نوروز، نماد صلح در جهان

نوروز جشن سنتی و ملی همه گروه‌های قومی و ملت‌های ساکن در محدوده‌ای از مرزهای غربی چین تا آن سوی فرات و نزدیک مدیترانه است که از شمال منطقه آسیای مرکزی تا قفقاز و حتی تا کناره‌های دریای عمان و خلیج فارس را نیز در بر می‌گیرد. اگرچه در این پهنه جغرافیایی نوروز جشنی سنتی است، اما در سال‌های اخیر نوروز به عنوان یک جشن ملی برگزار شده است.
 تنها در کشور ایران و افغانستان این جشن مقارن با جشن آغاز سال نو برگزار می‌شود و در دیگر کشورها علی‌رغم این که یک جشن رسمی است، اما با تقویم رسمی آن کشورها که تقویم میلادی است، منطبق نخواهد بود. بدون تردید نوروز بزرگ‌ترین نشان ملیت و وحدت فرهنگی اقوام ایرانی است که با وجود فراز و نشیب‌های بسیار همچنان پابرجا مانده است. نوروز آغاز سال نو و سرآغاز فصل بهار است. نتایج به دست آمده از مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران حاکی از آن است که گاهشمار خورشیدی که از آن به عنوان گاهشمار ایرانی نام برده می‌شود، زیباترین و دقیق‌ترین گاهشمار است که با نوروز آغاز می‌شود.
جغرافیای نوروز از گذشته تا امروز
در کشورهایی که محاسبه روز و ماه و سال بر مبنای حرکت زمین به دور خورشید انجام می‌شود جشن سال نو در نخستین روز بهار یعنی درست زمانی که زمین نسبت به خورشید در نقطه اعتدال بهاری قرار می‌گیرد، آغاز می‌شود. نقطه اعتدال بهاری در نیمکره شمالی لحظه‌ای است که خورشید از صفحه استوا گذشته و به طرف شمال حرکت می‌کند. بی‌شک نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌هایی است که قدمت آن به دوران باستان می‌رسد.

نوروز جشن سنتی و ملی همه گروه‌های قومی و ملت‌های ساکن در محدوده‌ای از مرزهای غربی چین تا آن سوی فرات و نزدیک مدیترانه است که از شمال منطقه آسیای مرکزی تا قفقاز و حتی تا کناره‌های دریای عمان و خلیج فارس را نیز در بر می‌گیرد. اگرچه در این پهنه جغرافیایی نوروز جشنی سنتی است، اما در سال‌های اخیر نوروز به عنوان یک جشن ملی برگزار شده است.
 تنها در کشور ایران و افغانستان این جشن مقارن با جشن آغاز سال نو برگزار می‌شود و در دیگر کشورها علی‌رغم این که یک جشن رسمی است، اما با تقویم رسمی آن کشورها که تقویم میلادی است، منطبق نخواهد بود. بدون تردید نوروز بزرگ‌ترین نشان ملیت و وحدت فرهنگی اقوام ایرانی است که با وجود فراز و نشیب‌های بسیار همچنان پابرجا مانده است. نوروز آغاز سال نو و سرآغاز فصل بهار است. نتایج به دست آمده از مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران حاکی از آن است که گاهشمار خورشیدی که از آن به عنوان گاهشمار ایرانی نام برده می‌شود، زیباترین و دقیق‌ترین گاهشمار است که با نوروز آغاز می‌شود.
جغرافیای نوروز از گذشته تا امروز
در کشورهایی که محاسبه روز و ماه و سال بر مبنای حرکت زمین به دور خورشید انجام می‌شود جشن سال نو در نخستین روز بهار یعنی درست زمانی که زمین نسبت به خورشید در نقطه اعتدال بهاری قرار می‌گیرد، آغاز می‌شود. نقطه اعتدال بهاری در نیمکره شمالی لحظه‌ای است که خورشید از صفحه استوا گذشته و به طرف شمال حرکت می‌کند. بی‌شک نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌هایی است که قدمت آن به دوران باستان می‌رسد. اما امروز جغرافیای نوروز در مقایسه با گذشته گسترش یافته و از این رو در نخستین روزهای بهاری جشن‌های مشابهی در بسیاری از کشورهای حوزه خاورمیانه و همچنین کشورهایی مانند قزاقستان، تاجیکستان، سودان، چین، قفقاز و همچنین هندوستان، پاکستان، تبت و بنگلادش برگزار می‌شود. اگرچه در گذشته برگزاری جشن نوروز در کشورهایی مانند مصر و چین مرسوم نبود، اما امروزه جشن‌هایی مشابه جشن نوروز در این کشورها برگزار می‌شود. گسترش جغرافیایی نوروز در سال‌های اخیر به اندازه‌ای بوده است که سال گذشته میلادی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه‌ای عید نوروز را به عنوان روز بین‌المللی نوروز و فرهنگ صلح در جهان به ثبت رساند. اهمیت نوروز در برخی از کشورها مانند ازبکستان، ارمنستان، تاجیکستان، افغانستان، سوریه و بخش‌های کردنشین ترکیه که پیشینه تاریخی آنها به نوعی با ایران پیوند زده شده به اندازه‌ای است که در این کشورها نوروز به یکی از سنت‌های فرهنگی حاکم بر آن جوامع تبدیل شده است و جالب این که بسیاری از آداب و رسوم و فرهنگ‌های نوروزی در این کشورها مشابه ایران برگزار می‌شود.
نوروز به سبک ایرانی
تا ۵۰ سال پیش در کشور بحرین، نوروز به سبک ایرانی برگزار می‌شد. اما از زمان استقلال بحرین، حکومت این کشور تصمیم گرفت با فرهنگ ایرانی حاکم بر این جامعه بشدت مبارزه کند و به همین دلیل در نخستین سال‌های پس از جدایی خاک بحرین از ایران بسیاری از مردم در تلاش بودند تا مراسم نوروزی را به طور مخفیانه در خانه‌های خود برگزار کنند، اما با گذشت زمان و پس از این که سنت و فرهنگ جامعه عرب کشور بحرین را تحت تاثیر خود قرار داد این فرهنگ کهن و دیرینه بتدریج در این کشور به دست فراموشی سپرده شد در حالی که در سال‌های اخیر فرهنگ ایرانی توانسته است بسیاری از کشورهای عرب زبان حاشیه خلیج فارس، مانند امارات متحده عربی را تحت تاثیر خود قرار دهد تا جایی که در این کشور نیز مراسم نوروز باشکوه خاصی برگزار می‌شود. در سوریه و لبنان جشن نوروز شبیه به مراسم نوروز در ایران برگزار می‌شود با این تفاوت که زمان برگزاری این جشن هر سال تغییر می‌کند و معمولا در هفته نخست فروردین یک روز به عنوان نوروز جشن گرفته می‌شود که مراسم این روز شبیه به روز سیزده بدر ایران است. یعنی در کشورهای سوریه و لبنان و همچنین کشور مصر مردم روزی را که به عنوان نوروز نامگذاری می‌شود در خارج از خانه و در طبیعت می‌گذرانند و با تعارف شیرینی و مواد غذایی مختلف به همدیگر، این روز را در کنار هم جشن می‌گیرند. در بسیاری از کشورها نیز نخستین روز فروردین که مصادف با روز بیست و یکم مارس و فرارسیدن بهار است به عنوان روز مادر جشن گرفته می‌شود. پیش از فرارسیدن این روز مردم خانه‌هایشان را تمیز می‌کنند و فرزندان خانواده در این روز که در برخی از کشورها مانند سوریه و لبنان تعطیل رسمی است، در خانه پدر و مادرها دور هم جمع شده و با تقدیم هدیه‌ای به مادر از او قدردانی و سپاسگزاری می‌کنند.
جشن نوروز در آینه اقوام
در کشور تاجیکستان مردم از شب چهارشنبه سوری و بابرگزاری مراسم‌ سنتی به استقبال عید نوروز می‌روند. در این کشور به مناسبت نوروز، ۴ روز اول فروردین ماه تعطیل رسمی خواهد بود. در کشور تاجیکستان کودکان، زنان و دختران با پوشیدن لباس‌های نوروز در مراسم جشن نوروزی که به صورت دسته جمعی در میان کارمندان ادارات، کارخانه‌ها و سازمان‌های مختلف برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند. پختن سمنو و کلوچه‌های مخصوص عید نوروز از جمله سنت‌های مردم این کشور در روزهای پیش از آغاز سال نو است.
آنها در نخستین روز بهار پس از برگزاری مراسم جشن نوروز به دیدن بیماران و سالمندان می‌روند، اما در کشور افغانستان رسم بر این است که در نخستین روز سال نو علم امام علی‌(ع)‌ طی مراسم خاصی بر افراشته شود تا به این ترتیب جشن نوروزی که تا چهل روز ادامه خواهد داشت رسما آغاز شود. آنها بر این باورند که اگر این علم به‌ آرامی و بدون لرزش از سطح زمین بلند شود یعنی این که سالی خوب و خوش یمن را پیش‌رو خواهند داشت. در این کشور نیز مردم با خانه تکانی و شستن فرش‌ها به استقبال فصل بهار می‌روند. در افغانستان مردم به جای سفره هفت‌سین، سفره هفت‌میوه می‌چینند که این هفت میوه عبارتند از پسته، فندق، قیسی، گردو، آلو، کشمش و سنجد. در این کشور نیز مانند دیگر کشورها جشن نوروز پس از ۲ هفته پایان می‌یابد و زندگی عادی مردم از سرگرفته می‌شود. البته در برخی از شهرهای کشور افغانستان جشن نوروز تا ۴۰روز ادامه دارد. در کشور ترکمنستان جشن سال نو یک بار به استناد تقویم میلادی و به عنوان جشن بین‌المللی سال نو و یک بار به نشانی گرامیداشت آداب و رسوم دیرینه و در روز عید نوروز برگزار می‌شود. در کشور پاکستان تقویم خورشیدی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
در این کشور نیز مردم با خانه تکانی، تهیه شیرینی و پختن غذاهای معروف به غذاهای نوروزی به استقبال بهار می‌روند. جمهوری آذربایجان تنها کشور غیرفارسی زبان است که عید نوروز در آن کشور به عنوان عید ملی پذیرفته شده است. مردم آذربایجان نیز در روزهای پیش از آغاز سال نو با تمیز کردن خانه‌هایشان خود را برای استقبال از نوروز آماده می‌کنند. پختن سمنو، انداختن کلاه پوستین به در خانه‌ها و همچنین آویزان کردن کیسه‌ای از پشت بام‌خانه در شب عید نوروز و عیدی دادن ازجمله رسومات رایج این کشور است. مردم روز پیش از نوروز یعنی بعد از ظهر آخرین روز اسفند به مزار درگذشتگان می‌روند تا به این ترتیب به نوعی یاد و خاطره آنها را نیز در جشن نوروزی زنده نگه دارند. در ازبکستان جشن نوروز، جشن دولتی است و مراسم سال نو طبق تقویم اروپایی برگزار می‌شود. آنها طبق رسومات تمام کارهای مربوط به آماده کردن غذای مخصوص نوروز و وسایل پذیرایی را آماده می‌کنند. سمنوپزی هم از رسوم دیرینه این کشور است. مردم ازبکستان بر این باورند که اگر در سمنوی مهمان سنگی کوچک افتاده باشد یعنی این فرد تا نوروز دیگر شاد و تندرست خواهد بود. اگر در ایام نوروز به قزاقستان سفر کرده باشید بیش از هر چیز، آذین‌بندی و چراغانی خیابان‌ها در روزهای نزدیک به آغاز نوروز مورد توجه شما قرار خواهد گرفت. قزاق‌ها بر این باورند که تمیزی خانه هنگام سال‌نو، سلامت اعضای خانواده را تا سال آینده تضمین خواهد کرد. در این کشور مردم در ایام نوروز به دید و بازدید همدیگر می‌روند و برگزاری مراسم ازدواج جوانان در روزهای نوروزی ازجمله آداب و روسم مردم قزاقستان است. تعطیلات نوروزی در این کشور ۳ روز است و مراسم جشن نوروزی تا یک ماه پس از آغاز فروردین‌ماه ادامه خواهد داشت. در کشور قرقیزستان نوروز جشنی یکروزه است که اگر اسفند ۳۰ روز باشد در روز اول و اگر اسفند ۲۹ روز باشد در روز دوم فروردین ماه برگزار خواهد شد. اگر چه جشن نوروز در گذشته در این کشور به دست فراموشی سپرده شده بود، اما پس از فروپاشی شوروی سابق این مراسم هر سال با شکوه‌تر از گذشته برگزار می‌شود.
برگزاری جشن بهار در گوشه و کنار دنیا
علی‌رغم این که در بسیاری از کشورها آغاز سال نو با آغاز فصل بهار مقارن نخواهد بود، اما تغییرات طبیعت در فصل بهار برای ساکنان نیمکره شمالی زمین از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و از گذشته‌های دور در بسیاری از این کشورها برگزاری مراسم جشن به مناسبت تولد دوباره گیاهان متداول و مرسوم بوده است. کشور ویتنام ازجمله کشورهایی است که در آن جشن بهاری با برپایی آیین‌های خاصی همراه است. جشن بهاری در ویتنام از نیمه فصل زمستان آغاز شده و تا ۳ماه پس از سال نو میلادی ادامه خواهد داشت. در کشور تایوان در مراسم جشن بهاری مردم با هدیه دادن به همدیگر نوروز را جشن می‌گیرند.
در کشور چین، جشن بهاری حدود یک ماه و نیم ادامه دارد. آنها با خانه‌تکانی به استقبال نوروز می‌روند و در این ایام شعرهای بهاری را به روش سنتی روی کاغذهای قرمز رنگی می‌نویسند و به در خانه‌هایشان آویزان می‌کنند. ژاپنی‌ها روز آغاز بهار به‌آرامگاه درگذشتگان خود رفته و در کنار آرامگاه آنها هدایایی مانند گل، میوه و برنج قرار می‌دهند. این مراسم در کشور ژاپن یک هفته به طول می‌انجامد که نخستین روز آن اولین روز فروردین‌ماه است که از تعطیلات رسمی این کشور است. در برخی از کشورهای اروپایی مانند کشور سوئیس در مراسمی سنتی که در نخستین روز بهار برگزار می‌شود، در مراسمی خاص یک عروسک پنبه‌ای که شبیه به یک آدم‌برفی است به نشانه پایان سرما در زمستان سوزانده خواهد شد و به این ترتیب در این کشورها مردم با برگزاری جشن بهاری به استقبال بهار طبیعت می‌روند.