نوشابه، نوشیدنی گوارا و پرطرفدار اما خطرناک
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا»، این روزها جوانان ایرانی گرایش بسیاری به سمت نوشابههای گازدار و به خصوص نوشابههای رژیمی پیداکردهاند درحالی که عوارض این نوشابهها هر روزه از طریق رسانههای گروهی گوشزد میشود.
یکی از مشکلات تغذیهای در ایران مصرف بیش از نیاز و استاندارد جهانی از نوشابههای گازدار و کافئینی است، به گونهای که مصرف سرانه نوشابه در ایران بیش از ۴۰ لیتر است و مصرف این نوشابهها در کشورهای دیگر به میزان ۱۱ تا ۱۲ لیتر در سال میرسد که نشان میدهد هر ایرانی در سال سه تا چهار برابر استاندارد جهانی از نوشابههای گازدار استفاده میکند.
ایرانیان سالانه بیش از ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون لیتر از مایعى استفاده مىکنند که مضرات متعدد آن به لحاظ علمى ثابت شده است و متأسفانه سبب شده تا ایران مقام نخست را در سرانه مصرف نوشابه در جهان به خود اختصاص دهد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبری فارس «توانا»، این روزها جوانان ایرانی گرایش بسیاری به سمت نوشابههای گازدار و به خصوص نوشابههای رژیمی پیداکردهاند درحالی که عوارض این نوشابهها هر روزه از طریق رسانههای گروهی گوشزد میشود.
یکی از مشکلات تغذیهای در ایران مصرف بیش از نیاز و استاندارد جهانی از نوشابههای گازدار و کافئینی است، به گونهای که مصرف سرانه نوشابه در ایران بیش از ۴۰ لیتر است و مصرف این نوشابهها در کشورهای دیگر به میزان ۱۱ تا ۱۲ لیتر در سال میرسد که نشان میدهد هر ایرانی در سال سه تا چهار برابر استاندارد جهانی از نوشابههای گازدار استفاده میکند.
ایرانیان سالانه بیش از ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون لیتر از مایعى استفاده مىکنند که مضرات متعدد آن به لحاظ علمى ثابت شده است و متأسفانه سبب شده تا ایران مقام نخست را در سرانه مصرف نوشابه در جهان به خود اختصاص دهد.
* نوشابههای انرژیزا مخصوص باکلاسها
آرش ناظمی ۲۳ ساله، دانشجوی مهندسی مکانیک، یکی از جوانانی است که به باشگاه می رود تا به گفته خودش هیکلش را متناسب کند؛ او درباره مصرف نوشابههای انرژی زا میگوید: به شدت به این قوطی نوشابهها وابسته شدهام به طوری که پس از ورزش باید حتما از آن بنوشم.
وی با اشاره به اینکه مزه این نوشابهها بسیار بد است، میافزاید: نوشیدن این نوشابهها سبب میشود کلاس افراد بالا برود چرا که هزینه آن ۱۲۵۰ تا ۱۵۰۰ تومان است و به گفته دوستان، مخصوص بچهمایهدارهاست.
محسن رضاییپور دانشجوی عمران نیز اظهار میکند: نوشابه از هرنوعش که باشد خوشمزه است؛ اصلاً بدون آن، غذا هضم نمیشود.
وی ادامه میدهد: انواع دلسترها را بر دیگر نوشابهها ترجیح میدهم زیرا نوشیدن آن به خاطر طعمهای مختلفی که دارد برایم بسیار لذتبخش است.
سپیده رضاوند، دانشجوی ۲۲ ساله خبرنگاری با تأکید بر اینکه نوشابهها عوارض بسیاری دارند، اضافه میکند: من با آنکه ورزشکار هستم و پس از ورزش میدانم که چقدر یک بطری نوشابه میچسبد و انسان را سرحال میکند اما ترجیح میدهم به سبب عوارض بسیار آن، از خوردنش صرف نظر کنم و به جای آن، از آبمیوههای طبیعی استفاده میکنم.
* یک لیوان بیماری
یک پزشک عمومی میگوید: عوارض نوشابههای گازدار را از دو جهت شامل میزان گاز و حجم دهندگی آن و نیز افزودن اسانسهای مختلف میتوان مورد بررسی قرار داد.
حمید علیزاده میافزاید: مصرف نوشابه به سبب حجمدهندگی به معده باعث میشود به مرور زمان استعداد پرخوری در فرد افزایش پیدا کرده و ترشح اسید معده را به میزان قابل توجهی بالا میبرد و نیز به دلیل بازگشت محتویات معده به مری، عوارض سوزش سر دل را به وجود میآورد.
وی با اشاره به اینکه ثابت شده مواد اضافی و اسانسهای داخل نوشابه سرطان زاست، تصریح میکند: نوشابهها همچنین به سبب افزودن قندهای گوناگون سبب بروز چاقی در فرد میشود و نیز نوشابههایی که دارای کافئین هستند اگر بیش از حد استاندارد استفاده شود، زمینه بروز اضطراب، تپش قلب و بیقراری را فراهم میکند.
علیزاده با اشاره به اینکه قندهای رژیمی هزینه فراوانی دارد، ادامه میدهد: معمولا در نوشابههای رژیمی از قندهای غیراستاندارد استفاده میشود که منجربه بروز سرطان در فرد میشود.
وی میگوید: میزان انرژی در هر قوطی نوشابههای بدون قند ۲۵۰ میلی لیتر، معادل ۱۱۳ کیلو کالری است که اگر به ترکیبات ذکر شده روی قوطیها دقت شود متوجه میشوید که کافئین عنصر ثابت همه آنهاست؛ یک نوع الکوئید و ترکیبات آلی شامل کربن، نیتروژن و اکسیژن که در شکل مولکول آن به صورت ۲ حلقه ۶ ضلعی و ۵ ضلعی متصل به هم است؛ کافئین مزهای تلخ دارد و به طور طبیعی در دانههای قهوه، چای و گیاه کولا یافت میشود.
* مصرف نوشابه اعتیادآور است
این پزشک عمومی میافزاید: کافئین، ادرار را زیاد میکند و با ادرار، ویتامینهای محلول در آب دفع میشوند و در اکثر این نوشابهها آنچه باعث افزایش انرژی انسان میشود کالری نیست بلکه کافئین است در حقیقت انرژی نیست بلکه هیجان کاذب ناشی از کافئین است .
وی میگوید: این ماده محرک سیستم عصبی، ماهیچه قلب و سیستم تنفسی است و مصرف زیاد کافئین در بدن انسان سبب افزایش کلسترول و کاهش کلسیم شده و خطر ابتلا به بیماری قلبی ، عروقی و پوکی استخوان را افزایش میدهد.
علیزاده با اشاره به اینکه مصرف بسیار این نوشابهها اعتیادآور است و باید جلوی ورود این نوشابهها به کشور گرفتهشود، اضافه میکند: با مصرف موادی نظیر کافئین، آزادسازی کاتکول آمینها افزایشیافته و باعث عصبانیت میشود و خود را به سایر اعضاء میفرستد و قلب با مصرف مواد محرک مجبور است عمل پمپاژ خون را با سرعت بیشتری انجام دهد و ممکن است خطر پارگی مویرگ را نیز به دنبال داشته باشد.
وی ادامه میدهد: بر اثر نوشیدن بیش از حد نوشابههاى گازدار، سن ابتلا به پوکى استخوان در ایرانیان به ویژه زنان به ۳۵سال کاهش و میزان شکستگىها ۳ تا ۴برابر افزایش یافته است.
این پزشک عمومی اظهار میکند: نوشابههاى گازدار عمدتاً از آب تصفیهشده، افزودنىهاى مصنوعى و شکر تصفیهشده تهیه مىشوند، بنابراین فاقد هرگونه ارزش تغذیهاى بوده و تنها به خاطر میزان قند بالایشان داراى کالرى زیادى هستند که سبب چاقى در فرد مصرفکننده مىشوند و در نوشابههاى رژیمى نیز جاى شکر معمولى از آسپارتام استفاده مىشود که یک ماده اشتهاآور است و مصـرف آن میگرن، سرگیجه و کاهش توان حافظه را به دنبال دارد.
وی میگوید: سندرم پارگى مرى یکی دیگر از مضرات مصرف نوشابههاى گازدار و سرد است که با ایجاد این حالت، فرد توانایى هر نوع خوردن و آشامیدن را از دستداده و مدام استفراغ مىکند؛ ضمن این که درد شدیدى نیز ناحیه قفسه سینه را فرا مىگیرد و به هیچ طریقى جز بىهوشى آرام نمىگیرد که این حالت فقط با جراحى درمان مىشود.
علیزاده میافزاید: بعد از پارگى مرى، اگر فرد تا پنج ساعت عمل جراحى نشود، محتویات معده و لوزالمعده به شکل کامل تخلیه مىشود و آب و الکترولیتهاى بدن از دست مىرود؛ در این شرایط ممکن است بر اثر ایجاد شوک کاهش حجم معده، مرگ ناگهانى ایجاد شود که البته هنوز علت محکمى براى اثبات این موضوع پیدا نشده است.
* انرژی کاذب بر اثر مصرف نوشابههای انرژیزا
یک قوطی نوشابه انرژیزا معمولا ۸۰ میلی گرم کافئین دقیقا به اندازه کافئین موجود در یک فنجان قهوه دارد که بسیار زیاد است، در حالیکه یک قوطی سودا یا همان نوشابه گازدار به طور متوسط ۱۸ تا ۴۸ میلی گرم کافئین دارد.
نوشابههای انرژیزا مقدار زیادی کافئین و شکر دارند تا بتوانند به اصطلاح انرژی تولید کنند و برای افرادی ساخته شدهاند که میخواهند در سراسر روز، بیش از حد انرژی داشته باشند؛ با وجود آن که سازندگان این نوشابهها مدعی هستند که آنها کاملا بیخطر هستند اما پزشکان عقیده دیگری دارند. آنها معتقدند آنچه که این انرژی کاذب را در بدن افراد به وجود میآورد، تنها به دلیل وجود مقدار بسیار زیادی شکر و کافئین است که برای بدن بسیار ضرر دارد.
از نظر آنها وجود کافئین در این نوشیدنی باعث میشود که خواب افراد به شدت به هم ریزد و در واقع آنها بیخواب شوند؛ وجود فعالیتهای شیمیایی و اختلال در هورمونها در مغز نیز که به همین خاطر پدید میآیند، سبب بالا رفتن ضربان قلب شده و فعالیت چشم را مختل میکنند.
* برای سوزاندن میزان قند یک لیوان نوشابه باید یک ساعت راهپیمایی کنید
براى سوزاندن میزان قندى که با یک لیوان نوشابه وارد بدن مى شود، نیاز به یک ساعت راهپیمایى است و این در حالی است که در هر لیوان نوشابه ۳۵ تا ۵۵ میلى گرم کافئین وجود دارد که سبب بىخوابى و افزایش تپش قلب مىشود و رنگ هاى غیراستاندارد بعضى نوشابهها نیز با تجمع در کبد به مرور باعث ایجاد نارسایى در این عضو مىشود.
مصرف مداوم و روزانه نوشابههای گازدار به علت وجود اسید فسفریک و ایجاد اختلال در تنظیم کلسیم و فسفر بدن سبب پوکی استخوان شده و اگر این نوشابهها حاوی کافئین هم باشد ضمن اینکه مایع محرکی است، سبب کاهش جذب کلسیم در استخوانها میشود.
*۲۶ گرم قند در هر یک لیوان نوشابه
یک متخصص تغذیه و رژیم درمانی میگوید: حداقل ضرری که مصرف نوشابه دارد آن است که ذائقه انسان را به طعم شیرینی سوق میدهد و به سبب وجود ۲۶ گرم قند در هر یک لیوان نوشابه، به صورت یک نوع عادت به طعم شیرین در انسان در میآید.
منصور رضایی ادامه میدهد: اگر گاز نوشابه را از بین ببرید، آنگاه آن را بنوشید متوجه میشوید که مانند شربت بسیار شیرین است و دیگر به آسانی آن را نمینوشید زیرا قند موجود در نوشابه سبب بروز دیابت و فشار خون و نیز چاقی میشود.
رئیس اداره تغذیه بیمارستان دکتر مسیح دانشوری با اشاره به اینکه مصرف نوشابههای کافئین دار به صورت یک عادت در انسان در میآید و فرد را به نوعی به نوشابه معتاد میکند، میافزاید: افراد پس از مصرف این نوع نوشابهها به سختی میتوانند آن را ترک کنند و در مرحله نخست با مصرف این نوشابهها دچار تشدید بیخوابی، تپش قلب و افزایش ادرار میشوند.
وی میگوید: اسید فسفریک موجود در نوشابه میتواند محیط دندان را اسیدی کند و در هنگام دفع اسید عوارض استخوانی ایجاد کند که شرایط را برای رشد مواد پتوژن و باکتریها در دهان آماده میکند.
وی اظهار میکند: پوکی استخوان، بیماریهای دهان و دندان، بیماریهای قلبی، بیماریهای کلیه و سندروم متابولیک که همان چاقی است از عوارض مصرف نوشابه است.
این متخصص تغذیه و رژیم درمانی با اشاره به اینکه درحال حاضر مصرف بی رویه نوشابه در جامعه از سایر مایعات مانند شیر، دوغ و حتی آب بالاتر رفته است، میافزاید: هنگامی که نوشابه را به همراه غذا مینوشیم، شیرههای گوارشی را رقیق میکند و سبب میشود هضم غذا دچار مشکل شود و خاصیت ضد باکتری که معده دارد را کمتر میکند.
رضایی میگوید: اگر بخواهیم نوشابه نخوریم باید برای آن جایگزین پیدا کنیم و بدون جایگزین نمیتوان مصرف آن را ترک کرد و میتواند ابتداییترین جایگزین ما استفاده از دوغهای خانگی کم نمک با طعم نعنا باشد.
وی در ادامه توصیههایش برای ترک نوشابه این ماده خطرزا بیان میکند: با آهسته خوردن نوشابه میتوان رفع هوس کرده و به جای یک بطری به یک نصف استکان اکتفا کنیم و نیز نوشابه را با نی بخوریم تا سطح تماس اسید با حفره دهان و دندان کمتر شود.
رئیس اداره تغذیه بیمارستان دکتر مسیح دانشوری ادامه میدهد: استفاده از شویندهها محیط دندان را قلیایی میکند و بهترین شوینده دهان چای است که باعث میشود عوارض محیط اسیدی دهان را کم کند و پنیر و مغزها مانند گردو، بادام، پسته و فندق نیز همین خاصیت را دارد.
* آمار تکان دهنده وزارت بهداشت در مورد نوشابه
در بیست سال اخیر، مصرف نوشابههاى گازدار در کشور، نزدیک به ۱۵درصد رشد داشته است، در حالى که در طى این بیست سال، مصرف شیر و لبنیات، تنها حدود یک دهم درصد رشد کرده است؛ سرانه مصرف لبنیات در ایران کمتر از یک سوم استاندارد جهانى است. طبق آمار، ۹۰ درصد کودکان ۲۵ ماهه تا ۱۲ساله کشورمان، روزانه حداقل یک بار پفک و نوشابه مصرف کردهاند و از این رو ۲۵ درصد از کودکان ایرانى به نوعى به سوء تغذیه دچارند و در نهایت یک سوم از مرگ و میرهاى کشور به سبب بیمارىهاى قلبى عروقى است که یکى از عوامل اصلى بروز آن، تغذیه غلط است .
در بسیارى از کشورها، میزان استاندارد براى قند نوشابهها زیر ۸ درصد است، درحالى که متخصصان در ایران آن را ۱۰ درصد عنوان کردهاند و متأسفانه در حال حاضر میزان قند موجود در نوشابه ها در ایران ۱۲ درصد است؛ این در حالى است که تعداد کارخانه هاى تولید انواع و اقسام نوشابههاى گاز دار در چند سال اخیر در ایران افزایش قابل ملاحظهاى داشته و صاحبان این صنعت مرگ زا سالیانه رقم هاى نجومى صرف تبلیغات این نوشیدنى سمى مىکنند.
* دوغ بهترین جایگزین برای نوشابه
یک پزشک عمومی میگوید: گازکربنیکهایی که به طور صنعتی به نوشابههای گازدار اضافه میشود سبب شده تا دربرخورد با موادغذایی در داخل دهان به اسید کربنیک تبدیل شده و روی موادی مانند آهکها تأثیر گذار باشد که مقدار بسیاری از تخریب های دندانی را سبب میشود.
مهرداد یلداشخان با اشاره به اینکه کودکان بیشترین مصرفکنندگان نوشابه در دنیا هستند، میافزاید:
استفاده ازنوشابههای شیرین گازدار سبب میشود فرد پس از مدتی بیشتر احساس تشنگی کند و اگر فرد در معرض بیماریهای قندی باشد، قند به سرعت بالا میرود و به دلیل آنکه بدن نمیتواند تحمل کند وارد فاز دیابت میشود.
وی اضافه میکند: در حال حاضر زندگیها از روند سنتی به ماشینی تبدیل شده و انسان امروزی کم تحرکتر از انسانهای گذشته است به همین سبب بیماری دیابت در بین افراد بیشتر شده است.
وی میگوید: مصرف متعادل نوشابه در برخی از غذاهایی که خمیر بسیاری دارد، به هضم غذا کمک میکند اما تحقیقات نشان داده است که رنگهای مصنوعی در نوشابه در افراد منجر به بروز سرطانهای گوناگون از جمله سرطان مثانه میشود.
این پزشک عمومی اظهار میکند: مصرف نوشابههاى گازدار سبب مىشود تا کلسیم از استخوانها برداشته شده و درون خون جریان یابد؛ این امر موجب رسوب کلسیم اضافى در کلیهها شده که در نهایت منجر به سنگ کلیه مىشود.
یلداشخان ادامه میدهد: افرادى که نوشابه مصرف مىکنند معمولاً مصرف آبمیوه، شیر و حتى آب را کاهش مىدهند، بنابراین پوستشان بیشتر دچار چین و چروک مىشود.
وی میگوید: بهتراست به جای نوشابه با این همه عوارض وحشتناک، از دوغ به شرطی که شور نباشد استفاده کنیم که داروی اسهال و استفراغ به خصوص در فصل گرماست.
وی بیان میکند: دوغ دارای ویتامین آ و دی است و محلولهای معدنی بسیاری مانند سدیم و مواد مخمری که به هضم غذا کمک میکند را در خود دارد.
* نوشابههای انرژیزا به جوانان و مردم عادی توصیه نمیشود
مسئولان وزارت بهداشت نیز بارها اعلام کردهاند که آب بهترین نوشیدنی در فصل گرماست و چای رقیق، دوغ کم نمک، شربت کمشیرین در مراحل بعدی برای رفع عطش در هوای گرم توصیه میشود.
آنها میگویند: نوشابههای گازدار بدترین نوشیدنیها به لحاظ ایجاد سوء هاضمه و مشکلات گوارشی است و چنانچه انواع دلسترها و ماء الشعیر که فاقد مواد افزودنی و طعم دهنده شیمیایی باشند، نوشیدنی مناسبی در تامین مایعات از دست رفته بدن به شمار میرود و برای تامین کم آبی بدن از هر مایعی نمیتوان استفاده کرد زیرا برخی از مایعات محرک ادرار و تشدید کننده کم آبی بدن هستند.
مسئولان وزارت بهداشت نیز همچنین درباره نوشابههای انرژیزای خارجی بیان میکنند: قطعاً نوشابههای انرژیزا برای جوانان و مردم عادی توصیه نمیشود و تنها برای ورزشکارانی که بیش از سه ساعت در روز ورزش سنگین میکنند، مناسب است.
آنان معتقدند نوشابههای انرژی زا با مجوز رسمی وزارت بهداشت توزیع میشود و به هیچ عنوان حاوی مواد غیر مجاز نیستند و اگر هم خاصیت نشاط بخش داشته باشند، با استفاده از مواد مجاز است که مصرف آنها جرم نیست.
گزارش از زینب صناعی