مالاریا در‌ کمین ساکنان جنوب‌ کشور

بیماری مالاریا یک عفونت انگلی بسیار شایع در مناطق گرمسیری است. تخمین‌زده می‌شود هر ساله قریب به ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان به مالاریا مبتلا می‌شوند که از این تعداد بیش از یک تا ۳ میلیون نفر جان خود را از دست می‌دهند.
بیشتر قربانیان مالاریا را کودکان زیر ۵ سال و زنان باردار تشکیل می‌دهند.همچنین کل موارد مالاریا در جهان بیشتر از مجموع بیماری‌های شایع مانند سل و ایدز است.
بنابر آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت، ۱۰۷کشور و منطقه در سراسر جهان به عنوان مناطق مالاریاخیز اعلام شده‌اند که بیشتر آنها در آفریقای شمالی، مدیترانه شرقی و آسیای مرکزی پراکنده می‌باشد.

بیماری مالاریا یک عفونت انگلی بسیار شایع در مناطق گرمسیری است. تخمین‌زده می‌شود هر ساله قریب به ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان به مالاریا مبتلا می‌شوند که از این تعداد بیش از یک تا ۳ میلیون نفر جان خود را از دست می‌دهند.

بیشتر قربانیان مالاریا را کودکان زیر ۵ سال و زنان باردار تشکیل می‌دهند.همچنین کل موارد مالاریا در جهان بیشتر از مجموع بیماری‌های شایع مانند سل و ایدز است.

بنابر آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت، ۱۰۷کشور و منطقه در سراسر جهان به عنوان مناطق مالاریاخیز اعلام شده‌اند که بیشتر آنها در آفریقای شمالی، مدیترانه شرقی و آسیای مرکزی پراکنده می‌باشد.

 
مالاریا در ایران

دکتر عبدالرضا سودبخش ، دانشیار گروه عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتگو با جام‌جم می‌گوید: هم‌اکنون مالاریا در کشور ما نیز در تمام مناطق وجود دارد، اما بیش از ۷۰ درصد مالاریا در مناطق گرمسیر استان‌های هرمزگان، کرمان، سیستان‌و‌بلوچستان و بوشهر وجود دارد.

بر اساس آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از سال ۸۰ تا ۸۷ سالانه حدود ۱۸ هزار نفر به این بیماری مبتلا می‌شدند که با تلاش مرکز کنترل بیماری‌ها تا پایان آذرماه سال گذشته این تعداد به کمتر از ۶ هزار نفر رسیدند که به گفته مسوولان، ایران توانسته خیلی زودتر از پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی به آن دست پیدا کند.

علت بیماری

به گفته دکتر سودبخش، مالاریا عفونتی ناشی از یک انگل تک‌سلولی است و مهم‌ترین راه انتقال آن به انسان، از طریق گزش پشه آنوفل ماده، به طور مادرزادی از مادر به جنین و استفاده از سوزن مشترک در معتادان تزریقی است. همچنین این بیماری از تزریق خون‌ آلوده انتقال می‌یابد.

سودبخش معتقد است گزارش‌هایی هم در ایران در خصوص ابتلا به مالاریا از طریق اهدای خون‌ آلوده منتشر شده است.

این انگل‌ها با گزش پشه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند. پشه پس از گزیدن فرد مبتلا آلوده به انگل می‌گردد. این انگل در بدن پشه تکثیر یافته و پس از حداقل یک تا ۳ هفته با گزش بعدی پشه وارد جریان خون فرد دیگری می‌شود. انگل پس از ورود به جریان خون فرد به کبد مهاجرت کرده و در آنجا بسرعت تکثیر می‌شود. پس از چند روز، هزاران انگل از کبد مجددا وارد جریان خون می‌شوند و گلبول قرمز خون را تخریب می‌کنند. در نوع «وی واکس» این بیماری، تعداد اندکی از انگل‌ها به طور پنهانی داخل کبد مانده و به تکثیر خود ادامه می‌دهند که سبب عود بیماری مالاریا می‌شود.

علائم شایع

اولین دوره علائم بیماری معمولا حدود یک تا ۶ هفته پس از گزش پشه بروز می‌کند که ابتدا علائم اختصاصی شامل تب، ضعف، سر درد، خستگی، اسهال و استفراغ ظاهر و تصور می‌شود بیماری آنفلوآنزاست. اما پس از چند روز علائم کلاسیک بیماری شامل لرزش شدید تکان‌دهنده و بعد تب به مدت ۴ تا ۸ ساعت و سپس تعریق شدید همراه با کاهش درجه حرارت مشاهده می‌شود.

علائم فوق تا هنگام درمان ممکن است هر ۳ ـ ۲ روز یکبار تکرار شود. زمان بروز این علائم ممکن است بر حسب وضعیت ایمنی فرد گزیده شده، نوع و تعداد انگل متفاوت باشد.

سودبخش توضیح می‌دهد: مالاریا با درمان مناسب ۳ روزه قابل علاج است، ولی عدم درمان ممکن است فرد را دچار کم‌خونی ناشی از تخریب سلول‌های قرمز خون کند که مرگ و میر را به دنبال دارد. سلول‌های قرمز تخریب شده داخل طحال جمع شده، سبب بزرگی طحال می‌شوند که یکی از علائم تشخیص بیماری محسوب می‌شود. همچنین در صورت عدم درمان مناسب تجمع سلول‌های خونی در عروق ممکن است به آسیب مغزی یا کلیوی منجر شود.مالاریا بدون درمان در افراد دچار فقر تغذیه‌ای یا افراد دارای مقاومت پایین نسبت به بیماری می‌تواند کشنده باشد.

پیشگیری

این متخصص بیماری‌های عفونی در باره راه‌های پیشگیری از مالاریا می‌گوید: برای پیشگیری از بیماری مالاریا ساده‌ترین حالت عدم تماس با پشه آنوفل است. همچنین در مناطق آلوده هنگام غروب نباید تردد کرد و در صورت تردد باید با پوشش کامل حضور یافت.یکی دیگر از راه‌های پیشگیری استفاده از داروهای پیشگیری قبل از مسافرت به مناطق مالاریاخیز و ادامه مصرف این داروها پس از بیماری است.

در مناطقی که پشه آنوفل فراوان است، می‌توان در محل اقامت از توری و هنگام خواب از پشه‌بند استفاده کرد. همچنین می‌توان از مواد دفع‌کننده حشرات به روی این توری‌ها یا پشه‌بند‌ها بهره برد، چرا که این پشه دودهم میلی‌متری براحتی قادر به رد شدن از سوراخ‌های تور است.

مالاریا و اهدای خون

از آنجا که انگل مولد بیماری مالاریا در گلبول قرمز افراد بیمار وجود دارد، اگر اهدا کننده‌ای مبتلا به مالاریا باشد، بیماری از طریق خون به بیمار گیرنده خون منتقل خواهد شد.

سودبخش با بیان این مطلب می‌گوید: بنابراین ابتلا به مالاریا از طریق دریافت خون‌ آلوده به انگل می‌تواند بسیار وخیم و حتی مرگبار باشد. یکی از مطمئن‌ترین راه‌های پیشگیری از انتقال بیماری از طریق خون، پرسش ار اهدا کنندگان در مورد مسافرت‌های اخیر به مناطقی است که مواردی از مالاریا در آنها گزارش شده است.

شهروندان باید توجه کنند برای جلوگیری از انتقال بیماری در افرادی که به مناطق مالاریاخیز مسافرت کرده‌اند تا یک‌سال پس از بازگشت از سفر اقدام به اهدای خون نکنند، چرا که ممکن است حتی تا یک‌سال پس از گزش پشه نیز شخص، علائم بیماری را آشکار نکند.