چگونه با دزدی کودکان مواجه شویم؟

در بخش روان پزشکی اطفال، نوجوان ۱۴ ساله ای واکمن نوجوان دیگری را برداشته بود. وقتی از او خواسته شد واکمن را پس بدهد، ادعا کرد که علت اینکه واکمن را برداشته این بوده که از رفتار هم اتاقی اش عصبانی بوده و آن را داخل دستشویی انداخته و سیفون را کشیده است…

جلسه ای با حضور دو نوجوان، پرستار بخش، روان شناس و درمانگر برگزار شد تا در این مورد تصمیم گیری شود. بالاخره قرار شد نوجوان «الف» خسارت واکمن را به نوجوان «ب» بپردازد. نوجوان «الف» گفت من دارم مرخص می شوم و این پول را ندارم ولی پدرم می تواند آن را بپردازد. پرداخت این جریمه به وسیله پدر پیامد مناسبی برای نوجوان «الف» نداشت و پس از بحث و بررسی فراوان، نتیجه این شد:

مقداری از پولی که پدر برای خرید لباس عید نوروز برای او در نظر گرفته بود، برای خرید واکمن بدهد.

مرخصی اش یک هفته به تعویق افتد.

ساعت موردعلاقه اش را که قیمتی معادل یک چهارم قیمت واکمن داشت، به نوجوان «ب» بدهد.

این تصمیم ها مورد قبول نوجوان ب بود چون تا حدی خسارت واکمن وی جبران می شد ولی اصلا خوشایند و مورد قبول نوجوان «الف» نبود چون علاقه مند بود معادل آنچه پدرش برایش در نظر گرفته بود، برای عید نوروز خرید کند، برای فرارسیدن مرخصی ثانیه شماری می کرد و ساعت مچی اش را بسیار دوست داشت، بنابراین زمانی که متوجه شد در تصمیم گیری فوق جدیت وجود دارد و حتما عملی خواهد شد، در کمال شگفتی واکمن نوجوان«ب» را که در جایی پنهان کرده بود، آورد و تحویل وی داد.

برخی رفتارها در کودکان و نوجوانان باعث نگرانی والدین می شوند. بخشی از این رفتارها خود نگران کننده هستند (مانند سیگار کشیدن) ولی برخی دیگر، به این دلیل مهم هستند که امکان بروز سایر رفتارهای منفی را زیاد می کنند و والدین احتمال می دهند که این رفتار ممکن است پیش زمینه رفتارهای پرخطر بعدی باشد. وقتی رفتارهایی مثل دزدی و دروغگویی بروز می کند، والدین نگران می شوند که چه چیزی باعث این رفتار شده و مبادا فرزندشان مشکلات رفتاری دیگری مانند غیبت از مدرسه، فرار از منزل، پرخاشگری، بزهکاری و رفتارهای ضداجتماعی پیدا کند و آینده اش تباه شود. سن کودک، تداوم رفتار ناهنجار و شدت رخداد آن مشخص می کند یک رفتار تا چه حد نامناسب و مشکل ساز است.

● از چه سنی دزدی مهم است؟

گاهی کودکان زیر ۳ سال چیزی را که دوست دارند و متعلق به خودشان نیست، برمی دارند که نباید دزدی تلقی شود زیرا از حدود سن ۵ ۳ سالگی کودک متوجه می شود برداشتن چیزی که متعلق به شخص دیگری است، اشتباه است و به تدریج که بزرگ تر می شود، می فهمد نباید چیزهایی که متعلق به دیگران است و مال او نیست، به زور یا پنهانی تصاحب کند و حدود ۹ سالگی باید به مالکیت دیگران احترام بگذارد و بفهمد دزدی یک رفتار اشتباه و غلط است. والدین نیز باید در این زمینه به کودک آموزش دهند و البته در عمل نیز خودشان الگوی مناسبی باشند. وقتی به کودک می گوییم نباید به اموال و وسایل دیگران بدون اجازه دست زد ولی خودمان به اشتباه از اداره یا بانک خودکاری به منزل می آوریم و برای برگرداندن آن اقدام نمی کنیم، کودک گیج می شود که کدام پیام ما درست است؟ آنچه می گوییم یا آنچه انجام می دهیم؟ دزدی بچه ها به خصوص برای والدین نگران کننده است چون ممکن است کودک خارج از منزل این کار را انجام دهد و به مالکیت و حقوق دیگران احترام نگذارد. دزدی و دروغگویی ۲ رفتار شایع ولی نامناسب در بچه های سنین مدرسه هستند، شکل های شدید این رفتار می تواند مطرح کننده یک مشکل روان شناختی جدی باشد. دزدی در کودکان، بیشتر در سنین ۸ ۵ سالگی دیده می شود و در پسران شایع تر از دختران است.

● چرا کودک دزدی می کند؟

گرچه ما به فرزندانمان می آموزیم دزدی رفتار درستی نیست، اما بچه ها به دلایل مختلف دزدی می کنند:

۱ گاهی کودک می خواهد مهارت و تردستی خود را به دوستان و خانواده نشان دهد و به خصوص اگر برای رفتارهای مثبت و خوبش از طرف خانواده بازخوردهای مناسب نگرفته باشد، ممکن است به رفتارهای منفی متوسل شود تا جلب توجه کند.

۲ ممکن است کودک ترس از نیاز و وابستگی به دیگران داشته باشد و بخواهد به شخص دیگری نیازمند باشد در نتیجه آنچه را که لازم دارد، بر دارد.

۳ در سنین مدرسه دزدی یک مشکل جدی است اما گاهی در نتیجه فشار گروه و همسالان انجام می شود و نیاز کودک به اینکه خودش را با دوستانش هماهنگ کند و پذیرفته شود. درواقع او می خواهد با این کار دوستانش را بخرد.

۴ بچه هایی که مکرر دزدی می کنند، ممکن است در اعتماد به دیگران و ایجاد روابط صمیمی و نزدیک مشکل داشته باشند. آنها به جای آنکه احساس گناه و ناراحتی از رفتارشان داشته باشند، دیگران را سرزنش یا از آنها انتقاد می کنند و می گویند چون چیزی را که می خواستم به من نداد و من هم نیاز داشتم آن را برداشتم.

۵ برخی کودکان که اختلال سلوک و رفتارهای ضداجتماعی دارند، در کنار سایر رفتارهایی که به حقوق دیگران و جامعه آسیب می رساند، دزدی هم می کنند.

● کی باید از روان شناس کمک خواست؟

۱ وقتی کودک مدام دزدی می کند.

۲ بچه بزرگ ترشده و دزدی می کند و احساس بدی نسبت به کارش ندارد.

۳ علاوه بر دزدی، مشکلات رفتاری دیگری مانند دروغگویی، اذیت و آزار حیوانات، پرخاشگری و خشونت، آتش افروزی، غیبت از مدرسه، فرار از خانه و… وجود دارد.

● چه کار باید کرد؟

۱ به او بگویید دزدی کار بد و اشتباهی است. به طور واضح و روشن بگویید به هیچ وجه این رفتار در خانواده و جامعه شما پذیرفتنی نیست.

۲ کمک کنید تا کودک شیء دزدیده شده را حتما به شخص مربوطه برگرداند یا خسارت و قیمت آن را بپردازد.

۳ مطمئن شوید که در هر حال کودک از این دزدی سود و استفاده نبرده است.

۴ از سخنرانی بپرهیزید؛ کودکتان را دزد، دروغگو، شرور و آدم بد خطاب نکنید و در مورد آینده او پیش بینی های منفی نکنید (مثل تخم مرغ دزد بالاخره شتر دزد می شه و…).

۵ با دزدی و دروغگویی بچه های بالای ۳ سال، برخورد کنید. نادیده گرفتن و بیان حرف هایی مانند اینکه «انگار خونمون جن داره و جن از توی کیفم پول برداشته» پاسخ و واکنش مناسبی نیست.

۶ بچه ها گاهی واقعا در برخی سنین نمی توانند تفاوت بین درست و غلط را تشخیص دهند. پس مهم است که والدین با رفتار و منش خود الگوی مناسبی برای آنها باشند تا از بروز بسیاری رفتارهای منفی پیشگیری کنند.

۷ در مورد اهمیت صداقت در خانه صحبت کنید.

۸ به جای دزدی و دروغگویی رفتارهای درست را به کودک پیشنهاد کنید، مثلا اگر کودک شما از کیفتان پول برمی دارد و در مدرسه خوراکی می خرد، برای انجام کارهای خوب و مناسب، خوراکی های موردعلاقه اش را به عنوان تشویق انتخاب کنید یا اگر پول برمی دارد و به گیم نت می رود تا بازی رایانه ای انجام دهد، شاید بتوانید این امکان را در منزل به وجود آورید یا طی یک برنامه ریزی مناسب و قانون گذاشتن به او بگویید چنانچه تکالیفش را راس ساعت مشخصی تمام کند، به او اجازه می دهید به گیم نت برود.

۹ می توانید برای خرج پول توجیبی او مدیریت مناسب تر انجام دهید. شاید اگر به بچه هایی که ماهاانه یا هفتگی پول توجیبی می گیرند و سریع آن را خرج می کنند، روزانه پول بدهید و برای تشویق کارهای مثبت آنها نیز پول جایزه بدهید، بتوانید مشکل را کمتر کنید.

۱۰ سعی کنید عواقب و پیامد رفتارهای منفی کودک متوجه خود او شود نه شما. بسیاری از والدین درواقع خودشان برای کارهای منفی کودک تنبیه می شوند و همیشه دانسته یا نادانسته عواقب کار کودک را به جان می خرند و از آنجا که کودک همیشه نجات می یابد و پیامدی متوجه اش نمی شود و مسوولیت کارهایش بر دوش دیگران می افتد، رفتارش را ادامه می دهد. پس اگر کودکی از مدرسه یا جایی دزدی کرده است، باید کمکش کنید تا خودش چیزی را که دزدیده برگرداند، معذرت خواهی کند و خسارت آن را بپردازد.