کمدی های تلویزیونی؛ متفاوت از سینما

سریال های طنز یکی از جذاب ترین آثار تلویزیونی در کشور ما هستند. البته در کنار این جذابیت باید به این نکته هم اشاره کرد که این آثار از معدود کارهای تلویزیونی است که توانسته در جامعه فرهنگی و هنری موج ایجاد کند و حتی سینمای کمدی ایران را تحت الشعاع قرار دهد و این سینما را به پر مخاطب ترین گونه سینمایی در ایران تبدیل کند. البته فیلمسازانی که به اصول سینمای کمدی پایبند هستند با این موج بشدت مخالفند و معتقدند که طنزهای تلویزیونی در دراز مدت باعث شدند تا سطح کیفی آثار سینمایی پایین بیاید؛ چون در این شرایط مردم به سینما نمی آیند که یک فیلم خوب ببینند بلکه به سینما می آیند تا خلاصه ای از یک سریال شبانه طنز را تماشا کنند که بازیگران تلویزیون هم در آن بازی می کنند.
البته این تقصیر تلویزیون نیست که سینما برای راحتی و جذب مخاطب بیشتر شبیه تلویزیون شده است. اما این شبیه شدن برای تلویزیون یک آسیب جدی به همراه داشت؛ بازیگران طنز که از تلویزیون به سینما رفتند و فعالیت خود را در ۲ عرصه سیما و سینما گسترش دادند همه خلاقیت خود را در همان روزهای اولیه به نمایش گذاشتند و به مرور تبدیل به بازیگرانی تکراری و کلیشه ای شدند. بازیگرانی از این امتیاز برخوردار بودند که مردم از دیدن آنها و حرکات نمایش شان خسته نمی شدند. برای این بازیگران فرق نمی کرد مقابل دوربین سینما هستند یا تلویزیون. آنها فقط می دانستند مقابل دوربین آزاد هستند تا با بداهه پردازی ها و شوخی های خود یک اثر طنز را شکل دهند. در این شرایط بود که به گفته بسیاری از عوامل سازنده کارهای طنز که در پشت دوربین فعالیت می کنند، شوخی های پشت دوربین و شخصی بازیگران مقابل دوربین هم اجرا شد

سریال های طنز یکی از جذاب ترین آثار تلویزیونی در کشور ما هستند. البته در کنار این جذابیت باید به این نکته هم اشاره کرد که این آثار از معدود کارهای تلویزیونی است که توانسته در جامعه فرهنگی و هنری موج ایجاد کند و حتی سینمای کمدی ایران را تحت الشعاع قرار دهد و این سینما را به پر مخاطب ترین گونه سینمایی در ایران تبدیل کند. البته فیلمسازانی که به اصول سینمای کمدی پایبند هستند با این موج بشدت مخالفند و معتقدند که طنزهای تلویزیونی در دراز مدت باعث شدند تا سطح کیفی آثار سینمایی پایین بیاید؛ چون در این شرایط مردم به سینما نمی آیند که یک فیلم خوب ببینند بلکه به سینما می آیند تا خلاصه ای از یک سریال شبانه طنز را تماشا کنند که بازیگران تلویزیون هم در آن بازی می کنند.
البته این تقصیر تلویزیون نیست که سینما برای راحتی و جذب مخاطب بیشتر شبیه تلویزیون شده است. اما این شبیه شدن برای تلویزیون یک آسیب جدی به همراه داشت؛ بازیگران طنز که از تلویزیون به سینما رفتند و فعالیت خود را در ۲ عرصه سیما و سینما گسترش دادند همه خلاقیت خود را در همان روزهای اولیه به نمایش گذاشتند و به مرور تبدیل به بازیگرانی تکراری و کلیشه ای شدند. بازیگرانی از این امتیاز برخوردار بودند که مردم از دیدن آنها و حرکات نمایش شان خسته نمی شدند. برای این بازیگران فرق نمی کرد مقابل دوربین سینما هستند یا تلویزیون. آنها فقط می دانستند مقابل دوربین آزاد هستند تا با بداهه پردازی ها و شوخی های خود یک اثر طنز را شکل دهند. در این شرایط بود که به گفته بسیاری از عوامل سازنده کارهای طنز که در پشت دوربین فعالیت می کنند، شوخی های پشت دوربین و شخصی بازیگران مقابل دوربین هم اجرا شد، کارگردان هم چون می دانست کارش بازیگر محور است نه موضوع محور و شخصیت محور، آنها را به حال خود گذاشت و کارش فقط شد بیان این دو کلمه: دوربین….کات!
وقتی کارگردان همه چیز را به دست بازیگران می سپارد و فیلمنامه آنقدر قوی و منسجم نیست که بتواند بازیگر را هدایت کند، کار کمدی یا همان طنز ابتدا از طنز تصویری به سمت طنز کلامی می رود و وقتی کلمه و کلام اساس کار شد، شوخی هایی که بیشتر شبیه لودگی است، جای کمدی موقعیت و شوخی های حساب شده را می گیرد.
این روند تقریبا در سینما کم و بیش ادامه دارد.سینما چون وابسته به گیشه است برای تجدید حیات سینمای کمدی باید به فکر چاره اساسی باشد. مدیران سینما هم باید سلیقه و طرز تفکر فیلمسازان را درباره فیلم های کمدی تغییر دهند و هم مخاطبان را با فضای تازه تری آشنا کنند و با ساخت فیلم های کمدی با حضور بازیگران جدید ثابت کنند که سینما با تلویزیون فرق دارد و اگر سینما تبدیل به تلویزیون شود به نوعی در راه خودکشی قدم گذاشته است؛ چون چراغ این نوع سینما به مرور خاموش خواهد شد. روند این خاموشی را اکنون در سینمای کمدی ایران می توان دید.مدتی است که سینماداران به این نکته پی برده اند که بازیگران طناز تلویزیونی ـ سینمایی دیگر قادر به خنداندن مردم نیستند چون به اصطلاح کفگیر خلاقیت آنها به ته دیگ خورده و دیگر چیزی برای گفتن ندارند. شاید به همین دلیل هم هست که این بازیگران از سینما به شبکه نمایش خانگی مهاجرت کرده اند و فعلا با کارگردانان و تهیه کنندگانی که فقط به فکر سود خالص هستند، همکاری می کنند اما تجربه نشان داده است که مردم این دوره که خیلی زود از همه چیز خسته می شوند، بزودی از آثار طنز شبکه نمایش خانگی هم دلزده خواهند شد.
اما تلویزیون راه و روشش فرق می کند. تلویزیون به گیشه فکر نمی کند. برای این رسانه مهم است که مخاطب نظرش چیست و نسبت به آثار کمدی چگونه می اندیشد. تلویزیون یک رسانه عمومی است که باید آموزش را در راس امور خود قرار دهد. تلویزیون می داند که بینندگان چشم به صفحه شیشه ای آن دوخته اند تا برای امورات روزمره و رفتارهای شخصی، الگو پیدا کنند. مدیران تلویزیون می دانند که مخاطب امروزی تلویزیون بشدت هوشمند است و سره را از ناسره تشخیص می دهد و خیلی زود متوجه می شود که سازندگان یک اثر برای کارشان چقدر خلاقیت نشان داده اند و وقت گذاشته اند و چه زمانی از یک فرمول نخ نما شده و تکراری استفاده کرده اند.به همین دلیل مدیران تلویزیون چند سالی است روی آثار طنز متمرکز شده اند. آنها بدون این که صورت مساله را پاک کنند تلاش می کنند کمدی های متفاوت را به نمایش بگذارند؛ کمدی هایی که دیگر شبیه فیلم های طنز سینمایی نیستند و بازیگران آنها متفاوت هستند.
تلویزیون می داند که آثار کمدی بیشترین مخاطب را دارند. مردم به تفریح و خنده نیاز دارند به همین دلیل به تماشای فیلم ها و سریال های کمدی تلویزیون می نشینند. اما تلویزیون ایران یک رسانه ملی است. مردم آن را به خانه های خود راه می دهند چون می دانند که آثار این رسانه برای آنها آسیب های روانی و فردی به همراه ندارد.
تلویزیون از مخاطب میلیونی استقبال می کند؛ اما در یک سال گذشته رسانه فراگیر تلویزیون نشان داده است که برای این مخاطب احترام قائل است و نمی خواهد آثاری را برای او به نمایش بگذارد که سطحی نازل دارند. نمایش آثاری مانند پایتخت و تقدیر از سازندگان این سریال از سوی معاونت سیما نشان داد که سطح توقع تلویزیون از کمدی سازان در چه حد و اندازه است.
همان گونه که گفته شد بازیگران سال هاست در تلویزیون و سینما ترک تازی می کنند و با استعدادهای معمولی و نداشتن کمترین خلاقیت در آثار طنز خود را تکرار می کنند اما اکنون زمان آن رسیده آثار کمدی، هوایی تازه به ریه های خود وارد کنند.
آثار کمدی باید فیلمنامه قوی داشته باشند و کارگردانانی خلاق سکان آنها را به دست بگیرند. حالا دیگر کار برای کارگردانانی که بازیگران را مقابل دوربین آزاد می گذارند تا آنها خود را بارها و بارها تکرار کنند، سخت شده است. مخاطبان ذهن فعال و هوشمندی دارند و با دیدن اولین سکانس ها و صحنه ها از یک فیلم و سریال متوجه می شوند که این اثر یک کار متفاوت است یا اثری است که سال هاست در مسیر تکرار حرکت می کند.همه این عوامل باعث شده که کمدی سازی که تا یکی ، دو سال پیش کاری راحت و بی دردسر بود به کاری دشوار برای کارگردانان و تهیه کنند گان تلویزیون تبدیل شده است.
بیراه نیست اگر بگوییم که تلویزیون هر چند سابقه طولانی در زمینه طنز دارد اما اکنون بار دیگر وارد مرحله آزمون و خطا شده است. کارگردانان، بازیگران و فیلمنامه نویسان جدید را به این نوع کار ها دعوت می کند، حتی ساخت اثری را به آنها می سپارد اما این ریسک را هم نمی کند که کار با این عوامل را ادامه بدهد یا اثری را که آنها ساخته اند حتما به روی آنتن بفرستد. کارهای کمدی حالا تبدیل به پاشنه آشیل تلویزیون شده اند اگر این آثار ضعیف یا تکراری باشند، اعتبار رسانه ملی را خدشه دار می کنند. حالا دیگر مخاطبان تلویزیون کم کم می آموزند که برنامه های تلویزیون را هم برای تماشا انتخاب کنند و مسلما تلویزیون تمایل ندارد که یک کار کمدی را روی آنتن بفرستد که مردم آن را از فهرست برنامه های انتخابی خود حذف کنند. البته مدتی است که دیگر برای گردانندگان تلویزیون میزان رضایتمندی مردم از یک اثر در اولویت قرار گرفته و میزان مخاطبان ردیف دوم را به خود اختصاص داده است. در چنین شرایطی است که باید امیدوار بود چرا که اتفاقات خوبی در زمینه کمدی های تلویزیونی در راه است.
      طاهره آشیانی 
    روزنامه جام جم ( www.jamejamonline.ir )