بی معنی ترین واژه فعلی صنعت کامپیوتر

« “مصرف”، واژه ای در شأن انسان نیست.» یکی از جالب ترین لحظه های نمایشگاه الکترونیکی تجهیزات الکترونیکی “مصرفی” سال ۲۰۱۲، هنگامی که مولی اِدِن، از مدیران ارشد شرکت اینتل، این جمله را (نقل به مضمون) در خلال سخنرانی مفصلی با عنوان «اولترابوک، عصر جدیدی در رایانش» به زبان آورد، رقم خورد. ادن با اشاره به ویژگی ها و امکانات محدود تبلت های امروزی و اضافه کردن این نکته که کاربران دوست دارند تا علاوه بر مصرف محتوا به تولید آن هم بپردازند، اولترابوک ها را دستگاهی مناسب هر دو کار خواند تا به نوعی، حالا که اینتل به واسطه حضور قدرتمند لشکری از سازندگان پردازنده های ARM برای بیشتر قریب به اتفاق تبلت های فعلی، از قافله بازاری با رشد انفجاری عقب مانده، کنایه ای هم به “دیگران” زده باشد. جالب آن که مدیران اینتل خود بارها؛ چه در نمایشگاهی که واژه «مصرفی» را در عنوان خود یدک می کشد و چه در برنامه های دیگر، درباره مصرف کننده سخنرانی ها کرده و وعده ها داده اند. همین بازی های کلامی به طرز شگفت انگیزی درباره بازاریابی های کم نظیر شرکتی از سلسله سلاطین سیستم سرمایه داری به شدت نمود پیدا می کند: روزگاری گروهی از محصولات را ultraportable می خواند، دوره ای دیگر به آن subnotebook می گوید، زمانی هم برچسب Ultra Mobile PC را عَلَم می کند و بعد هم، گروهی “نکته بین” و “ظریف” پیدا می شوند که پس از طرح پرسش بنیادینِ «فرقش را نمی دانی!؟» به تفصیل و توضیح جزئی و و دقیق مشخصات این گروه های “مختلف” و “تفاوت های عمیق و فلسفی شان” با یکدیگر می پردازند؛ که مبادا شنونده کمبودی احساس کند و این عنوان سازی های تجاری سینه به سینه نقل شود.

در نهایت نیز، اگر به هر دلیلی آنچه که با این عناوینِ “مناسب انسان” عرضه می شد، توفیقی پیدا نکرد و در میان مصرف کننده اقبالی نیافت، برگ دیگری رو می کند. این بار هم نوبت به همین کار رسیده است: عنوان جدید اولترابوک نام دارد.پس از معرفی مک بوک ایر اپل در سال ۲۰۰۸ میلادی، سازندگان بزرگ کامپیوترهای قابل حمل برای مدتی نظاره گر واکنش خریداران در قبال ورود دست آورد جدید این شرکت به بازارها بودند. نوت بوکی که در آن حذف درایو نوری، جایگزینی حافظه های SSD به جای هارددیسک های مرسوم و به کارگیری نوآوری های مهمی در معماری (استفاده از یک پردازنده سفارشی ساخت اینتل که تا آن زمان در بازار وجود نداشت) و چینش اعضای داخلی، محصولی به غایت نازک و سبک را در قیاس با آنچه که تا آن روز در بازار نوت بوک ها رایج بود، پیش روی همگان گذاشت. دستگاهی که به رغم کمتر بودن توان پردازشی اش در مقایسه با نوت بوک های مرسوم، ظرافتش در طراحی، زبانزد و سودمندی اش در حمل آسان، شهره شد. اگر چه در ابتدای عرضه، این محصول به دلیل قیمت بالا و به دنبال آن عدم استقبال چشمگیر کاربران، چندان مورد توجه دیگر سازندگان نوت بوک قرار نگرفت، به تدریج آشکار شد که این فلسفه طراحی پایه و اساس ورود به مرحله بعدی در پیشرفت کامپیوترهای قابل حمل است.

به این ترتیب، بسیاری از بازیگران اصلی این صنعت وارد گود شدند و با همکاری اینتل نسل جدیدی از نوت بوک ها را روانه بازار کردند. اینتل که زمانی حرکت در این مسیر، تحت فشار اپل را بیداری از خواب غفلت نامیده بود۱، حالا دست به تعریف گروهی جدید از نوت بوک ها زده است و از نمایشگاه کامپیوتکس ۲۰۱۱ به این سو اصطلاح ثبت شده تجاری اولترابوک را وارد ادبیات تبلیغاتی این صنعت کرده است. جالب آن که به تازگی اعلام شده اینتل بزرگ ترین کمپین تبلیغاتی خود را از هشت سال پیش تا امروز به اولترابوک ها اختصاص داده است.۲ این گروه به مهم ترین جریان خبری CES ۲۰۱۲ تبدیل شد و شاهد معرفی ده ها نمونه جدید در این زمینه بودیم.

این ها البته هیچ یک معنای نادیده گرفتن تلاش ها و دست آوردهای تحسین برانگیز اینتل یا کم ارزش بودن آنچه که اولترابوک نامیده می شود، نیست. به عکس، معتقدیم که این دستگاه ها در کنار اسمارت فون ها و کامپیوترهای لوحی به کمک رایانش ابری آینده محاسبات سیار و سیال را شکل خواهند داد. مسئله در اشتباه رایجی است که معمولاً حول همین برند سازی ها و تبلیغات رخ می دهد. اینتل ابتدا (اواسط سال ۲۰۱۱) در توصیف اولترابوک آن را دستگاهی با ضخامت کمتر از ۲۱ میلی متر، وزنی کمتر از ۱,۴ کیلوگرم، مجهز به SSD به جای دیسک سخت، با بیش از پنج ساعت عمر باتری و مجهز به پردازنده های کم مصرف و تراشه گرافیکی مجتمع این شرکت و قیمتی در حدود هزار دلار می داند۳. جالب اینجا است که تعداد قابل توجهی از محصولات معرفی شده در موج نوی اولترابوک ها فاقد یک یا چند مورد از این ویژگی ها هستند؛ در حال حاضر، زمان استفاده از برخی محصولات این گروه با باتری به زحمت به پنج ساعت می رسد، برخی نمونه ها با دیسک سخت عرضه می شوند، برخی وزنی بیش از ۴/۱ کیلوگرم دارند (نمونه های ۱۴ و ۱۵ اینچی) و مهم تر از همه قیمت اغلب این نمونه ها، با فاصله مشخص و گاه زیادی بیش از هزار دلار است. تا جایی که اینتل خود تعیین چنین مرز و محدوده هایی را چندان دقیق نمی یابد و اگر چه همچنان به نام اولترابوک وفادار می ماند، در ارائه تعریف کاملی از آن در می ماند!۴ مسئله واضح است: نیازی به یک نام جدید نداریم.

با معرفی مک بوک ایر و رواج محصولات مشابهی که توسط دیگر سازندگان این عرصه مانند ایسوس، سامسونگ، سونی و… عرضه شده اند، خانواده سراسر انقلابی و بدیعی متولد نشده بلکه نسل جدیدی از نوت بوک ها پا به عرصه وجود گذاشته است که ادامه دهنده همان مسیر قبلی کوچک تر شدن کامپیوترها و دنباله ای بر سیر توقف ناپذیر باریک تر شدن و سیارتر شدن ابزارهای محاسباتی است. کافی است تنها تصاویر نوت بوک های مختلفی را که از بیست سال پیش تا امروز عرضه شده اند، نگاهی بیاندازیم و سیر نازک و سبک تر شدن آن ها را در کنار افزایش توان پردازشی شان، به روشنی ببینیم. به ویژه، در برش های زمانی مختلفی از دهه نخست قرن ۲۱ نمونه های قابل ذکر و برجسته ای وجود داشتند که به دلیل نبود یا قیمت بالای فناوری های لازم در آن زمان، جزئی از تاریخ این صنعت شدند. (شاهکاری به نام X۵۰۵، محصول سونی را در بین سال های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۴ به یاد آورید! نسل آخر این محصول مجهز به یک پردازنده ۱,۱ گیگاهرتزی Pentium M، نمایشگری ۱۰,۱ اینچی با تفکیک پذیری ۷۶۸ × ۱۰۲۴ پیکسل، ۵۱۲ مگابایت رم و بیست گیگابیت دیسک سخت، ماجول اترنت و ۸۲۰ گرم وزن یک شگفتی واقعی بود که نباید فراموش می شد. اما شد!)

نسل جدید و جذابی از نوت بوک های ظریف و سبک که به سرعت در حال رواج هستند، محتاج نام و نشانی جدید نیستند. بلکه به نوآوری ها و ابتکاراتی نیاز دارند تا کارایی و سهولت بیشتری را برای کاربران به ارمغان آورند. حرکتی که از سوی تراشه سازان توسعه دهندگان سیستم عامل و تولیدکنندگان محصولات نهایی آغاز شده و طی سال های آینده به تدریج شاهد فراگیری آن ها خواهیم بود؛ نسل جدید تراشه های گرافیکی ان ویدیا با نام رمز Kepler، نسخه ای ویژه از این نوت بوک های دوست داشتنی را در اختیار سازندگان قرار خواهد داد و بعید نیست شرکت ای ام دی هم با معرفی گروهی از پردازنده های مجتمع مرکزی و گرافیکی اش (APU) رقابت در این زمینه را داغ تر کند. از همین حالا، معرفی نمونه های مجهز به نمایشگر لمسی شروع شده و سازندگان سیستم عامل نیز با اضافه کردن ویژگی های تعاملی غنی تر در حال بهبود تجربه کاربری هستند. پشتیبانی ویندوز از پردازند های ARM و شایعاتی که از درون اپل شنیده می شود نیز این فرضیه را که در آینده نه چندان دور به لطف مصرف کم تراشه های ARM شاهد نوت بوک های بسیار نازک و با زمان شارژ ده ساعت یا بیشتر خواهیم بود، تأیید می کند. دست آخر، خیلی زودتر از تصورات معمول به روزی خواهیم رسید که همه نوت بوک ها “اولترابوک” شوند یا شاید هم اولترابوک ها بعد از طی این دوران دوباره نوت بوک نام بگیرند!