بررسی درباره فیلم آزمایشگاه

پس از کاهش نسبی اکران کمدی های موسوم به سخیف در سینمای کشورمان، یکی دو سالی است، شاهد فیلم هایی هستیم که سعی دارند حساب خود را از سخیف ها جدا کنند. در راستای این امر شاهد فیلم هایی هستیم که در تلاشند ابسورد، هجو، اسلپ استیک (بزن و بکوب)، فارس و… باشند.

حمید امجد نیز در آزمایشگاه تلاش هایی در ارائه یک کمدی اسلپ استیک کرده. اینکه در این مقطع زمانی فیلمسازانی به این سمت و سو کشیده شده اند، می‌تواند جالب توجه باشد و بررسی های بیشتری را می‌طلبد. اما سوال اصلی اینجاست که چرا اکثر این تلاش ها به بیراهه رفته است؟ ابسوردی که کاهانی ادعایش را دارد از پس خلق یک بحران برنمی‌آید و تبدیل به ادای جفنگ بودن می‌شود. مهرجویی نیز که نارنجی پوشش بیانی هجوآمیز دارد و البته کمی‌ نیز به ابسورد، حداقل از نگاه فلسفی اش نزدیک است، به شدت بالاو پایین دارد و لحن عوض می‌کند. اولین ساخته عطاران نیز هر چند فیلم بدی از آب درنیامده، اما نتوانسته انسجام لحنش را حفظ کند و… این موضوعات نشان از این دارد که این نوع از سینمایمان در حال درجا زدن است و هنوز راه زیادی را پیش رو دارد.

 اما آزمایشگاه چگونه فیلمی‌ است؟ به طور کلی ورود تئاتری های با سابقه به سینما می‌تواند مفید واقع شود چرا که می‌توانند دیدگاه ها و رویکردهای تازه و متفاوت را در کنار خوانش خاصی که از درام دارند به سینما تزریق کنند. ولی نباید از این موضوع غافل شد که این نگاه مثبت نسبت به این ورود، در کشور ما غالبا نتیجه ناخوشایندی به همراه داشته است. حاصل آزمایشگاه امجد نیز اینچنین بوده است.
آزمایشگاه فیلم ساده یی است، مخاطب به سادگی وجوه کاراکترها را می‌یابد و خط اصلی داستان را تمام و کمال متوجه می‌شود. «قهرمان» (افشین هاشمی)، جوانی شهرستانی است که دانشجوی نمونه دانشگاه شده است، او به یاری هم دانشگاهی اش نیلوفر (باران کوثری) وارد محیط آزمایشگاه پدر نیلوفر (رضا کیانیان) می‌شود و آن هنگام است که رقابت ها آغاز می‌شود. در واقع آزمایشگاه نمونه یی از جامعه است که افراد متفاوتی در آن حضور دارند و ابتدای امر قهرمان در این رقابت ها بازنده به نظر می‌رسد. او، سعی دارد در این جامعه حضوری فعال داشته باشد و در نهایت هنگامی‌که اوضاع را طور دیگری می‌بیند، در مقابل این جامعه کوتاه می‌آید و از آن خارج می‌شود و در واقع قهرمان دنیای خودش می‌شود. دنیایی که جامعه آن را فراموش کرده است و آن درستی و صداقت است. ولی آزمایشگاه موارد بسیاری را برای اینکه این قصه تبدیل به فیلمی‌موفق شود نادیده گرفته است و حاصل کار، بزن و بکوبی است که فیلمساز به گمانش خلق کرده است ولی از جهات بسیاری ناکارآمد عمل می‌کند. شخصیت های غالب داستان و کنش هایشان در اغلب موارد تا حد فانتزی پیش می‌رود ولی فضا و لحن کلی داستان در سطح پایین تری از جنبه فانتزی و اغراق نسبت به کاراکترها قرار دارد، اتفاقی که منطق داستان را مختل کرده است. بستری که فیلم بر آن جاری است به مراتب رئال تر از آن آست که تا این حد، کاراکتر و کنش فانتزی را بطلبد و کاراکترها گویی به زور به داستان الصاق شده اند. البته در لوکیشن آزمایشگاه که بخش قابل توجهی از داستان در آن جاری است بعضا این مشکل مرتفع شده است. ایفای نقش مبتدیانه توسط بازیگرانی که لحن اغراق شده دارند و میمیک صورت هایشان نیز اغراق آمیز است، جز رامبد جوان و رضا کیانیان که تا حدود زیادی موفق ظاهر شده اند، نیز مزید بر علت شده تا این دوپارگی بیشتر خود را نشان دهد. شاید یکی از دلایل این امر دست کم گرفتن این نوع از کمدی در کشور ما باشد و اینکه تاکنون تجربه چندانی در این حیطه صورت نگرفته است.

شخصیت قهرمان، سعی دارد در جلد یک آرک تایپ ظاهر شود. جوانی ساده و بی ریا که چوب سادگی اش را می‌خورد و به همین دلیل مدام در محیط آزمایشگاه به بازی گرفته می‌شود. اما مشکل اصلی زمانی آغاز می‌شود که فیلمساز سعی می‌کند به هر نحوی شده به او فردیت بیشتری ببخشد و به نوعی «قهرمان» را تبدیل به یک قهرمان کلاسیک کند. اساس اینکه قهرمان به خودش می‌آید، وجود چند سوتفاهم و تله دم دستی است که او در آن گرفتار شده است: اتفاقاتی که خیلی ساده تر می‌توانستند رفع شوند تا حقانیت او ثابت شود، همین ها باعث شده این تحول تا این اندازه، خود را قلابی و ناپخته نشان دهد. از طرف دیگر در سکانس های پایانی به یک باره حضور قهرمان در داستان کمرنگ می‌شود و حتی کار تا جایی پیش می‌رود که مخاطب گمان می‌کند کاراکتر اصلی، جایش را به نیلوفر داده است، اتفاقی که باعث شده ریتم داستان نیز دچار مشکل شود.
آزمایشگاه اثری است که سازنده اش سعی داشته در آن مخاطب را به هر قیمتی به خنده دعوت کند ولی نتیجه یی که می‌بینیم شوخی هایی به شدت سطحی با پرداخت هایی ساده انگارانه است. فیلمی‌که سازنده اش شعور مخاطبانش را بیش از اندازه دست کم گرفته است و خیلی زود آستانه تحمل آنها را به سر می‌آورد. همه این کاستی ها در کنار هم جمع شده اند تا در نهایت نتیجه آزمایش منفی قلمداد شود و آزمایشگاه، فیلم خوبی نباشد.