفت‌انگیزی بود که دائم ازسوی داوطلبان این آزمون مطرح شده است.

هر چند وزارت علوم به طور مستقیم به این مشکل در دانشگاه‌ها اشاره‌ای نمی‌کند، اما اظهارات ضمنی معاون آموزشی وزارت علوم که گفت برخی دانشجویان نسبت به پذیرش دانشجوی دکتری براساس سوابق تحصیلی معترضند، نشان می‌دهد که پذیرش دانشجویان دکتری، براساس سلیقه استادان و گروه‌های آموزشی دور از ذهن نیست.

در بیان بی‌نظمی‌ها و معیارهای غیرعلمی در گزینش دانشجوی دکتری که بالاترین سطح تحصیلات تکمیلی است، دانشجویان دیدگاه‌های جالبی دارند:

س. کاشانی، داوطلب آزمون دکترای جامعه‌شناسی در یکی از دانشگاه‌های تهران می‌گوید که در آزمون دکترای سال گذشته آزمون تافل که معمولا قبل از آزمون کتبی دکتری برگزار می‌شود، لغو شد، زمان برخی دروس آزمون کتبی، خارج از استاندارد، کاهش یافت که بعد متوجه شدیم، این آزمون همزمان با کنکور دکترای دانشگاه آزاد بوده است.

این داوطلب آزمون دکتری توضیح می‌دهد: «بعد از مدتی برای مصاحبه علمی دعوت شدیم و من درحالی که انبوهی از کارهای پژوهشی‌ام را برای معرفی برده بودم، هیچ‌کدام را ندیدند و در عرض ۶ ـ ۵ دقیقه، سوالاتشان تمام شد، از آنجا فهمیدم که این مصاحبه کاملا تشریفاتی و صوری بوده است.»

به گفته کاشانی، بعد از گذشت ۳،۲ ماه که نه از نتیجه خبری شد و نه از نمره و کارنامه و … با دانشگاه تماس گرفتیم که در کمال ناباوری گفتند با آنها که قبول شده‌اند تماس گرفته‌ایم، در حالی که هیچ‌مدرکی دال بر عدم پذیرش به ما ارائه نشد.

پ. غلامیان، هم داوطلب آزمون دکترای شیمی در یکی از دانشگاه‌های تهران بوده که با وجود اخذ امتیاز کتبی ۴ و با وجود پذیرش ۶ نفر، در مصاحبه مردود شده است. او می‌گوید: «من دانشجوی لیسانس و فوق‌لیسانس دانشگاه دیگری بودم که برای آزمون دکترای دانشگاه دیگری داوطلب شدم، قبل از ورود به اتاق مصاحبه، دانشجویان کارشناسی ارشد گفتند که معیار قبولی در دکتری نزدیکی و روابط علمی و کاری با فلان استاد و فلان مدیر گروه است، بعد از قبولی در کمال تعجب دیدم ۵ نفر از پذیرفته‌شدگان، دستیاران پژوهشی و دانشجویان نزدیک به فلان استاد بوده‌اند.»

م.جهان‌زاده، داوطلب دکترای رشته علوم ارتباطات هم توضیح می‌دهد: «من در آزمون ۳ سال گذشته رتبه سوم را به دست آوردم ولی مرا حتی دعوت به مصاحبه نکردند!» او می‌گوید: با وجودی که گفته شد در زمان تصحیح اوراق آزمون کتبی، سربرگ‌ها را از برگه‌های امتحانی جدا می‌کنند تا داوطلبان ناشناخته بمانند، اما در مصاحبه که نام افراد خوانده می‌شود، استادان که دانشجویان خود را می‌شناسند، حق و ناحق بسیاری می‌کنند، طوری که حتی اگر در آزمون، نمره عالی بگیریم، اطمینان نداریم که از سد مصاحبه به سلامت بگذریم.

نیمه‌متمرکز یا سراسری شدن آزمون‌های دانشگاه‌ها، تصمیم جدیدی نیست. پیش از سال ۱۳۶۷ آزمون کارشناسی ارشد نیز به طور متمرکز از سوی هر دانشگاه برگزار می‌شد. یکی از دلایل سراسری شدن این آزمون را وجود داوطلبانی عنوان کرده‌اند که در آزمونی پذیرفته نمی‌شدند و عدم پذیرش خود را به عوامل دانشگاه نسبت می‌دادند.

ص. کسری ـ دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران، تمرکز آزمون دکتری و انتقال آزمون زبان تافل را به آزمون کتبی مفید می‌داند و می‌گوید: این طرح بخصوص برای دانشجویان شهرستانی که امکانات و شناخت کمتری از فضای گروه‌های آموزشی دانشگاه‌های مادر دارند، مناسب است.

اما این دانشجو در انتقاد از تکرار قید مصاحبه در دانشگاه‌ها می‌گوید: این که باز هم ۳ برابر ظرفیت آزمون را به دانشگاه‌ها می‌سپارند تا آنها انتخاب کنند، نشان می‌دهد که قرار نیست سراسری شدن آزمون دکتری عدالت را اجرا کند و شایسته‌سالاری در پذیرش دانشجوی دکتری حاکم شود.

برخی کارشناسان آموزش عالی معتقدند که مصاحبه در آزمون دکتری راهی برای کاهش خطای آزمون کتبی است؛ اما متاسفانه در حال حاضر به دلیل اختلاف سطح امکانات آموزشی بین دانشگاه‌های شهرهای کوچک و بزرگ، سلیقه و انتظار از دانشجوی دکتری نمی‌تواند یکسان باشد. بسیاری از دانشجویان در تهران به دلیل نزدیکی به مراکز علمی و دانشگاه‌ها و سایت‌های معتبر و آشنایی با زبان و… در مصاحبه موفق‌ترند؛ در حالی که فقر امکانات در شهرستان‌ها معمولا آنان را از ورود به دوره‌های دکتری محروم می‌کند.

تصمیم جدید؛ پذیرش دکتری از لیسانس

در همین حال، ابوالفضل حسنی، مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم با اعلام جزئیاتی تازه از طرح پذیرش دانشجوی دکتری از کارشناسی گفت: در پذیرش این دوره‌ها، فعالیت‌های پژوهشی متقاضی ورود به دوره مدنظر قرار می‌گیرد. از این رو معاونت پژوهشی معیارها و شاخص‌های مربوط را استخراج کرده و در حال حاضر در سازمان سنجش در دست بررسی است. به گفته وی، پذیرش دانشجوی دکترای پیوسته از کارشناسی از سال آینده اجرایی خواهد شد. به هر حال آزمون دکترای دانشگاه‌ها از سال جاری مشمول تغییر و تحولاتی می‌شود که بنابر نظر وزارت علوم به اصلاح نقایص این آزمون و پذیرش دانشجویان مستعد کمک خواهد کرد؛ اما با توجه به این که در این آزمون همچنان مصاحبه مهم‌ترین اهرم انتخاب دانشجوی دکتراست و دانشگاه‌ها در گزینش دانشجویان خود مختارند، آیا می‌توان شاهد تحول در انتخاب بهترین و مستعدترین دانشجویان دوره دکتری بود؟

پاسخ این پرسش را روند پذیرش دانشجویان روشن خواهد کرد.