نگاهی به استراتژی فیلم‌های کمدی جهان و ایران در چند سال اخیر

نگاهی به استراتژی فیلم‌های کمدی جهان و ایران در چند سال اخیر
از زمان برادران لومیر مرحوم تا همین الان، فیلم‌های کمدی گزینه‌ اول خانواده‌ها برای سینما رفتن به حساب می‌آیند. البته استقبال عمومی نسبت به کمدی، معنی‌اش این نیست که همه فیلم‌های کمدی مناسب تماشا با خانواده‌اند.
تا همین چند سال پیش در جریان اصلی سینمای دنیا و آمریکا، معمولا کمدی‌های استودیوها با رده‌سنی مناسب خانواده اکران می‌شدند و رده‌ R ممکن بود سرمایه‌‌ تهیه‌کننده‌ها را به خطر بیاندازد. ولی در چند سال اخیر وضعیت عوض شده و خیلی از کمدی‌های هالیوود با ستاره‌های سینما و به نیت رده‌ سنی بالا ساخته می‌شوند. فرمول‌های جواب داده‌ کمدی‌های مستقل چند سال پیش، حالا به جریان اصلی رسیده‌است و استودیو‌ها برای رو‌کردن موضوعات گستاخانه با هم رقابت می‌کنند. همان‌طور که اسلشر‌ها و فیلم‌های ترسناک درجه‌ دوم با خونریزی بیشتر و بیرون پاشیدن دل و روده، تماشاگران خود را تحت تاثیر قرار می‌دهند. حتی کمدی‌های خانوادگی PG-13 هم چشم و گوش بازتر شده‌اند و به‌صورت کنترل شده موضوعاتی را پیش می‌کشند که کمتر در فیلم‌ها می‌دیدیم. نکته‌ جالب‌تر اخلاق‌گرایی نهایی اکثر این فیلم‌ها در عین وجود صحنه‌هایی است که شاید برای کودکان مناسب نباشد. الگوی رستگار شدن از دل جنایت و گناه، که در بهترین آثار سینمای جنایی دیده می‌شود، در این جنس کمدی‌ها هم تاثیر گذاشته‌است. در فیلم‌های زمانه‌ ما آدم‌های بی‌بندوبار از سر بی‌خیالی به خانواده، تعهد و تاهل می‌رسند. چندتا از کمدی‌های امسال هالیوود را مرور کنیم.

نگاهی به استراتژی فیلم‌های کمدی جهان و ایران در چند سال اخیر
از زمان برادران لومیر مرحوم تا همین الان، فیلم‌های کمدی گزینه‌ اول خانواده‌ها برای سینما رفتن به حساب می‌آیند. البته استقبال عمومی نسبت به کمدی، معنی‌اش این نیست که همه فیلم‌های کمدی مناسب تماشا با خانواده‌اند.
تا همین چند سال پیش در جریان اصلی سینمای دنیا و آمریکا، معمولا کمدی‌های استودیوها با رده‌سنی مناسب خانواده اکران می‌شدند و رده‌ R ممکن بود سرمایه‌‌ تهیه‌کننده‌ها را به خطر بیاندازد. ولی در چند سال اخیر وضعیت عوض شده و خیلی از کمدی‌های هالیوود با ستاره‌های سینما و به نیت رده‌ سنی بالا ساخته می‌شوند. فرمول‌های جواب داده‌ کمدی‌های مستقل چند سال پیش، حالا به جریان اصلی رسیده‌است و استودیو‌ها برای رو‌کردن موضوعات گستاخانه با هم رقابت می‌کنند. همان‌طور که اسلشر‌ها و فیلم‌های ترسناک درجه‌ دوم با خونریزی بیشتر و بیرون پاشیدن دل و روده، تماشاگران خود را تحت تاثیر قرار می‌دهند. حتی کمدی‌های خانوادگی PG-13 هم چشم و گوش بازتر شده‌اند و به‌صورت کنترل شده موضوعاتی را پیش می‌کشند که کمتر در فیلم‌ها می‌دیدیم. نکته‌ جالب‌تر اخلاق‌گرایی نهایی اکثر این فیلم‌ها در عین وجود صحنه‌هایی است که شاید برای کودکان مناسب نباشد. الگوی رستگار شدن از دل جنایت و گناه، که در بهترین آثار سینمای جنایی دیده می‌شود، در این جنس کمدی‌ها هم تاثیر گذاشته‌است. در فیلم‌های زمانه‌ ما آدم‌های بی‌بندوبار از سر بی‌خیالی به خانواده، تعهد و تاهل می‌رسند. چندتا از کمدی‌های امسال هالیوود را مرور کنیم.
روسای خوفناک: کلی هنرپیشه‌ معروف دارد و روی موج موفقیت قسمت اول «خماری» (تاد‌ فیلیپس) ساخته شده‌است. فیلم روی محور بدمن‌های جذاب و شوخی‌ها و موقعیت‌های مضحک جلو می‌رود. ولی مشکل اصلی فیلم اینجاست که با وجود گره‌های داستانی هوشمندانه، پلات و ساختار فیلمنامه به‌اندازه‌ «خماری» حساب شده نیست و جهان احمقانه‌ فیلم هیچ تکیه‌گاه یا نکته‌‌ای ندارد. برای مثال یکی از مشکلات اصلی فیلم جیسون بیتمن است که قیافه‌ و ظاهرش زیادی برای این فیلم موجه و عاقل است و از صحنه اول فیلم که با نریشن او شروع می‌شود، به بیننده آدرس غلط می‌دهد.
دیوانه، احمق، عشق: کمدی رومانتیکی است که اگرچه همان مسیر کمدی‌های چند سال اخیر را می‌رود، ولی به‌اندازه‌ نمونه‌های موفق آنها جسورانه نیست. برگ برنده‌ فیلم انتخاب بازیگران و اجراهای خوبش است. با وجود این‌که خوش‌ساخت و متناسب با متوسط هوش بیننده‌ها جلو می‌رود، ولی در پایان فیلم ایده هوشمندانه‌ای دست مخاطب را نمی‌گیرد. البته فیلم مهربانانه ساخته شده و همین که سازندگان فیلم خودشان شخصیت‌های فیلم را دوست داشته‌اند، می‌تواند تماشاگر را پای فیلم نگه ‌دارد.
Change-Up: تقریبا بین اکثر کمدی‌های امسال از همه گستاخانه‌تر و بی‌در و پیکرتر ساخته شده، ولی برخلاف ظاهرش به‌شدت محافظه‌کارانه است. برخلاف روسای خوفناک انتخاب جیسن رایتمن اینجا جواب می‌دهد و مشکل اصلی از رایان رینولدز است. شوخی‌ها، موقعیت‌ها و دیالوگ‌های فیلم حتی بین کمدی‌های چند سال اخیر هم کم‌سابقه‌است!
حالا از جریان سینمای آمریکا برگردیم به ایران. همزمان با گرفتن موج کمدی در دنیا، سه‌چهار سال اخیر کمدی‌های بدقواره، سینما، تلویزیون و حتی شبکه‌های نمایش خانگی کشور ما را پرکردند. مشکل اصلی این فیلم‌ها این بود که هر حرکت و شیرین‌کاری را پیاده می‌کردند ولی نمی‌توانستند مردم را بخندانند. برای همین جریان فرح‌بخش، معیریان، صلح میرزایی و جواد رضویان نقریبا در چند ماه اخیر از نفس افتاده‌اند و شکل بازار عوض شده‌است. اتفاقا برای دیدن یکی از آخرین بازمانده‌های این سری فیلم‌های در‌حال انقراض به سراغ «پیتزا مخلوط» رفتم و بر خلاف انتظار با پدیده‌ای محیرالعقول رو‌به‌رو شدم!
صحنه‌ای در فیلم «ورود آقایان ممنوع» رامبد جوان وجود دارد، که دکتر شاپوری (مانی حقیقی) برای آموزش تاثیر جوک گفتن به آقای جبلی (رضا عطاران)، جوک ناجوری برای ناظم مدرسه (فلامک جنیدی) تعریف می‌کند. خانم ناظم بعد از مکث می‌زند زیر خنده و می‌گوید آقای دکتر شما چقدر بی‌تربیتید و صحنه را ترک می‌کند. تماشاگران هم در هنگام تماشای فیلم دقیقا چنین وضعیتی دارند! کل فیلم حکم جوک زشتی را دارد که مخاطبش را می‌خنداند!
اگر بیشتر فیلم‌های این ‌سال‌ها با شوخی‌هایی در حد روحوضی‌های دست چندم و رد کردن خط‌قرمزها به‌دنبال گرفتن خنده از تماشاگر بودند و مجید صالحی و علی صادقی در کارهای دیگر با تیکه‌انداختن و شکلک‌‌درآوردن باید جور بی‌مز‌گی فیلم را می‌کشیدند، اینجا اینقدر موقعیت بلاهت‌آمیز و جفنگ وجود دارد که فقط کافی است با موج آن حرکت کنند! اتفاقا فیلم جاهایی مشکل پیدا می‌کند که به‌خاطر محدودیت‌ها دست از خل‌بازی برمی‌دارد و سعی می‌کند تا مثلا به منطق داستانی پایبند باشد.