ضرورت‌سنجش‌ مرتب ‌قند خون ‌درماه رمضان‌

ماه رمضان، فرصتی است که همه دوست دارند در برکت‌ و رحمت‌ گسترده‌اش شریک باشند. در این میان، بیماران، سالمندان و کسانی که وضعیت‌های خاص فیزیولوژیکی مانند بارداری و شیردهی را از سر می‌گذرانند، معمولا با یک سوال عمده مواجه‌اند: آیا می‌توانند روزه بگیرند یا نه و این که اگر روزه بگیرند، آیا با مشکلی روبه‌رو نخواهند بود؟ خصوصا برای بیمارانی که در حال سپری کردن دوره درمان هستند.
اگرچه نمی‌توان برای همه بیماران مزمن، یک حکم کلی صادر کرد و هر بیمار، شرایط خاص خود را دارد و فقط و فقط پزشک معالجش می‌تواند درباره این که او می‌تواند روزه بگیرد یا نه، نظر قطعی بدهد؛ با این حال نکاتی در مورد هر بیماری وجود دارد که می‌تواند به تصمیم‌گیری درست افراد کمک کند.

حدود ۲/۱ ‌- ۱/۱ میلیارد مسلمان در سراسر جهان زندگی می‌کنند که از این تعداد به طور میانگین حدود ۶/۴ درصد به دیابت مبتلا هستند. یعنی بیش از ۴ میلیون نفر از جمعیت کشور به دیابت مبتلا هستند.

ماه رمضان، فرصتی است که همه دوست دارند در برکت‌ و رحمت‌ گسترده‌اش شریک باشند. در این میان، بیماران، سالمندان و کسانی که وضعیت‌های خاص فیزیولوژیکی مانند بارداری و شیردهی را از سر می‌گذرانند، معمولا با یک سوال عمده مواجه‌اند: آیا می‌توانند روزه بگیرند یا نه و این که اگر روزه بگیرند، آیا با مشکلی روبه‌رو نخواهند بود؟ خصوصا برای بیمارانی که در حال سپری کردن دوره درمان هستند.
اگرچه نمی‌توان برای همه بیماران مزمن، یک حکم کلی صادر کرد و هر بیمار، شرایط خاص خود را دارد و فقط و فقط پزشک معالجش می‌تواند درباره این که او می‌تواند روزه بگیرد یا نه، نظر قطعی بدهد؛ با این حال نکاتی در مورد هر بیماری وجود دارد که می‌تواند به تصمیم‌گیری درست افراد کمک کند.

حدود ۲/۱ ‌- ۱/۱ میلیارد مسلمان در سراسر جهان زندگی می‌کنند که از این تعداد به طور میانگین حدود ۶/۴ درصد به دیابت مبتلا هستند. یعنی بیش از ۴ میلیون نفر از جمعیت کشور به دیابت مبتلا هستند.

حفظ مقدار قند خون در حد طبیعی (۱۴۰ – ۶۰ میلی‌گرم درصد)، هدف سیر درمان دیابت است. زیرا افزایش درازمدت قند خون، سبب بروز عوارض دیابت می‌شود که در آن صورت، درمان دیابت بسیار پرهزینه و گاه غیرممکن خواهد شد.
بر این اساس و به دلیل افزایش خطر بروز عوارض در صورت تغییر شدید الگو و مقدار مصرف غذا و مایعات، بیماران دیابتی باید با دقت نظر خاصی، در صورت تمایل به روزه‌داری اقدام کنند. به همین دلیل، ضروری است تا بیماران و پرسنل درمانی از مخاطراتی که ممکن است بیماران دیابتی را در ماه رمضان تهدید کند، آگاه باشند.

افراد دیابتی که از آموزش‌های لازم برخوردار شده‌اند به خوبی قادرند تشخیص دهند که آیا می‌توانند روزه بگیرند یا خیر. زیرا این افراد طی آموزش‌های خود دریافته‌اند که به کدام گروه از دیابتی‌ها تعلق دارند و در مورد شرایط روزه‌داری در هر گروه حتما با پزشک خود مشورت می‌کنند.

به عبارت بهتر ، بیمار دیابتی که روزانه قند خون یا قند ادرار خود را در منزل مورد آزمایش قرار نمی‌دهد، احتمالا قادر به روزه‌داری نخواهد بود! بیمار دیابتی که بدون انجام مشاوره با پزشک روزه‌داری می‌کند، در معرض خطر جدی افزایش درازمدت قند خون قرار دارد که این امر علاوه بر عوارض جسمی، عوارض جانبی دیگری ازجمله افزایش هزینه و حتی غیرممکن شدن درمان را در پی دارد.

اگر شما بیماری دیابتی دارید و دیابت شما تحت کنترل است، می‌توانید با مشاوره پزشک روزه بگیرید، ولی پزشکان روزه گرفتن را برای برخی از دیابتی‌ها ممنوع می‌کنند. طی ماه رمضان، اکثر افراد ۲ وعده غذا در روز می‌خورند.

با این حال خطر بروز عوارض در صورت تغییر شدید الگو و مقدار مصرف غذا و مایعات، بیماران دیابتی نیز جزء این دسته معاف از روزه‌داری محسوب خواهند شد. دقت کنید ببینید دیابت شما اگر در گروه‌های زیر قرار گیرد، روزه گرفتن برای شما ممنوع خواهد بود:

– اگر دیابت نوع یک ناپایدار دارید.

– اگر بیماری دیابت نوع یک یا نوع دو دارید، ولی دیابت شما درمان و کنترل نشده است.

– اگر در کنار بیماری دیابت، مشکلات جدی قلبی مانند آنژین صدری ناپایدار دارید.

– اگر پیش از این سابقه کمای دیابتی داشته‌اید، یعنی در اثر گرسنگی از هوش رفته باشید. این حالت در اثر افت ناگهانی قند خون در بیماران دیابتی رخ می‌دهد.

– اگر باردار هستید و دچار دیابت حاملگی شده‌اید.

– اگر دیابت دارید، ولی دچار عفونت یکی از اندام‌های داخلی شده‌اید، دیابت احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد.

– اگر سالمند هستید و دیابت دارید و دچار کاهش تمرکز و آگاهی شده‌اید.

اما قضیه در مورد بیماران تحت درمان با انسولین فرق می‌کند. استفاده از این دارو با احتمال بالای افت قند خون همراه است بنابراین لازم است این بیماران در فواصل نزدیک به هم غذا میل کنند، به همین دلیل، روزه‌داری به هیچ عنوان برای آنها توصیه نمی‌شود. ضمن این که بیماران انسولینی، معمولا نمی‌توانند نوبت تزریق خود را، مگر در موارد خاص و زیر نظر مستقیم پزشک معالج، حذف یا جابه‌جا کنند. به همین دلیل توصیه تمام پزشکان و متخصصان به این بیماران این است که روزه نگیرند.

خطرات روزه‌داری در بیماران دیابتی‌

بیمارانی که تمایل به روزه‌داری دارند، باید به طور کامل نسبت به خطرات مرتبط آگاهی داشته باشند و برای این که بتوانند روزه ایمن‌تری داشته باشند، به طور دقیق دستورات کادر درمانی را رعایت کنند. در جدول می‌توانید دسته‌بندی گروه‌های پرخطر را در بیماران دیابتی که تصمیم به روزه‌داری می‌گیرند مشاهده کنید. برنامه درمانی، برای هر بیمار خاص متفاوت است.

۱-‌ افت قند خون: کاهش مصرف غذا، یکی از علل اصلی افت قند خون است. روزه‌داری، باعث افزایش خطر افت قند خون در مبتلایان به دیابت می‌شود.

۲- بالا رفتن قند خون: افزایش مصرف مواد غذایی یا مواد قندی در ماه رمضان، باعث بروز بیشتر این مشکل می‌شود.

۳- از دست دادن آب بدن: مصرف کم مایعات به هنگام روزه‌داری برای مدت طولانی، می‌تواند باعث از دست دادن آب بدن شود که در آب و هوای گرم و مرطوب و افراد دیابتی با فعالیت بدنی زیاد، شدیدتر است.

علاوه بر آن، افزایش قند خون هم با دفع آب بدن از راه ادرار می‌تواند این مشکل را تشدید کند. در نتیجه ممکن است در افراد دیابتی روزه‌دار، افت فشار خون دیده شود.

کنترل جدی‌

خطرناک‌ترین عارضه روزه‌داری برای افراد دیابتی، کاهش بیش از اندازه قند خون است. بنابراین باید با تنظیم غذاهای افطار و سحر، از افت قند خون‌ پیشگیری کنید. اولین قدم برای فرد دیابتی که می‌خواهد در فریضه روزه همگام سایرین باشد، این است که تجهیزات لازم برای اندازه‌گیری قند خون یا حداقل ادرار را در منزل داشته باشد. بدون پایش مداوم قند خون یا تخمین آن از طریق آزمایش ادرار، نمی‌توان از ایمن بودن روزه‌داری اطمینان کافی داشت.

نشانه‌های افت قند خون‌

ضعف و بی‌حالی شدید، عرق سرد فراوان، سرگیجه، تاری دید، گرسنگی شدید و لرزش بدن علائم خطر برای شماست که در نهایت ممکن است به بیهوشی بینجامد. اگر در این شرایط دستگاه گلوکومتر (اندازه‌گیری قند خون) را در دسترس دارید، فورا قند خونتان را اندازه‌گیری کنید. در صورتی که قند خون شما کمتر از ۵۰ باشد، یقین کنید قند خون شما افت کرده است و نیاز به مصرف مواد قندی دارید.

شما باید حتما برای سحری خوردن از خواب بیدار شوید، چون لازم است مواد غذایی و قندی لازم را در شروع روز در اختیار بدنتان قرار دهید تا در طول روز دچار کاهش قند خون نشوید، زولبیا و بامیه منابع قندی مناسبی برای شما به شمار نمی‌آیند. به جای آن، از مربا یا ۲ عدد خرما همراه چای استفاده کنید.

قرص و دارو

پزشکان توصیه می‌کنند قرص‌های مصرفی صبح و ظهر را همزمان هنگام افطار و قرص شبانه را پیش از سحری میل کنید. گاهی در صورتی که قند خون‌تان کنترل شده باشد، پزشک در این ماه قرص‌های شما را کاهش خواهد داد. در این ماه باید تمام حواس‌تان به این باشد که در سحر یا افطار قرص‌تان را فراموش نکنید، چون در طول روز به دلیل مصرف نکردن مایعات، خون‌تان غلیظ می‌شود و قند خون‌تان افزایش خواهد یافت. در صورتی که قند خون‌‌تان بالا است و شما قرص‌تان را فراموش کرده‌اید،‌ باید روزه‌تان را برای خوردن قرص افطار کنید.

ایده‌آل این است که با استفاده از گلوگومتر، پیش از افطار، ۲ ساعت بعد از افطار و پیش از سحر در ماه مبارک رمضان قند خون‌تان را اندازه‌گیری کنید. در صورتی که این وسیله را ندارید، آزمایش قند خون ناشتا را به قبل از افطار موکول کنید.

سنجش مرتب قند خون‌

ضروری است که تمام بیماران دیابتی چندین مرتبه در روز گلوکز خونشان را اندازه‌گیری کنند. این کار خصوصا در بیماران مبتلا به دیابت نوع یک و بیماران دیابتی نوع ۲ که انسولین تزریق می‌کنند بسیار مهم است.