جذابیت های پنهان یک درام مذهبی

هر سال به مناسبت ماه محرم، شبکه های مختلف برنامه های ترکیبی، فیلم ها و سریال هایی را تدارک می بینند که با موضوع عزاداری های این ماه مرتبط باشد. برنامه های ترکیبی و تله فیلم ها به منظور معرفی بیشتر ابعاد مختلف واقعه عاشورا ساخته می شوند که در آنها یا تاریخ روایت می شود یا دیدگاه های مذهبی مورد بررسی قرار می گیرد یا هر دو. اما سریال ها نقشی مهم تر دارند، چون علاوه بر این که باید تاریخ و مذهب را بدرستی روایت کنند، وظیفه سرگرم سازی را هم به عهده دارند.
یک تله فیلم نهایتاً یک ساعت و نیم از وقت بیننده را اشغال می کند، اما سریال می خواهد هر شب چیزی حدود یک ساعت از وقت مخاطب را به خود اختصاص دهد. بنابراین بسیار مهم است که مفاهیم اخلاقی، مذهبی و تاریخی یا هر چیزی که مقصود نهایی سریال است، در قالب داستانی شیرین و جذاب نقل شود تا برای بیننده تمایلی برای ادامه تماشای سریال ایجاد شود.
تا رهایی سریالی است که شبکه یک برای پخش در دهه اول محرم روانه آنتن کرده است. کاری به کارگردانی حسین تبریزی که ۲ سال پیش ساخته و برای پخش آماده شد، اما در صف سریال های مناسبتی ماند تا امسال نوبت پخش آن رسید. در نظر بگیریم که هر فیلم یا سریالی متناسب با زمانه ای است که در آن ساخته می شود و وقتی زمان مناسب پخش آن می گذرد، ممکن است تاریخ مصرفش هم تمام شود. ممکن است در مدتی که پخش آن به تعویق افتاده، داستانی شبیه به آن ساخته شود یا بازیگران در نقش هایی شبیه به آنچه در آن سریال بازی کرده بودند، ظاهر شوند که در صورت اول داستان تکراری شده و در صورت دوم نیمی از ظرایف بازی یک بازیگر لو می رود. امتیازی که «تا رهایی» دارد این است که هیچ کدام از این دو اتفاق برایش رخ نداده است.

هر سال به مناسبت ماه محرم، شبکه های مختلف برنامه های ترکیبی، فیلم ها و سریال هایی را تدارک می بینند که با موضوع عزاداری های این ماه مرتبط باشد. برنامه های ترکیبی و تله فیلم ها به منظور معرفی بیشتر ابعاد مختلف واقعه عاشورا ساخته می شوند که در آنها یا تاریخ روایت می شود یا دیدگاه های مذهبی مورد بررسی قرار می گیرد یا هر دو. اما سریال ها نقشی مهم تر دارند، چون علاوه بر این که باید تاریخ و مذهب را بدرستی روایت کنند، وظیفه سرگرم سازی را هم به عهده دارند.
یک تله فیلم نهایتاً یک ساعت و نیم از وقت بیننده را اشغال می کند، اما سریال می خواهد هر شب چیزی حدود یک ساعت از وقت مخاطب را به خود اختصاص دهد. بنابراین بسیار مهم است که مفاهیم اخلاقی، مذهبی و تاریخی یا هر چیزی که مقصود نهایی سریال است، در قالب داستانی شیرین و جذاب نقل شود تا برای بیننده تمایلی برای ادامه تماشای سریال ایجاد شود.
تا رهایی سریالی است که شبکه یک برای پخش در دهه اول محرم روانه آنتن کرده است. کاری به کارگردانی حسین تبریزی که ۲ سال پیش ساخته و برای پخش آماده شد، اما در صف سریال های مناسبتی ماند تا امسال نوبت پخش آن رسید. در نظر بگیریم که هر فیلم یا سریالی متناسب با زمانه ای است که در آن ساخته می شود و وقتی زمان مناسب پخش آن می گذرد، ممکن است تاریخ مصرفش هم تمام شود. ممکن است در مدتی که پخش آن به تعویق افتاده، داستانی شبیه به آن ساخته شود یا بازیگران در نقش هایی شبیه به آنچه در آن سریال بازی کرده بودند، ظاهر شوند که در صورت اول داستان تکراری شده و در صورت دوم نیمی از ظرایف بازی یک بازیگر لو می رود. امتیازی که «تا رهایی» دارد این است که هیچ کدام از این دو اتفاق برایش رخ نداده است. داستان همچنان تازه است و کشش لازم برای جذب مخاطب را دارد. پیچیدگی ها و اسراری که داستان با خود به همراه دارد، همچنان آن را از سریال های دیگر متمایز می کند و برای آن نقطه قوت محسوب می شود. اگر ضعفی در داستان یا چگونگی نگارش فیلمنامه به چشم می خورد، به گذر زمان مربوط نیست. مثلا در قسمت های اول سریال، داستان غیرقابل پیش بینی بود و ریتم تندی داشت که حساب آن را از سریال های دیگر جدا می کرد. اما با گذشتن تقریبا نیمی از سریال، تعلیق و کششی که در داستان وجود داشت کمرنگ شد، تا جایی که این ذهنیت را شکل می دهد که آنچه در قسمت های اول دیده شد، ضرباهنگ قوی و تعلیق های پی در پی نبود، بلکه یک جور شتابزدگی بود، به این منظور که بیشتر داستان در همان ابتدا نقل شود تا در قسمت های دیگر فرصت برای طولانی کردن و تأکید روی اوج های عاطفی بیشتر باشد.
نکته: در سریال «تا رهایی» دو مجموعه از بازیگران کنار هم قرار گرفته اند، بازیگرانی که نقش های قبلی خود را تکرار کرده اندو بازیگرانی که نقش های جدیدی را تجربه کرده اند
در «تا رهایی» دو مجموعه از بازیگران در کنار هم قرار گرفته اند، چند نفر از بازیگران همان نقش هایی را ایفا می کنند که قبلاً امتحان کرده اند و چند نفر دیگر نقش هایی را به عهده دارند که تا به حال تجربه نکرده اند و در کارنامه شان نقش هایی متفاوت محسوب می شود. مثلاً حسن جوهرچی یا سعید نیکپور، تا به حال بارها نقش آدمی نیکوسیرت و موجه را بازی کرده اند و در این سریال هم بازی در قالب همان گونه از شخصیت را برعهده دارند. یا برای جعفر دهقان متصور است که نقش سردسته یک باند خلافکار را برعهده داشته باشد. اما پویا امینی و حمیدرضا پگاه نقش هایی متفاوت از کارنامه شان را ایفا می کنند. این انتخاب ها و نحوه بازی گرفتن از دسته دوم بازیگران این سریال، نشان دهنده سلیقه خوب کارگردان و جدیت او در ارائه یک کار متفاوت است. اما در مورد دسته اول نه تنها خلاقیتی رخ نداده، بلکه بازی ها گاهی بیش از حد به کلیشه متمایل شده و کاملا از حالت باورپذیر خارج شده اند. مثلاً با دیدن یکی دو نما از چهره جعفر دهقان (بهرام) و شنیدن نحوه بیان چند دیالوگ از او، متوجه می شویم که با یک شخصیت «بد» روبه رو هستیم.
نکته جالبی که این سریال را همراهی می کند، موسیقی عجیب آن است، موسیقی سوزناکی که گاهی شبیه به نواهای ترکی است. درست است که موسیقی یک سریال باید همراه و هم مسیر با آن باشد، اما نقشی که موسیقی در این سریال دارد، از یک توضیح غیرکلامی گذشته و انگار تصمیم دارد موضوع را کاملا برای بیننده روشن کند. در صحنه های احساسی موسیقی با تمام قوت ظاهر می شود و فضا را تشریح می کند. آیا اگر موسیقی به این شکل نبود، احساسات و عواطف یک سکانس به بیننده منتقل نمی شد؟ اگر قرار است باری که موسیقی به دوش می کشد این قدر سنگین باشد که نتوان آن را از صحنه ها حذف کرد، آن هم به این دلیل که در غیر این صورت احساسات به بیننده منتقل نمی شود، آیا از ابتدا آن سکانس الکن و ناقص نبوده است؟
با تمام این اوصاف، نمی توان کتمان کرد که «تا رهایی» سریال دیدنی و جذابی است. با این که فیلمنامه دارای ضعف های مشهودی است، اما هسته اصلی داستان هنوز جذابیت های زیادی دارد تا بیننده را قانع به پیگیری آن کند. با این که کارگردان گاهی در مورد کنترل بازیگران بیش از حد گذشت به خرج داده و اجازه داده که بعضی از نقش ها کلیشه ای شوند، اما در عوض ضرباهنگ نسبتا قوی و تندی به بیشتر دقایق سریال تزریق کرده که به کلیت کار قوت می بخشد و آن را در رده سریال های دوست داشتنی حفظ می کند.